Μπέντριχ Σμέτανα 2 Μαρτίου 1824 - 12 Μαΐου 1884

Ο Μπέντριχ Σμέτανα (Bedřich Smetana ή Friedrich Smetana, 2 Μαρτίου 1824 - 12 Μαΐου 1884) ήταν Τσέχος μουσικοσυνθέτης του Ρομαντισμού. Ίδρυσε την πιο βιώσιμη σχολή της εθνικής σχολής της Βοημίας. 

Ήταν γιος ζυθοποιού και από πολύ μικρός μπήκε στον κόσμο της μουσικής. Σε ηλικία 6 ετών έπαιζε πιάνο και σπούδαζε βιολί παράλληλα. Τελειοποίησε τις σπουδές του στο πιάνο και ανέλαβε τη θέση του μαέστρου μουσικής στην έπαυλη του κόμη Λ.Τουν. Μια τουρνέ το 1847 ευνόησε την απομάκρυνση από την ταπεινωτική δουλειά που έκανε στον πύργο των Τουν. Ο Σμέτανα ήθελε να δημιουργήσει μια σχολή μουσικής και για να πραγματοποιήσει την επιθυμία του αυτή στράφηκε στον Λιστ, ζητώντας του συμβουλές και οικονομική βοήθεια. Ο Λίστ ικανοποίησε και τα δυο κι έτσι ο Σ. μπόρεσε να ιδρύσει  τη σχολή του το 1848. Πατριώτης μουσικός, παρά εθνικιστής, συμμετείχε στην λαϊκή εξέγερση τον ίδιο χρόνο με μερικά κομμάτια αφιερωμένα στους εξεγερμένους σπουδαστές και στην εθνική φρουρά στην οποία είχε εισχωρήσει.

Το 1856, ο Σμέτανα κινήθηκε προς το Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, όπου δίδαξε και διηύθυνε. Το 1863, γύρισε πίσω στην Πράγα, άνοιξε ένα νέο σχολείο μουσικής και αφιερώθηκε στην προώθηση της τσεχικής μουσικής. Από το 1875 έζησε στο μικρό χωριό Jabkenice.  Ο Σμέτανα άρχισε να χάνει τα λογικά του και να ακούει φωνές στο κεφάλι του. Συχνά υπέφερε κι από έλλειψη μνήμης κι έχασε και την ακοή του. Λόγω των συνεχιζομένων  νευρολογικών προβλημάτων της υγείας του κατέληξε παράφρων και εισήχθη  σε ένα διανοητικό νοσοκομείο στην Πράγα  όπου πέθανε το 1884.

Ο Σμέτανα ήταν ο πρώτος συνθέτης που έγραψε μουσική με συγκεκριμένα τσέχικα θέματα και χαρακτήρα. Πολλές από τις όπερές του είναι βασισμένες σε τσεχικούς μύθους, με πιο γνωστή την κωμωδία της Πουλημένης Μνηστής (1866). Χρησιμοποίησε πολλούς τσεχικούς ρυθμούς χορού και οι μελωδίες του μερικές φορές μοιάζουν με τα λαϊκά τραγούδια της Τσεχίας. Άσκησε μεγάλη επιρροή στον Αντονίν Ντβόρζακ, ο οποίος χρησιμοποίησε επισης τσεχικά θέματα στα έργα του.

Έργο

Είναι γνωστός για το συμφωνικό ποίημά του Vltava (Μολδάβας), το δεύτερο από τα 6 της συλλογής Mα vlast ("Η Πατρίδα μου"), και για την όπερά του Η ΠΟΥΛΗΜΕΝΗ ΜΝΗΣΤΗ. Έγραψε 8 όπερες, 6 συμφωνικά ποιήματα με τον γενικό τίτλο Η Πατρίδα μου, ένα τρίο με πιάνο, 2 κουαρτέτα για έγχορδα, πολλά έργα για πιάνο (πόλκες και τσέχικοι χοροί), χορικά και μελωδίες.

Ένας πλήρης χρονολογικός κατάλογος οπερών του Σμέτανα

• Braniboři v Čechách ("Οι Βρανδεβούργιοι στη Βοημία")
• Prodaná nevěsta ("Η πουλημένη μνηστή")
• Dalibor ("Νταλιμπόρ")
• Libuše ("Λιμπούσα")
• Dvě vdovy ("Οι δύο χήρες")
• Hubička ("Το φιλί")
• Tajemství ("Το μυστικό")
• Čertova stěna ("Ο τοίχος του διαβόλου")

Οι όπερές του με Τσέχικα θέματα (Οι Βρανδεβούργιοι στη Βοημία, Νταλιμπόρ, Λιμπούσα) είναι σχεδόν άγνωστες έξω από την χώρα. Περιέχουν πολλά εντυπωσιακά περάσματα και δείχνουν την επίδραση της Γερμανικής Ρομαντικής όπερας, ειδικά στην υπερισχύουσα συνεχή δομή και τον σημαντικό ρόλο που δίδεται στην ορχήστρα. Αντίθετα, η διεθνώς δημοφιλής του Πουλημένη Μνηστή, ουσιαστικά μια κωμική όπερα στην μεταφορά της σ’ ένα Τσέχικο χωριό, είναι ένα από τα αριστουργήματα τηςν εθνικής όπερας, με την χιουμοριστική ίντριγκα, τους φυσικούς χαρακτήρες, την μελωδική και ευχάριστη μουσική (στο εισαγωγικό χορωδιακό, αυθεντική παραδοσιακή μουσική). Οι καλύτερες πιανιστικές του συνθέσεις, αρκετά δύσκολες τεχνικά, συχνά χρησιμοποιούνται στους παραδοσιακούς χορούς.

Το έργο Η Πατρίδα μου, που τα έξι του μέρη περιγράφουν σκηνές από τη ζωή και την ιστορία των Τσέχων. Ωραίες ευκολονόητες μελωδίες, εμπνευσμένες από το τσέχικο φολκλόρ, έντονοι ρυθμοί και πλούσια ορχηστρικά χρώματα χαρακτηρίζουν το έργο αυτό. Η σύνθεση αυτή είναι μοναδική διότι περιέχει πολύ αυτοβιογραφικό υλικό που αντικατοπτρίζεται στις επώδυνες στριγγές κραυγές στις ψηλές νότες του βιολιού, που διακόπτουν τον χορό στο τελευταίο μέρος, αντιπροσωπεύοντας την φυσική ανικανότητα του Σμέτανα.

Λίγα λόγια για κάθε ένα από τα έξι μέρη του έργου Η Πατρίδα μου με την σχετική μουσική.

1.Vysehrad : 

Smetana - Vyšehrad

Περιγράφει το κάστρο Βίσεχραντ στην Πράγα όπου βρισκόταν ο θρόνος των πρώτων βασιλιάδων της Τσεχίας.

2. Vltava : 

 Smetana: Vltava

Περιγράφει την διαδρομή του Μολδαύα αρχίζοντας από δυο μικρές πηγές την Θερμή και την Κρύα, την ένωσή τους παρακάτω σ’ ένα ρεύμα, το πέρασμά του μέσα από δάση και λειβάδια, αγρούς όπου γιροτάζεται ο γάμος ενός αγρότη, τον κυκλικό χορό των νεράιδων κάτω απ’ το σεληνόφως, τους βράχους όπου υψώνονται περήφανα κάστρα, παλάτια αλλά και ερείπια. Ο Μολδαύας περιδινίζεται στα ρεύματα του Αγ. Ιωάννη, μετά διευρύνεται περνάει απ’ το Βίσεχραντ πηγαίνοντας στην Πράγα και τέλος χάνεται μεγαλόπρεπα καθώς διαχέεται στα νερά του Έλβα. ( η περιγραφή ανήκει στον συνθέτη)

 3.Sarka : 

Smetana - Šárka

Η Σάρκα είναι ο θηλυκός πολεμιστής, κεντρικό πρόσωπο του αρχαίου Τσέχικου μύθου  «του Πολέμου των Γυναικών». Η Σάρκα δένεται σ’ ένα δέντρο για να κάνει το δόλωμα. Περιμένει να έλθει ο ηγεμονικός ιππότης Ctirad να την σώσει, εξαπατώντας τον ότι την συνέλαβαν και την έδεσαν οι επαναστατημένες γυναίκες. Όντως ο ιππότης την ελευθέρωσε και την ερωτεύτηκε κι εκείνη σέρβιρε σ’ αυτόν και τους συντρόφους του υδρόμελο με υπνωτικό. Όταν τους πήρε ο ύπνος, κάλεσε μ’ ένα κόρνο τις άλλες γυναίκες που έπεσαν πάνω στους άντρες και τους σκότωσαν στον ύπνο.

4. Z ceskych luhu a haju : 

Ο τίτλος σημαίνει «Από τα δάση και τα λειβάδια της Βοημίας».

SMETANA - Z ČESKÝCH LUHŮ A HÁJŮ

Μια απεικόνιση της ομορφιάς της Τσέχικης φύσης, το συμφωνικό ποίημα δεν λέει κάποια ιστορία, αλλά συμπεριλαμβάνει - μετά από ένα τμήμα που εκθειάζει το μεγαλείο των δασών- ένα πανηγύρι του χωριού σε πλήρη λαμπρότητα

5.Tabor : 

Smetana - Tábor

Το κομμάτι αυτό έχει το όνομα του χωριού Tabor της Νότιας Βοημίας που το ίδρυσαν οι Χουσίτες και χρησιμοποιήθηκε ως το ορμητήριό τους κατά τους Χουσικούς πολέμους. Το αρχικό θέμα του κομματιού είναι απ’ τους δυο πρώτους στίχους του Ύμνου των Χουσιτών που έχουν τα λόγια «Εσείς, που είστε οι πολεμιστές του Θεού»

6. Blanik: 

Smetana - Blaník

Έχει το όνομα του βουνού Μπλανικ, όπου κάποιος μύθος λέει ότι στο εσωτερικό του κοιμάται ένας στρατός ιπποτών  υπό τον Βενσεσλας. Οι ιππότες θα ξυπνήσουν για να βοηθήσουν την χώρα στην πιο δύσκολη ώρα της.

 Κάθε χρόνο, στην επέτειο του θανάτου του, ξεκινάει το Διεθνές μουσικό φεστιβάλ της Πράγας.

Πηγές που χρησιμοποίησα:

Rey M. Longyear: Nineteenth – Century Romanticism in Music

Donald J. Grout & Claude V. Palisca: A History of Western Music

Karl Neff : Ιστορία της Μουσικής (μετάφρ. Φ. Ανωγειανάκη)

browseBiography