Το Χιόνι στην Τέχνη

 

Valerius de Saedeleer  (Belgian, 1867-1941)

Χιονίζει! Παγοκρύσταλλοι σε μορφή νιφάδων πέφτουν και καλύπτουν απαλά τα πάντα. Η λευκή μαγεία του εμπνέει τους καλλιτέχνες και δημιουργούν αριστουργήματα 

ΧΙΟΝΟΣΤΡΟΒΙΛΟΣ

Χιόνι:

χρόνια οργής ακολουθούν

άεργες ώρες που ο αέρας θα τις πάρει.

Ο χιονοστρόβιλος

το βάρος του σωριάζει

όλο και πιο βαθιά, για τρεις μέρες άραγε,

για εξήντα χρόνια; Ιδού τότε

ο ήλιος! Ενας σωρός από

ξανθές νιφάδες γαλανές.

Δέντρα αναμαλλιασμένα διακρίνονται

σε μακριές αλέες

πάνω απ' την άγρια ερημιά.

Γυρίζει ο άνθρωπος κι αίφνης προβάλλει

το μοναχό του μονοπάτι εκτεινόμενο

πάνω σ' ολόκληρη τη γη

William Carlos Williams  (μετάφρ. Χάρης Ψαρράς)

Edward Munch 

Στην συνέχεια θα ακούσουμε μια καταπληκτική σύνθεση του Λιστ για πιάνο. Την 12η από τις 12 Υπερβατικές Σπουδές του για πιάνο που θεωρείται η δυσκολότερη. Έχει τίτλο "Chasse-neige" (Κυνηγητό Χιονιού). Ο Φερούτσιο Μπουζόνι την χαρακτήρισε σαν "το πιο ευγενές παράδειγμα, ίσως, ανάμεσα σε όλες τις μουσικές που περιέχουν κάποια ποιητικότητα". Περιέγραψε την σύνθεση σαν μια "εντυπωσιακή και σταθερή πτώση του χιονιού που σταδιακά θάβει τοπία και ανθρώπους"  

CZIFFRA plays LISZT's Transcendental Study CHASSE-NEIGE.

Χιόνι

Χιόνι που πέφτει έξω!

σαν παγοπώλης του θανάτου

ο Θεός

με κόκκινα απ’ τον πυρετό

τα μάτια

Καπνός Θεού στη στέγη

ουρλιάζει η γυναίκα

στο κρεβάτι

σαν παγωμένο περιστέρι

χιόνι που πέφτει έξω!

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ

Claude Monet

Ο Ρώσος συνθέτης Gyorgy Sviridov (1915-1998) έγραψε μια μικρή καντάτα με τον τίτλο "Πέφτει Χιόνι" που περιλαμβάνει θέματα υπνωτικής ακινησίας, όπως του χιονιού.  

Gyorgy Sviridov : The Snow is Falling, Cantata for female chorus, boys chorus and orchestra

Το Χιόνι

Το χιόνι είναι άσπρο, μαλακό σαν τελειωμένος έρωτας, -είπε.

Έπεσε απρόσμενα, τη νύχτα, μ’ όλη τη σοφή σιωπή του.

Το πρωί, λαμποκοπούσε ολόλευκη η εξαγνισμένη πολιτεία.

Μια παλιά στάμνα, πεταμένη στην αυλή, ήταν ένα άγαλμα.

Εκείνος ένοιωσε την κοφτερή ψυχρότητα του πάγου,

την απεραντοσύνη της λευκότητας, σαν άθλο του προσωπικό

μονάχα μια στιγμή ανησύχησε: μήπως και δεν του απόμενε

τίποτα πια θερμό να το παγώσει, μήπως και δεν ήταν

μια νίκη του χιονιού, μα απλώς μια ουδέτερη γαλήνη,

μια ελευθερία χωρίς αντίπαλο και δόξα.

Βγήκε λοιπόν αμήχανος στο δρόμο, κι όπως είδε το χιονάνθρωπο

που φτιάχναν τα παιδιά, πλησίασε και του ‘βαλε

δυο σβηστά κάρβουνα για μάτια, χαμογέλασε αόριστα

κ’ έπαιξε χιονοπόλεμο μαζί τους ως τα’ απόγευμα.

(Γ. Ρίτσος, Ποιήματα, τομ. 3ος, Κέδρος)

Paul Gauguin 

Το χιόνι πέφτει αθόρυβα και η εισαγωγή του κομματιού Des pas Sur la Neige (Πατήματα στο Χιόνι) του Ντεμπυσσί αντανακλά την γαλήνη όποιου πλάσματος περπατά απαλά. Ίσως μια λεοπάρδαλη του χιονιού, μεταμφιεσμένη, διστακτική αλλά σε εγρήγορση και πολύ προσεκτική στην επιλογή της διαδρομής της να παρακολουθεί. Η εμφανής αβίαστη απλότητα έρχεται σε αντίθεση με τους ελαφρά ασταθείς τόνους. Είναι ένα ζώο στην κόψη της ύπαρξης, μοναχικό και πεινασμένο. Το άσπρο σεντόνι που έχει απλωθεί περιμένει να δεχτεί τον επόμενο εξαντλημένο κάτοικό του να ξαπλώσει και να κοιμηθεί τον τελευταίο ύπνο.

Debussy:  Des pas sur la neige

Ο Μύθος του Ιππότη Πεζάριο

 

Την ιστορία που θα σας πω μου την διηγήθηκε η γιαγιά μου όταν ήμουν παιδάκι και που την είχε ακούσει κι αυτή από την γιαγιά της. Ίσως στο πέρασμα των χρόνων κάποια πρόσωπα ή τοποθεσίες να μην υπήρξαν ποτέ ή να αλλοιώθηκαν από στόμα σε στόμα.

 Ήταν κάποτε ένας καβαλάρης όμορφος, ψηλός, γεροδεμένος με μακριά μαύρα μαλλιά και μάτια έξυπνα και φλογερά. Το όνομά του ήταν Πεζάριο. Ο πατέρας του ήταν από την Γένοβα κι η μάνα του Ελληνίδα, από την Κάρυστο.  Ήταν ένας φτωχός μα γενναίος καβαλάρης που η ζωή του ήταν μέσα στις μάχες και στον πόλεμο. Από την παιδική του ηλικία είχε εκπαιδευτεί στα όπλα και ζούσε στο Κοκκινόκαστρο μαζί με άλλους εκπαιδευόμενους. Η μόνη του περιουσία ήταν το περήφανο και πανέμορφο άλογό του που δεν αποχωριζόταν ποτέ. Κρατούσε έφιππος το ακόντιο και ήταν άριστος χειριστής. Αλλά και η τέχνη του στο σπαθί ήταν απαράμιλλη. Η φήμη του για την ανδρεία  και τα κατορθώματά  του ήταν μεγάλη και σύντομα του ζήτησαν να υπηρετήσει τον Γιβέρτο στο κάστρο της Χαλκίδας. Έτσι ο Πεζάριο έφυγε απ’ το Κοκκινόκαστρο με το άλογό του για να πάει στον νέο του αφέντη.

Στην διαδρομή πέρασε από δάση και βουνά και σε κάποιο μεγάλο άνοιγμα του δάσους είδε ένα χαμόσπιτο και μια γριά ν’ ανακατεύει κάτι σ’ ένα μεγάλο καζάνι πάνω σε φωτιά.

Σταμάτησε και την ρώτησε μήπως μαγείρευε φαγητό για να του δώσει να φάει. Αυτή, γύρισε και τον κοίταξε με πύρινα μάτια κι αφήνοντας την κουτάλα του είπε:

-Δεν μαγειρεύω φαγητό αλλά ανακατεύω βότανα που με βοηθάνε να μαντεύω την μοίρα των ανθρώπων. Θέλεις να σου πω το ριζικό σου;

Ο Πεζάριο θαρρετά την πλησίασε και δέχτηκε να του πει την μοίρα του.

Εκείνη πήρε μερικές εισπνοές πάνω απ’ τους ατμούς του καζανιού και του είπε να πλησιάσει.

-Δώσε μου το χέρι σου και θα σου πω.

Άπλωσε το χέρι του ο Πεζάριο  κι αφού αυτή μουρμούρισε λόγια ακαταλαβίστικα του είπε:

-Θα γνωρίσεις μια όμορφη κοπέλα κι η ζωή σου θα τελειώσει μέσα στο μέλι.

Έφυγε ο Πεζάριο για να συνεχίσει το ταξίδι του μέχρι που έφτασε στην Χαλκίδα χωρίς κάποιο άλλο απρόοπτο στον δρόμο του. 

Το κάστρο της Χαλκίδας είχε στρατηγική θέση και έλεγχε τα στενά του Ευρίπου και την πόλη της Χαλκίδας. Στάθηκε το κέντρο πολλών συγκρούσεων ανάμεσα σε Φράγκους, Βενετούς και Γενοβέζους. Ο Πεζάριο ήταν στις επάλξεις και πολεμούσε γενναία να διαφυλάξει την κυριαρχία του Γιβέρτου. Στο κάστρο αυτό ο Πεζάριο γνώρισε την Φελίτσια, την αδελφή του Γιβέρτου που μόλις τον αντίκρυσε  τον ερωτεύτηκε. Όμως κι αυτός ξελογιάστηκε απ’ την ομορφιά της. Οι δύο νέοι αγαπήθηκαν πολύ και παντρεύτηκαν κρυφά γιατί η οικογένεια της Φελίτσιας διαφωνούσε. Ο Πεζάριο ήταν φτωχός και ταπεινής καταγωγής. Η ανδρεία του και η αξιοσύνη του δεν ισοφάριζαν την ταπεινή καταγωγή του. ‘Ετσι οι δύο νέοι αποφάσισαν να φύγουν μαζί μια νύχτα πάνω στο άλογο του Πεζάριο. 

Το επόμενο πρωί ο Γιβέρτος έμαθε αυτή την εξέλιξη και  έστειλε τους στρατιώτες του να ψάξουν να βρουν το ζευγάρι. Τους βρήκαν να κρύβονται μέσα στο δάσος και τους έφεραν πίσω. Την Φελίτσια πάνω στο άλογο του Πεζάριο δεμένη κι αυτόν με δεμένα χέρια να περπατάει πεζός. Φτάνοντας στο Κάστρο, ο Γιβέρτος διέταξε τον θάνατο του Πεζάριο. Η Φελίτσια έπεσε στα πόδια του αδελφού της κλαίγοντας να μην τον σκοτώσουν, όμως αυτός είχε πάρει την απόφασή του. Το ίδιο κιόλας βράδυ τον κρέμασαν στο κέντρο του κάστρου και υποχρέωσαν την Φελίτσια να παρακολουθεί την εκτέλεσή του από το υψηλότερο δώμα του κάστρου.

 Όταν όλα τέλειωσαν η Φελίτσια κατέβηκε, πήρε το σώμα του Πεζάριο και το έβαλε μέσα σε λευκό μέλι από τον Ελικώνα. Είχε ακούσει ότι το λευκό μέλι του Ελικώνα είχε ταριχευτικές ιδιότητες και ο θρύλος έλεγε ότι σ’ αυτό είχαν ταριχεύσει τον Μ. Αλέξανδρο όταν πέθανε για να τον μεταφέρουν πίσω στην Μακεδονία.  Πίστευε ότι θα συντηρούσε μ’ αυτόν τον τρόπο τον αγαπημένο της αιώνια. Έτσι ο Πεζάριο τέλειωσε την ζωή του μέσα στο μέλι.

Α.Γ.

5 Ιανουαρίου: Μια ημερομηνία - Τρεις πιανίστες

 Arturo Benedetti Michelangeli 5 Ιανουαρίου 1920 – 12 Ιουνίου 1995

Alfred Brendel 5 Iανουαρίου 1931

Maurizio Pollini 5 Ιανουρίου 1942

Arturo Benedetti Michelangeli 5 Ιανουαρίου 1920 – 12 Ιουνίου 1995

Arturo Benedetti Michelangeli

Γεννήθηκε στην Ιταλία κι άρχισε βιολί στα 3 χρόνια του. Γρήγορα όμως στράφηκε προς το πιάνο. Στα 18 του άρχισε την διεθνή του καριέρα λαμβάνοντας μέρος στο Φεστιβάλ Ysaye στις Βρυξέλλες, όπου έλαβε την 7η θέση κι ο Gilels πήρε το πρώτο βραβείο. ‘Ενα χρόνο μετά καταξιώθηκε με το πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό της Γενεύης έχοντας ανάμεσα στους κριτές τον Alfred Cortot. To ρεπερτόριό του υπήρξε μικρό σε αναλογία του  αναστήματός του. Αυτό εξαιτίας της τελειομανίας του. Ανάμεσα στα έργα που ερμήνευσε σπουδαία θέση έχουν το Καρναβάλι του Σούμαν, τα κοντσέρτα για πιάνο του Γκρίγκ και του Σούμαν, το κοντσέρτο ν.1 του Λίστ, το κοντσέρτο ν. 5 του Μπετόβεν αλλά και το κοντσέρτο του Ραβέλ και τον Γκασπάρ της νύχτας όπου η ερμηνεία του οριοθέτησε νέο επίπεδο. Μαθητές του υπήρξαν η Μάρθα Άργκεριχ, ο Ιβάν Μοράβετς και ο Μαουρίτσιο Πολίνι. Η τελευταία του συναυλία έγινε στις 7 Μαΐου 1993 στο Αμβούργο της Γερμανίας. Μετά από μακρόχρονη ασθένεια άφησε την τελευταία του πνοή στο Λουγκάνο της Ελβετίας

Μια αξιοπρόσεκτη ερμηνεία του είναι το κοντσέρτο για πιάνο του Ραβέλ σε σολ ελ. Ας ακούσουμε το λυρικότατο Adagio

Michelangeli - Ravel Piano Concerto - [2] Adagio assai

Alfred Brendel 5 Iανουαρίου 1931

Alfred Bendel 

Αυστριακός πιανίστας που γεννήθηκε στην Τσεχοσλοβακία και ζεί στην Μ.Βρετανία. Είναι ποιητής αλλά και σουρεαλιστής συγγραφέας. Δεν κατάγεται από μουσική οικογένεια. Άρχισε πιάνο στα 6. Μετά τον Β’ Παγκόμιο Πόλεμο, συνέχισε να παίζει πιάνο, να συνθέτει και να ζωγραφίζει. Έδωσε το πρώτο του ρεσιτάλ στην ηλικία των 17 ετών. Σύντομα άφησε την σύνθεση για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο πιάνο. Το  1949 κέρδισε το τέταρτο βραβείο στον διαγωνισμό Μπουζόνι. Ήταν ο πρώτος που ηχογράφησε το σύνολο των έργων για σόλο πιάνο του Μπετόβεν. Επίσης έχει ερμηνεύσει έργα των Λιστ, Μπραμς, Σούμαν, Σούμπερτ. Εκτός απ’ τις Πολωναίζες δεν έχει παίξει Σοπέν. Μια αξιόλογη ερμηνεία του είναι τα κοντσέρτα Μότσαρτ με την ορχήστρα της Ακαδημίας του Αγ. Μαρτίνου στους αγρούς υπό τον Νέβιλ Μάρινερ. Θεωρείται απ’ τους πλέον αξιόλογους ερμηνευτές έργων Μπετόβεν, Μότσαρτ και Σούμπερτ.Σήμερα η αρθρίτιδα τον εμποδίζει να ερμηνεύει τα πλέον απαιτητικά έργα. Η τελευταία του συναυλία δόθηκε στις 18 Δεκεμβρίου του 2008 στη Βιέννη με το κοντσέρτο αρ. 9 του Μότσαρτ. Είναι τιμητικό μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου.

Ας ακούσουμε την τρίτη κίνηση (Allegro ma non troppo - Presto) της Σονάτας αριθ. 23 έργο 57 η επονομαζόμενη Appassionata.

Alfred Brendel plays the Appassionata (3rd mvmt)

Maurizio Pollini 5 Ιανουρίου 1942

Maurizio Pollini 

Γεννήθηκε στο Μιλάνο όπου και μελέτησε πιάνο και πήρε Δίπλωμα απ’ το Ωδείο του Μιλάνου. Κέρδισε το 1959 τον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου Ettore Pozzolli στην Ιταλία και το 1960 τον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου Σοπέν στην Πολωνία. Μετά απ’ αυτόν τον διαγωνισμό έγινε μαθητής του Michelangeli. Έχει εμφανιστεί με ρεσιτάλ και κοντσέρτα στην Ευρώπη, Αμερική και Άπω Ανατολή. Το 1985 ερμήνευσε για τον εορτασμό των 300 ετών του Γ.Χ Μπαχ τον πρώτο τόμο από τα 48 Πρελούντια και Φούγκες. Το 1987 ερμήνευσε και τα πέντε κοντσέρτα του Μπετόβεν στη Ν. Υόρκη με την Φιλαρμονική της Βιέννης υπό τον Κλαούντιο Αμπάντο κι έλαβε το τιμητικό δαχτυλίδι της Ορχήστρας. Έχει ηχογραφήσει με την Deutsche Grammophone πλήθος έργων και η εταιρεία εξέδωσε το 2002 ένα αναμνηστικό πακέτο 13 CD για τον εορτασμό των 60 ετών του πιανίστα.

Θα τον ακούσουμε στην Σπουδή αρ. 11 έργο 25 του Σοπέν με το όνομα «Χειμωνιάτικος Άνεμος»

Pollini plays Chopin Etude Op.25 No.11 'Winter Wind'