Ο συνθέτης Σάμιουελ Κόλεριτζ-Τέιλορ (1875-1912) γεννήθηκε στο Λονδίνο κι έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στο Κρόιντον. Ο πατέρας του είχε έλθει από την Σιέρα Λεόνε στο Λονδίνο να σπουδάσει Ιατρική και παρ' όλο που πήρε άδεια να εξασκήσει το επάγγελμα του ιατρού, έφυγε και πάλι για την Δυτική Αφρική το 1879.
Ο Σάμιουελ δεν επισκέφθηκε ποτέ την Αφρική και οι σχέσεις του με την γενέτειρα του πατέρα του φαίνονται εκ πρώτης όψεως αδύναμες. Όμως, οι κάτοικοι της Σιέρρα Λεόνε τον θεωρούν σαν "εκπατρισμένο γιο " τους για τους παρακάτω λόγους. Ο Κόλεριτζ-Τέιλορ είχε δεσμούς με τον κόσμο της Δ. Αφρικής από φίλους του που ζούσαν στο Λονδίνο με καταγωγή την Σιέρρα Λεόνε. Έπειτα, συχνά διακήρυσσε την Αφρικανική του καταγωγή μέσα από την μουσική. Θεωρείται ο Μαύρος Μάλερ!
Οι Τέσσερις Αφρικάνικοι Χοροί έργο 58 είναι ευχάριστα και μελωδικά κομμάτια σαλονιού για βιολί και πιάνο. Toυς συνέθεσε το 1904 για τον φίλο του βιολονίστα Τζων Σόντερς (John Saunders) . Oι χοροί είναι φανερό ότι υπήρξαν το όχημα όπου το βιολί ξεδίπλωσε τις λυρικές αλλά και βιρτουόζικες ιδιότητές του. Είναι εκπληκτικό το ότι δεν θυμίζουν καθόλου Αφρικανική μουσική κι όλοι οι χοροί έχουν το ύφος του ύστερου ρομαντισμού. Παρ' όλα αυτά ο ίδιος ο συνθέτης σημείωσε ότι ο δεύτερος χορός βασίζεται σε παραδοσιακή αφρικανική μελωδία.
African Dances op. 58 n. 1
Αν και ο δεύτερος χορός θεωρείται ότι βασίζεται σε κάποια Αφρικανική παραδοσιακή μελωδία, ο ακροατής πραγματικά θα αντιληφθεί ότι ξεχωρίζει απ' τους υπόλοιπους. African Dances op. 58 n. 2
O τρίτος χορός, δυναμικός και χαρούμενος φαίνεται να στροβιλίζεται γύρω από μια αναμμένη φωτιά με βήματα δυνατά και σίγουρα μέχρι το ζωηρό φινάλε του. African Dances op. 58 n. 3
Kαι τέλος ο πιο εξουθενωτικός χορός με φλογερό πάθος αλλά και με πολλές ρομαντικές πινελιές. African Dances op. 58 n. 4
Σήμερα παίζονται σαν ανκόρ ή σε μικρά ρεσιτάλ μουσικής δωματίου και είναι ελκυστικά εξ ίσου σε επαγγελματίες μουσικούς όσο και σε ερασιτέχνες.
O Ραχμάνινοφ αφιέρωσε δυό μήνες για την σύνθεση μιας καντάτας για σολίστ, χορωδία και ορχήστρα, που προοριζόταν για τον απαράμιλλο Ρώσο μπάσο Fyodor Chaliapin. Για το κείμενο ο Ραχμάνινοφ επέλεξε το Zelyonyi Shum (= Πράσινο Θρόισμα) του πολύ γνωστού ως πορτρετίστα των Ρώσων αγροτών στα ποιήματά του Nikolai Nekrasov (1821-1878), αλλά και πρώτου εκδότη έργων του Ντοστογιέφσκι, του Τουργκένιεφ και του Τολστόι. 0 Ραχμάνινοφ ονόμασε αυτή την σύνθεση Vesna (=Άνοιξη). Το ποίημα του Νεκράσοφ μιλάει για έναν αγρότη που όλο τον χειμώνα σχεδιάζει πώς να σκοτώσει την άπιστη σύζυγό του, αλλά η άφιξη της Άνοιξης ματαιώνει τα αιματηρά σχέδιά του. Το κείμενο αρχίζει με μια όμορφη απεικόνιση της Άνοιξης. Το Πράσινο Θρόισμα είναι μια παραδοσιακή έκφραση της Ρώσικης γλώσσας που περιγράφει το ξύπνημα της Άνοιξης στην Φύση. Στην συνέχεια ένας άνδρας λέει την ιστορία της άπιστης συζύγου του όταν αυτός βρισκόταν στην πόλη το καλοκαίρι. Μετά το ανδρόγυνο αναγκάστηκε να ζήσει μαζί στην μικρή τους καλύβα για όλο τον χειμώνα. Οι άνεμοι ουρλιάζουν και περιγράφουν την εσωτερική αναστάτωση του άνδρα για την άπιστη σύζυγό του, μέχρι σημείου που να νομίζει ότι οι άνεμοι του υποδεικνύουν να την σκοτώσει. Του φωνάζουν "σκότωσε την προδότρα γυναίκα! Κατάστρεψε την αμαρτωλή αλλιώς θα το μετανιώσεις σε όλη την ζωή σου και δεν θα βρεις ποτέ ησυχία." Τελικά δεν μπορεί να αντέξει άλλο και παίρνει ένα κοφτερό μαχαίρι, όμως ξαφνικά ακούγεται το "Πράσινο Θρόισμα" κι η Άνοιξη επιτέλους επιστρέφει. Οι δολοφονικές σκέψεις του σταματούν όπως πετάει το μαχαίρι και θυμάται ένα δυνατό τραγούδι απ' τα δάση και τα λειβάδια. Σχεδόν σαν ύμνος "Ν' αγαπάς όσο μπορείς ακόμη ν' αγαπάς Ν' αντέχεις όσο μπορείς ακόμη ν' αντέχεις Να συγχωρείς όσο μπορείς ακόμη να συγχωρείς Κι άσε τον Θεό να σε κρίνει". Είναι γνωστή η αγάπη του Ραχμάνινοφ για την Φύση που είναι φανερή και σε άλλα έργα του, όπως τα τραγούδια του έργο 14 αλλά και μεταγενέστερα έργα. Στην καρδιά του κειμένου αυτού διαφαίνεται η λύτρωση μέσω της φύσης, ώστε, έτσι όπως επιστρέφει η Άνοιξη κάθε χρόνο και λιώνουν τα χιόνια και οι πάγοι, έτσι υπάρχει πάντα ελπίδα για δευτερη ευκαιρία και καινούργια αρχή. Αναμφίβολα, θα μπορούσε κανείς να πει ότι τον Ραχμάνινοφ προσείλκυσαν αυτοί οι στίχοι για δυο κυρίως λόγους. Πρώτον, η πρόσφατη ανάρρωσή του από την κατάθλιψη με την βοήθεια του δρ. Νταλ. Η εικόνα της φύσης και η μεταμόρφωσή της απ' το χειμωνιάτικο τοπίο που εξανέμισαν τις σκοτεινές σκέψεις του άνδρα επέδρασαν δυνατά στον Ραχμάνινοφ. Έπειτα ο πρόσφατος γάμος του με την Ναταλία Σατίν την επόμενη Άνοιξη ώθησαν σε σκέψεις για νέα ξεκινήματα με έμφαση την αγάπη, την αντοχή και την συγχώρεση. Cantata op. 20
Ο Κέλτικος Θρήνος (Keltic Lament- Lento eroico) είναι η δεύτερη κίνηση της Κέλτικης Σουίτας του Άγγλου συνθέτη John Foulds (1880-1939). Ο Κέλτικος Θρήνος είναι αφιερωμένος στον φίλο του συνθέτη, ηθοποιό Lewis Casson. Ο Κέλτικος Θρήνος βασίζεται σε μια μελωδία, που ακούγεται αμέσως μετά από μια μικρή εισαγωγή άρπας. Το τσέλο μας δίνει το λυπητερό ύφος του Θρήνου που συνοδεύεται από την άρπα, ώσπου να επαναλάβουν την όμορφη αυτή μελωδία τα υπόλοιπα έγχορδα της ορχήστρας, διατηρώντας το ίδιο ύφος. Προς το τέλος ηρεμεί η ορχήστρα και παίρνουν την μελωδία μόνο τα βιολιά για να τελειώσει ήσυχα η κίνηση. Το κομμάτι αυτό είναι ένα ελκυστικό κομμάτι "ελαφράς" μουσικής που εκμεταλλεύεται οτιδήποτε Κέλτικο της εποχής (1911) που γράφηκε. Παρ' όλα αυτά υπάρχει κάποια εσωτερικότητα στην μελωδία αν και η μελωδία του δεν έχει βάθος. Keltic Lament
Οι άλλες δυο κινήσεις της Σουίτας είναι Οι Φυλές (The Clans - Allegro molto brioso) και Η Επίκληση (The Call - Allegro giocoso). O μουσικοκριτικός Malcolm McDonald εξηγεί ότι η Σουίτα του Φουλντς προέρχεται από ένα προηγούμενο έργο του συνθέτη Κέλτικες Μελωδίες για έγχορδα και άρπα. Τέλος, μπορούμε να ακούσουμε ολόκληρη την Κέλτικη Σουίτα. Keltic Suite
Στο ημίφως της εσπέρας βγαίνεις από το δάσος. Μια ξαφνική κίνηση σε τρομάζει καθώς ένα μεγάλο πουλί με αθόρυβα φτερά πετάει μπροστά σου. Η καρδιά σου χτυπάει δυνατά στο στήθος σου όχι από φόβο αλλά από έξαψη που βλέπεις μια άγρια κουκουβάγια. Περπατάτε ο ένας μπροστά από τον άλλο ελπίζοντας να δεις φευγαλέα το σοφό πουλί πάνω σ’ ένα κλαρί να παρακολουθεί την διαδρομή. Προς μεγάλη σου έκπληξη η κουκουβάγια παραμένει ακίνητη, αθόρυβη και να παρακολουθεί. Παρατηρείς πρώτα το στρογγυλό της πρόσωπο και την καμπυλωτή κουκουβαγίσια μύτη της. Τα φτερά της διπλωμένα στα πλευρά της και τα μεγάλα μαύρα νύχια της να σφίγγονται πάνω στο κλαδί. Σε κοιτάζει με τα μεγάλα κίτρινα μάτια της. Νιώθεις λίγο άβολα μ’ αυτή την βαθιά ματιά της κι αναρωτιέσαι τι ξέρει. Κάθεσαι σ’ ένα βράχο που είναι καλυμμένος με πράσινα βρύα και βελόνες απ’ το διπλανό έλατο και παρακολουθείς και περιμένεις όπως πριν από ένα μάθημα. Αρχίζεις να κουκουβαγίζεις.
Leigh Calvez, Ας κουκουβαγίσουμε (απόσπασμα απ’ το βιβλίο του "Οι Κρυμμένες Ζωές των Γλαυκών”)
Η κουκουβάγια (γλαύκα) είναι νυκτόβιο πτηνό με δυσανάλογα μεγάλη επιφάνεια πτερύγων σε σύγκριση με το σωματικό τους βάρος. Σε συνδυασμό με το μαλακό και πυκνό πτέρωμα επιτυγχάνουν μια σχεδόν απόλυτα αθόρυβη πτήση. Στο βίντεο που ακολουθεί υπάρχει καταγραφή του θορύβου της πτήσης δυο πουλιών και της αθόρυβης πτήσης της κουκουβάγιας. Είναι εντυπωσιακό!
Από την αρχαιότητα η κουκουβάγια ταυτιζόταν με τη σοφία. Οι αρχαίοι Έλληνες τη θεωρούσαν το σύμβολο της θεάς Αθηνάς. Ενδεικτική της λατρείας των αρχαίων Ελλήνων για το πτηνό αυτό είναι η αναφορά του Αλεξανδρινού λεξικογράφου Ησύχιου, σύμφωνα με την οποία, πριν ξεκινήσει η ναυμαχία της Σαλαμίνας, είχε πετάξει μια κουκουβάγια ως προάγγελος της νίκης των Ελλήνων. Στο φιλοσοφικό επίπεδο, η κουκουβάγια, ακριβώς επειδή βλέπει καθαρά την νύχτα και όχι την ημέρα, συμβολίζει την Σοφία της Θεάς Αθηνάς, η θεωρία της οποίας προϋποθέτει, όχι τα φυσικά μάτια, που βλέπουν το ψευδές φως της ημέρας, αλλά την νοητική δύναμη του “όμματος της ψυχής”, που βλέπει το αληθές φως της νύχτας, της “Ευφρόνης” του Ηρακλείτου.
Πώς, όμως, προέκυψε ο θρύλος της έξυπνης γλαύκας στην αρχαία ελληνική μυθολογία; Είναι γνωστό ότι η κουκουβάγια με τα μεγάλα της φωτεινά μάτια, μπορεί να δει αυτά που οι άλλοι αδυνατούν. Εκεί που οι άλλοι εξαπατώνται, εκεί που το σκοτάδι κυριαρχεί, κυριολεκτικά και μεταφορικά, η κουκουβάγια ξέρει τι πραγματικά υπάρχει. Από την οπτική του ανθρώπου αυτή είναι και η ουσία της πραγματικής σοφίας, κάνοντας τους αρχαίους Έλληνες να προικίσουν την γλαύκα με το φορτίο του τίτλου του σοφότερου πλάσματος, μετά τον άνθρωπο. Ταυτίζοντάς την με την Θεά Αθηνά, που είχε τα ίδια σπινθηροβόλα και σκεπτικά μάτια. Και οι κουκουβάγιες φαίνεται να αποδέχτηκαν με θέρμη τον τίτλο, φωλιάζοντας συχνά, σύμφωνα με μαρτυρίες, μέσα στον Παρθενώνα Παρακάτω, η εικόνα της Θεάς Αθηνάς που κρατάει την περικεφαλαία, το ακόντιο και δίπλα της πετάει η κουκουβάγια. Αποδίδεται στον ζωγράφο των ερυθρόμορφων αγγείων Βρύγο γύρω στο 490-480 π. Χ. και φυλάσσεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Ν. Υόρκης.
Η κουκουβάγια, εκτός από τον συμβολισμό της Σοφίας, συμβολίζει την θλίψη και το πένθος. Με αυτόν τον συμβολισμό ο Άγγλος συνθέτης Έντουαρντ Έλγκαρ έγραψε ένα τραγούδι με τίτλο "Κουκουβάγιες" σε στίχους δικούς του. Λέει το ποίημα:
Τι είναι εκείνο; ... Τίποτα
Τα φύλλα πρέπει να πέφτουν, και πέφτονας, θροΐζουν.
