Ήταν Αυστριακός συνθέτης, ταλαντούχος και του έχουν δοθεί τα προσωνύμια "Πατέρας της Συμφωνίας" και "Πατέρας του κουαρτέτου εγχόρδων".
Josef Haydn
Η καριέρα του συνέπεσε με την εξέλιξη του κλασσικού στυλ στη συμφωνία, στη σονάτα, στο κουαρτέτο εγχόρδων καθώς και άλλων οργανικών τύπων, στην διαμόρφωση των οποίων έπαιξε σημαντικότατο ρόλο.
Ο Χάυντν έγραψε Εκκλησιαστική Μουσική, Ορατόρια, Φωνητική Μουσική, Συμφωνίες, Μουσική Δωματίου, Κοντσέρτα, έργα για σόλο πιάνο κλπ. Στις όπερες που έγραψε δεν δόθηκε η ίδια σημασία όπως στα υπόλοιπα έργα του.
Οι Συμφωνίες του φτάνουν τον αριθμό 108 και γράφτηκαν ανάμεσα στα έτη 1759-1795. Πολλές από αυτές έχουν ξεχωριστά προσωνύμια όπως η Αρ. 94 " Η Έκπληξη", η Αρ.96 "Το Θαύμα", η Αρ. 100 "Η Στρατιωτική", η Αρ.104 "Του Λονδίνου", η Αρ. 82 "Η Αρκούδα" κλπ κλπ.
Πολύ από τον χρόνο της ζωής του τον κατανάλωσε στο Παλάτι του Πρίγκηπα Νικόλαου Α΄Εστερχάζυ ο οποίος υπήρξε υποστηρικτής και χορηγός του.
Η Συμφωνία αρ. 45 "Του Αποχαιρετισμού" γράφηκε όταν ο ίδιος ο Χάυντν και οι μουσικοί του έχαιραν της φιλοξενίας του Πρίγκηπα στο θερινό ανάκτορό του στην αγροτική Ουγγαρία το 1775. Η παραμονή όμως όλων είχε παραταθεί παραπάνω από το αναμενόμενο και οι μουσικοί ζητούσαν από τον Χάυντν την αποδέσμευσή τους για να επιστρέψουν στα σπίτια τους και τις οικογένειές τους. Αλλά επειδή δεν ήταν εύκολο να ζητήσει κάτι τέτοιο ευθέως από τον πρίγκηπα χρησιμοποίησε την μουσική του με διπλωματικό τρόπο. Έγραψε την Συμφωνία "Του Αποχαιρετισμού όπου στο φινάλε ένας ένας από τους μουσικούς σηκώνονται, σβήνουν το κεράκι που φέγγει την παρτιτούρα τους και αποχωρούν ώσπου μένει μόνος ο μαέστρος να διευθύνει άδειες καρέκλες. Ο Πρίγκηπας πήρε το κρυφό μήνυμα κι έτσι όλοι ανεχώρησαν την επόμενη μέρα.
Σας παραθέτω το βίντεο όπου μπορείτε να παρακολουθήσετε το τελευταίο μέρος της Συμφωνίας Αρ. 45 "Του Αποχαιρετισμού" . Εδώ θα δείτε έναν - έναν τους μουσικούς να σηκώνονται και ν' αποχωρούν ώσπου μένει μόνος ο μαέστρος να διευθύνει άδειες καρέκλες.
Η συγκεκριμένη παράσταση έγινε στην 1 Ιανουαρίου 2009 στη Μεγάλη Αίθουσα της Musikverein της Βιέννης με τον Daniel Barenboim να διευθύνει μαγικά την Φιλαρμονική της Βιέννης.
Hadyn Abschiedssymphonie: IV. Finale (Neujahrskonzert Wien 2009 Barenboim)
Εκεί, σχεδόν προς το τέλος του κόσμου
το περιπλανόμενο καράβι μου
ξεφεύγοντας απ' την θέληση των κυμάτων
μ΄οδήγησε μια μέρα
Ήταν ένα μικρό νησάκι
αλλά η ευγενική νεράιδα που μένει εκεί
μας προσκαλεί
να ρίξουμε μια ματιά
Γιουκάλι
είναι η γη των επιθυμιών μας
Γιουκάλι
είναι η ευτυχία, η ευχαρίστηση
Γιουκάλι
είναι η γη όπου ξεχνούμε όλες τις ανησυχίες μας
είναι στη νύχτα μας, σαν ένα λαμπερό άνοιγμα
το άστρο που ακολουθούμε
είναι Γιουκάλι
Γιουκάλι,
είναι ο σεβασμός όλων των όρκων που έχουμε δώσει
Γιουκάλι
είναι η γη της αμοιβαίας αγάπης
είναι η ελπίδα
που υπάρχει σε κάθε ανθρώπινη καρδιά
η απελευθέρωση
που περιμένουμε για το αύριο
Γιουκάλι
είναι η γη των επιθυμιών μας
Γιουκάλι
είναι ευτυχία, ευχαρίστηση
αλλά είναι ένα όνειρο, μια τρέλλα
Δεν υπάρχει Γιουκάλι
Κι η ζωή μας πάει μακριά
κουραστικά μέρα με τη μέρα
αλλά η φτωχή ανθρώπινη ψυχή
ψάχνοντας την λησμονά παντού
προσπαθώντας ν' αποδράσει απ' τον κόσμο
κατάφερε να λύσει το μυστήριο
μέσα του πέφτουν τα όνειρά μας
σε κάποιο Γιουκάλι
Αλλά είναι ένα όνειρο, μια τρέλλα
Δεν υπάρχει Γιουκάλι
Το Γιουκάλι είναι ένα τραγούδι του Kurt Weil σε ρυθμό Tango-Habanera σχετικό με το πάθος του ανθρώπου ν' αναζητήσει ένα παράδεισο των πιο βαθειών ονείρων κι επιθυμιών του, που όμως καταλήγει σ' αναπόφευκτες απογοητεύσεις.
Είναι ένα απ' τα τραγούδια του μιούζικαλ Marie Galante, όπου η ηρωιίδα, αφού έχει απαχθεί και συρθεί δια της βίας στην πορνεία στην Ν. Αμερική προσπαθεί με χίλια βάσανα να εξοικονομήσει ένα εισιτήριο επιστροφής της στο Παρίσι. Μπλέκεται και σε κάποιες πολιτικές ίντριγκες για κατασκοπεία έναντι αδρής αμοιβής όπου και ανόητα συνεργάζεται. Μετά από πολύ κόπο καταφέρνει και μαζεύει χρήματα για το πολυπόθητο εισιτήριο. Όμως όταν ετοιμάζεται για το ταξείδι, κάποιος αόρατος δράστης την πυροβολεί κι έτσι ποτέ δεν βρήκε τον τόπο των ονείρων της.
Ο Tsamatsui ο άνθρωπος που την πλήρωνε για την κατασκοπεία, έβαλε το πτώμα της σ' ένα φέρετρο και το έστειλε στο Παρίσι.
Ο Jack Deval ήταν ο συγγραφέας της ιστορίας
Το αρχαίο νεκρομαντείο ή "νεκυομαντείο" (αρχ. νέκυς=νεκρός) βρίσκεται στο νομό Πρεβέζης, στη βόρεια όχθη του ποταμού Αχέροντα. Στους αρχαίους χρόνους το ιερό ανήκε στους Θεσπρωτούς, ένα από τα πρώτα ελληνικά φύλα που εγκαταστάθηκαν στην Ήπειρο γύρω στο 2000 π.Χ. Μυκηναϊκές εγκαταστάσεις του 14ου αι. π.Χ επισημάνθηκαν στην περιοχή, η Έφυρα 500 μ. βόρεια του νεκρομαντείου και η Τορύνη, ανατολικά της Πάργας, στη θέση Κίπερι. Το ιερό αποκαλύφθηκε κάτω από τα ερείπια της μονής του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου (18ος αι) στην κορυφή ενός βραχώδους λόφου, κατά τις ανασκαφές που διενεργήθηκαν από τον καθηγητή Σωτήριο Δάκαρη τα έτη 1958-1964 και 1976-1977.
Το κυρίως ιερό περιβάλλεται από έναν πολυγωνικό ορθογώνιο περίβολο με είσοδο στη βόρεια πλευρά. Έχει τετράγωνη κάτοψη και χωρίζεται με δύο παράλληλους τοίχους σε μια κεντρική αίθουσα και έξι επί μέρους δωμάτια-αποθήκες.Κάτω από την κεντρική αίθουσα βρίσκεται μια ισομεγέθης υπόγεια αίθουσα, την οροφή της οποίας σχηματίζουν δεκαπέντε πώρινα τόξα. Πρόκειται για τον πλέον ιερό χώρο, το ανάκτορο του Άδη και της Περσεφόνης, όπου εμφανίζονταν τα φάσματα των νεκρών για να επικοινωνήσουν με του χρηστηριαζόμενους.. Βόρεια, νότια και ανατολικά του κυρίως ιερού αναγνωρίζονται μικρότερα δωμάτια και διάδρομοι που χρησίμευαν για την ψυχική και σωματική προετοιμασία των επισκεπτών, δεδομένου ότι η επαφή των ζωντανών με τους νεκρούς δεν ήταν ανώδυνη. Οι χώροι αυτοί, καθώς και το κυρίως ιερό, χρονολογούνται στα τέλη του 4ου αρχές του 3ου αι. π.Χ. Αργότερα, στα τέλη του 3ου π.Χ., όταν η φήμη του ιερού μεγάλωσε, προστέθηκαν δυτικά του αρχικού συγκροτήματος, γύρω από μια κεντρική αυλή, αποθήκες και χώροι διαμονής για τους ιερείς και τους επισκέπτες.
Πάρα πολλά είναι τα ευρήματα που χρονολογούνται σ' αυτή την εποχή και μαρτυρούν την ευημερία του ιερού. Το σημαντικότερο όμως προέρχεται από την υπόγεια αίθουσα, την ιερή κρύπτη. Πρόκειται για τα υπολείμματα μιας μηχανής, ενός είδους γερανού, που το χρησιμοποιούσαν για την εμφάνιση των ειδώλων των νεκρών στους προσκυνητές. Αυτό ίσως το σκοπό εξυπηρετούσε το μεγάλο πάχος των τοίχων του κεντρικού ιερού (3,30 μ) που επέτρεπε τη δημιουργία μυστικών διαδρόμων πλ. 1,50 ή 2,40 μ. μέσα στους οποίους μετακινούνταν αθέατοι οι ιερείς. Το τέχνασμα αυτό, σε συνδυασμό με τις παρενέργειες της ειδικής δίαιτας (κουκιά και λούπινα) στην οποία υποβάλλονταν οι προσκυνητές, δημιουργούσε τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την επικοινωνία με τις ψυχές των νεκρών. Φεύγοντας, οι επισκέπτες του ιερού ακολουθούσαν διαφορετικό δρόμο κι έπρεπε να τηρήσουν σιγή για όσα είδαν και άκουσαν, για να μη διαπράξουν ασέβεια απέναντι στις θεότητες του Κάτω Κόσμου.
Το νεκρομαντείο πυρπολήθηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. Τον 1ο αι.π .Χ κατοικήθηκε πάλι η δυτική αυλή. Έκτοτε η περιοχή περιήλθε σε παρακμή. Το 18ο αι. χτίστηκε πάνω στα αρχαία ερείπια η μονή του Αγ.Ιωάννη Προδρόμου.
Ο Τζιορντάνο Μπρούνο γεννήθηκε στη Νόλα της Ν. Ιταλίας τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο 1548. Ήταν φιλόσοφος, μαθηματικός, ποιητής και ερμητικός μυστικιστής. Στην αρχή ήταν Δομηνικανός, αλλά τα ανορθόδοξα ενδιαφέροντά του στον ερμητισμό τον οδήγησαν έξω απ' τα τάγματα και ταξίδεψε σε πολλά μέρη της Ευρώπης.
Giordano Bruno
Η φιλοσοφία του ήταν άκρως πανθεϊστική και ήταν οπαδός της θεωρίας του Κοπέρνικου για το Σύμπαν. Αυτό τον οδήγησε στην σύλληψή του απ' την Ιερά Εξέταση και μετά από δικαστήρια που διήρκεσαν επτά χρόνια κάηκε στην πυρά στη Ρώμη στις 17 Φεβρουαρίου 1600. Δημοσίευσε διαλόγους στα Ιταλικά και πολλές πραγματείες στα Λατινικά σ' ένα ευρύ αριθμό θεμάτων στη φιλοσοφία, φυσική, μαθηματικά, θρησκεία και μαγεία.
Μνημείο του Μπρούνο στην Ρώμη, στο σημείο όπου κάηκε
Ο Bruno είναι γνωστός για το σύστημά του των μνημονικών βασισμένο στην οργανωμένη γνώση και σαν ο προπομπός της ιδέας του άπειρου και ομογενούς σύμπαντος και την ηλιοκεντρική θεωρία.Υποστήριζε πως η ενοποιός ουσία πάντων είναι ο Θεός, αλλά αρνιόταν την θεϊκή υπόσταση του Ιησού. Θεωρεί πως η θρησκεία είναι μέσο καθοδήγησης των αμαθών. Επειδή κάηκε στην πυρά σαν αιρετικός, θεωρείται από πολλούς σαν μάρτυρας του αγώνα για την ελεύθερη σκέψη.
Όταν του ανακοινώθηκε η καταδίκη του στην πυρά, έτεινε απειλητικά τα χέρια του προς το δικαστήριο λέγοντας:
"Ίσως ανακοινώνετε την καταδίκη μου με μεγαλύτερο φόβο απ' ό,τι εγώ την λαμβάνω".
Ανάγλυφο από την δίκη του Μπρούνο (Ρώμη)
400 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Καρδινάλιος Angelo Sodano δήλωσε ότι ο θάνατος του Bruno ήταν ένα θλιβερό επεισόδιο.Παρ' όλη την μετάνοιά του όμως, υπερασπίστηκε τους διώκτες του Bruno λέγοντας ότι οι Εξεταστές "είχαν την επιθυμία να διατηρήσουν την ελευθερία και να προασπίσουν το κοινό συμφέρον κι έκαναν τα πάντα να σώσουν την ζωή του", προσπαθώντας να τον εμφανίσει αιρετικό με συνέπεια την καταδίκη του στην εσχάτη των ποινών απ' τις κοσμικές εξουσίες της Ρώμης.
Η τέχνη επηρεάστηκε από την ζωή και την δράση του Τζιορντάνο. Ο Πολωνός Czesław Miłosz μνημονεύει την ιστορία και το έργο του Μπρούνο στο ποίημά του "Campo Dei Fiori" (Βαρσοβία 1943) όπου παραλληλίζεται η απεικόνιση της Βαρσοβίας το 1943, όπου τον Απρίλιο του ίδιου έτους οι Ναζί εκκαθαρίζουν τα τείχη στο εβραϊκό γκέτο που δημιούργησαν αυτοί και οι κάτοικοί του με την ατμόσφαιρα της πυράς του Τζιορντάνο Μπρούνο. Από την αγγλική μετάφραση των DAVID BROOKS AND LOUIS IRIBARNE.
Campo Dei Fiori
Στην Ρώμη στην Κάμπο ντέι Φιόρι
καλάθια με ελιές και λεμόνια
βότσαλα πιτσιλισμένα με κρασί
και απομεινάρια από λουλούδια,
έστησαν οι πωλητές τους πάγκους
με φρέσκα ψάρια
τσαμπιά από κόκκινα σταφύλια
και ώριμα ροδάκινα
Σ' αυτήν την ίδια πλατεία
έκαψαν τον Τζιορντάνο Μπρούνο
Μπράβοι άναψαν την πυρά
με την πίεση του όχλου
Και πριν οι φλόγες σβήσουν
οι ταβέρνες γέμισαν και πάλι
με καλάθια από ελιές και λεμόνια
φορτωμένα στους ώμους των πωλητών.
Μου ήλθε στο νου η Κάμπο ντέι Φιόρι
στην Βαρσοβία δίπλα στο ουράνιο καρουζέλ
μια ξάστερη ανοιξιάτικη βραδιά
με τους ήχους ενός τραγουδιού απ' το καρναβάλι
Η ζωηρή μελωδία έπνιξε
τις εκρήξεις απ' τον τοίχο του γκέττο
και τα ζευγάρια πετούσαν
ψηλά στον ασυννέφιαστο ουρανό.
Κατά καιρούς άνεμος απ' την πυρά
θα έφερνε σκούρους χαρταετούς
και οι αναβάτες του καρουζέλ
έπιαναν πέταλα στον αέρα.
Ο ίδιος ζεστός άνεμος
φύσηξε τις φούστες των κοριτσιών
και τα πλήθη γελούσαν
εκείνη την όμορφη Κυριακή της Βαρσοβίας.
Κάποιος θα θεωρήσει σαν ηθικό δίδαγμα
ότι ο λαός της Ρώμης και της Βαρσοβίας
παζαρεύει, γελάει, κάνει έρωτα
καθώς περνάει δίπλα από τις πυρές των μαρτύρων
Κάποιος άλλος θα σκεφτεί
για το πέρασμα των ανθρώπινων πραγμάτων
για την λήθη
που γεννήθηκε πριν πεθάνουν οι φλόγες.
Αλλά εκείνη την μέρα σκέφτηκα μόνο
την μοναξιά του ετοιμοθάνατου,
και πώς, όταν ο Τζιορντάνο
ανέβηκε στην πυρά του
δεν μπορούσε να βρει
σε καμμία ανθρώπινη γλώσα
λέξεις για το ανθρώπινο είδος,
για την ανθρωπότητα που θα συνέχιζε να ζει.
Μόλις γύρισαν πίσω στο κρασί τους
ή πούλησαν τα φρέσκα θαλασσινά τους,
τα καλάθια τους με ελιές και λεμόνια
που έφεραν στο παζάρι
αυτός ήδη απομακρύνθηκε
σαν να πέρασαν αιώνες
ενώ σταμάτησαν για μια στιγμή
για το πέταγμά του στην πυρά.
Για κείνους που πεθαίνουν εδώ, τους μοναχικούς
ξεχασμένοους από τον κόσμο
η γλώσσα μας γίνεται γι' αυτούς
η γλώσσα ενός πανάρχαιου πλανήτη.
Ώσπου, όλα είναι θρύλος
και περνάνε πολλά χρόνια
για να έλθει μια νέα Κάμπο ντέι Φιόρι
που η οργή θα ανάψει με τον λόγο ενός ποιητή.
Αλλά και στην μουσική έχουμε αναφορές για τον Τζιορντάνο Μπρούνο. Ο Γερμανός συνθέτης Hans Werner Henze (1926-2012) συνέθεσε μια καντάτα βασισμένη σε στίχους του Μπρούνο με τον τίτλο Novae de infinito Laudes (Νέοι Έπαινοι του Απείρου). Οι συνθέσεις του Χέντσε έχουν επιρροές από την σειριακή μουσική, την ατονική, την Αραβική και την τζαζ.
Hans Werner Henze: Novae de infinito Laudes (1962)
Ο Έννιο Μορικόνε έντυσε την ταινία που αναφέρεται στην ζωή και την δράση του Τζιορντάνο Μπρούνο με την μουσική του παλέτα.
Ennio Morricone - Giordano bruno - Giordano Bruno (1973)
To Nature Boy είναι μια απ' τις "πολύ" αγαπημένες μου μελωδίες.
Η μελωδία ξεκίνησε από μια Ουκρανική μπαλλάντα. Αρχικά ενέπνευσε τον Τσέχο συνθέτη Antonin Dvorak να συνθέσει ένα κουιντέτο (κουαρτέτο εγχόρδων & πιάνο) και αργότερα κι άλλους καλλιτέχνες.
Το δεύτερο μέρος του κουιντέτου αυτού είναι ένα μελαγχολικό και ελαφρώς ΄σκοτεινό΄andante. Εδώ ο Dvorak δίνει τήν ευκαιρία στό αγαπημένο του Οργανο τήν Βιόλα να μάς χαρίσει μερικά μουσικά ΄περάσματα΄γεμάτα απο θλιμένη διάθεση. Το μέρος αυτό το ονόμασε ο συνθέτης Dumka δλδ μια φόρμα της Ουκρανίας, αλλά και γνωστή στην Τσεχία, όπου εναλλάσονται το αργό - γρήγορο - αργό.
Όλο το έργο είναι απολαυστικό γιά Φθινοπωρινά απογεύματα,πού αναδεικνύει τίς Λυρικές Ικανότητες τού Σημαντικού αυτού Συνθέτη.
Εδώ παραθέτω μια ερμηνεία του κουιντέτου απ' το κουαρτέτο Borodin με τον Sviatoslav Richter στο πιάνο.
Aν θέλετε μπορείτε να ακούσετε όλο το κουιντέτο
Για πληρέστερη ευχαρίστηση σας δίνω μερικά βίντεο από άλλους μουσικούς που με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο ο καθένας, έφεραν αυτή την "αγαπημένη" μελωδία στο κοινό τους.
Nat King Cole με τον ίδιο στο πιάνο
Miles Davies
Kurt Elling
Sound track της ταινίας Moulin Rouge
George Benson
Chuck Findley με την ορχήστρα του James Last ( ΣΑΣ ΤΟ ΣΥΝΙΣΤΩ!!!!) O τρομπετίστας Chuck Findley έχει σίγουρα αυτό το "κάτι" που δείχνει πόσες "ανάσες" μπορεί να έχει μια μελωδία
Aziza Mustafa Zadeh
Και πολλοί - πολλοί άλλοι έχουν ερμηνεύσει αυτή την μελαγχολική μελωδία.
Πιστεύω πως θα την χαρείτε όπως κι εγώ...
Εδώ τα λόγια του τραγουδιού που τα έγραψε ο Eden Ahbez
There was a boy
A very strange enchanted boy
They say he wandered very far, very far
Over land and sea
A little shy
And sad of eye
But very wise
Was he
And then one day
A magic day he came my way
And while we spoke of many things, fools and kings
This he said to me
"The greatest thing
You'll ever learn
Is just to love
And be loved
In return"
Ήταν ένα αγόρι
ένα παράξενο μαγεμένο αγόρι
Λένε πως ταξίδεψε μακριά, πολύ μακριά
Πέρα από γη και θάλασσα
Λίγο ντροπαλό
Λίγο θλιμμένο
Αλλά ήταν πολύ σοφό.
Και τότε μια μέρα
Μια μαγική μέρα βρέθηκε στον δρόμο μου
Κι όπως λέγαμε για πολλά, για τρελλούς και για βασιλιάδες
Concerto grosso: είναι ένα είδος της μουσικής μπαρόκ όπου υπάρχει η εναλλαγή ανάμεσα σε tutti και soli. Tutti είναι το σύνολο των εγχόρδων που λεγόταν grosso. Τα soli, που λέγονταν κοντσερτίνο, αποτελούνταν συνήθως από τρία όργανα: δύο βιολιά και μια βιόλα ή δυο όμποε κι ένα φαγκότο. To μουσικό υλικό μεταφέρεται μεταξύ ενός σολίστ ή μιας μικρής ομάδας σολιστών (concertino) και ολόκληρης ορχήστρας (ripieno).
Ζωγραφική: Jenny Armitage
Το είδος αυτό αναπτύχθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα χωρίς όμως να
χρησιμοποιηθεί αυτό το όνομα. Ο Alessandro Stradella έγραψε αυτό το είδος μουσικής όπου μοιράζεται η μουσική μ’ αυτόν τον χαρακτηριστικό τρόπο, αλλά χωρίς αυτό το όνομα. Ο πρώτος συνθέτης που χρησιμοποίησε στις συνθέσεις του αυτόν τον όρο είναι ο Arcangelo Corelli. Έπειτα κι άλλοι έγραψαν concerti grossi όπως οι Geminiani, Torelli και άλλοι.
Υπάρχουν δύο είδη του concerto grosso. To concerto da chiesa (εκκλησιαστικό κοντσέρτο) και το concerto da camera (κοντσέρτο δωματίου). Στο concerto da chiesa ο γρήγορος κι ο αργός ρυθμός εναλλάσσονταν. Στο concerto da camera έχουμε ένα είδος σουίτας όπου υπάρχει η εισαγωγή με το πρελούντιο κι ακολουθούν διάφοροι χοροί. Με τον χρόνο οι διαχωρισμοί αυτοί εξέλιπαν.
Tα concerti grossi του Corelli που ανήκουν στα πρώτα παραδείγματα αυτής της φόρμας, χαρακτηρίζονται από την αντίθεση solo - tutti. Αλλά ο Corelli δεν διαφοροποίησε τα μέρη μεταξύ soli και tutti όπου η μεγαλύτερη ομάδα χρησιμοποιείται σαν ηχώ της μικρότερης, ενισχύει τα περάσματα καντέντσας ή τονίζει την δομή.
Υπάρχουν δύο είδη του concerto grosso. To concerto da chiesa (εκκλησιαστικό κοντσέρτο) και το concerto da camera (κοντσέρτο δωματίου). Στο concerto da chiesa ο γρήγορος κι ο αργός ρυθμός εναλλάσσονταν. Στο concerto da camera έχουμε ένα είδος σουίτας όπου υπάρχει η εισαγωγή με το πρελούντιο κι ακολουθούν διάφοροι χοροί. Με τον χρόνο οι διαχωρισμοί αυτοί εξέλιπαν.
Ο Corelli χρησιμοποίησε δυο βιολιά κι ένα τσέλλο για το concertino και μια ορχήστρα εγχόρδων για το ripieno.
To solo concerto και η συμφωνία κοντσερτάντε διαδέχτηκαν το concerto grosso περί το τέλος του 18ου αιώνα. Δεν είχαμε δείγματα της φόρμας αυτής για πάνω από έναν αιώνα. Κατά τον 20ό αιώνα το concerto grosso επαναχρησιμοποιήθηκε από αρκετούς συνθέτες όπως Stravinsky, Bloch, Martinu και άλλους.
Ενδεικτικά παραθέτω κάποια concerti grossi για όποιον ενδιαφέρεται να ακούσει από την εποχή του Stradella μέχρι τον 20ό αιώνα.
Alessandro Stradella - Concerto Grosso in Re magg.
Pietro Antonio Locatelli: Concerto grosso in Re maggiore op. 1
Concerto Grosso, Opus 6 No. 8 by Arcangelo Corelli
A. Scarlatti - Concerto Grosso No. 1 in F Minor
Vivaldi - Concerto Grosso in G Minor RV578
Ernest Bloch - Concerto Grosso 1
Schnittke Concerto grosso for two violins-2.Toccata
ΠΗΓΕΣ:
D.J. GROUT & C.V.PALISCA: A History of Western Music
Παγκόσμια Μουσική Εγκυκλοπαίδεια
KARL NEF: Ιστορία της Μουσικής μετάφρ. Φοίβου Ανωγειανάκη
Johann Pachelbel 1/9/1653 - 9/3/1706Γερμανός συνθέτης, οργανίστας και δάσκαλος της εποχής Μπαρόκ. Έγραψε θρησκευτική αλλά και κοσμική μουσική και συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη του chorale prelude και φούγκας πράγμα που τον κατέταξε στους κορυφαίους συνθέτες της Μπαρόκ εποχής.Είχε πολλούς μαθητές και η μουσική του απετέλεσε υπόδειγμα των συνθετών της κεντρικής και νότιας Γερμανίας. Σήμερα ο Πάχελμπελ είναι γνωστός για το έργο του Canon in D,
τον μοναδικό κανόνα που συνέθεσε { αν κι ένας κανόνας σε τρία μέρη ταυτοφωνίας (unison), θεωρείται συχνά σαν passacaglia}. O κανόνας έχει δεχτεί πολλές μεταγραφές για διάφορα σύνολα.Ένα ακόμη πολύ γνωστό του έργο είναι η Chacone in F minor
Ο Ζαν Φιλιπ Ραμώ υπήρξε απ’ τους πλέον διάσημους Γάλλους μουσικούς του 18ου αιώνα. Είχε μια καριέρα όσο κανείς άλλος απ’ τους διαπρεπείς συνθέτες στην ιστορία. Πρακτικά άγνωστος μέχρι την ηλικία των 40, τράβηξε την προσοχή αρχικά σαν θεωρητικός και αργότερα σαν συνθέτης. Τον περισσότερο χρόνο μέχρι αυτή την περίοδο τον πέρασε στην αφάνεια της Γαλλικής επαρχίας και δεν εκμυστηρεύθηκε σε κανένα φίλο ούτε και στην γυναίκα του την ίδια λεπτομέρειες απ’ αυτά τα χρόνια.
Παρήγε τα περισσότερα απ’ τα μουσικά του έργα, απ’ τα οποία και πήρε την φήμη του μεταξύ της ηλικίας των πενήντα και πενήντα έξι ετών. Κατακρίθηκε τότε σαν νεωτεριστής και προσβλήθηκε είκοσι χρόνια αργότερα ακόμη πιο σοβαρά σαν αντιδραστικός. Υπήρξε ευνοημένος της Γαλλικής αυλής και αρκετά ευκατάστατος κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του και παρέμεινε πάντα ένας μοναχικός, φίλερις και αντικοινωνικός άνθρωπος αλλά ένας ευσυνείδητος και ευφυέστατος καλλιτέχνης.
Σπούδασε αρχικά στο κολέγιο των Ιησουιτών στην Ντιζόν. Ύστερα από ένα σύντομο ταξίδι στην Ιταλία, ήταν οργανίστας στην Αβινιόν ως το 1706 και αργότερα μαέστρος παρεκκλησίου στο Κλερμόν –Φεράν. Το 1706 εξέδωσε το Πρώτο βιβλίο κομματιών για κλαβεσέν, μια συλλογή από δέκα κομμάτια στα οποία συνέχιζε τυπικά τη γαλλική παράδοση του κλαβεσέν, που είχε τη βάση της στον Κουπρέν, εισάγοντας μια καινούρια περιγραφική ένταση και μια μεγαλύτερη ρυθμική ζωντάνια..
Ταυτόχρονα, εκείνα τα πρώτα χρόνια ο Ραμώ εκδήλωσε το ενδιαφέρον του για τις θεωρητικές σπουδές. Το 1722 εξέδωσε την Πραγματεία για την Αρμονία που ωστόσο προκάλεσε μια σειρά από πολεμικές εξαιτίας των θεωριών που περιέιχε. Όπως και νάχει το πράγμα, οι συζητήσεις που προήλθαν από τις αρχές αυτές έδωσαν στον Ραμώ μια φήμη αρκετή για να του επιτρέψει να εγκατασταθεί στο Παρίσι όπου, συνεχίζοντας τη δραστηριότητα του οργανίστα, εξέδωσε μια δεύτερη συλλογή απόΚομμάτια για κλαβεσέν με μια μέθοδο (1724), μερικές καντάτες και το Νέο σύστημα θεωρητικής μουσικής (1726) στο οποίο έδινε έναν πιο ακριβή ορισμό για τις προηγούμενες θεωρίες.
Το μεγάλο πάθος του Ραμώ ήταν ωστόσο το θέατρο, αλλά οι ευκαιρίες του ξέφευγαν ως το 1731, όταν συνάντησε τον ιμπρεσάριο Α. Λα Πουπλινιέρ που του ανέθεσε να διευθύνει το ιδιωτικό μουσικό του συγκρότημα, ένα από τα περιφημότερα της Γαλλικής πρωτεύουσας, και λίγο μετά το παρουσίασε στον ίδιο τον Βολταίρο. Ο Ραμώ δέχθηκε μ’ ενθουσιασμό την πρόταση για μια όπερα: Σαμψών σε λιμπρέτο του ίδιου του Βολταίρου (που εμποδίστηκε από τη λογοκρισία και δεν ανέβηκε ποτέ στην σκηνή).
Πιο τυχερή ήταν η δεύτερη προσπάθεια: Ιππόλυτος και Αρικία, παρμένο από τη Φαίδρα του Ρακίνα και από τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη που ανάμεσα σε επιτυχίες και αμφισβητήσεις ανέβηκε στη σκηνή το 1733 (αναθεωρήθηκε το 1742) σημαδεύοντας την αρχή της καριέρας του Ραμώ στην όπερα.
Από την πρώτη ήδη εκείνη εργασία, ο Ραμώ πρότεινε ένα τύπο θεάτρου που, δημουργημένο στην ίδια τυπική δομή του γαλλικού θεάτρου του Λουλύ, ξεπερνούσε σιγά σιγά το θεατρικό σχήμα του, χάρη σε μια πιο έντονη δραματική υφή. Στενότατος σε δραματικές μορφές ήταν ο δεσμός ανάμεσα σε παλκοσένικο και δράση, δεσμός που συχνά δεν υπήρχε στην παράδοση της εποχής. Η νέα αυτή θέση για τη όπερα, που προσδιορίστηκε στη συνέχεια στις όπερες Οι αριστοκρατικές Ινδίες (1735)
προκάλεσε πολεμική ανάμεσα σε οπαδούς του Λουλύ και του Ραμω που έφτασε στο αποκορύφωμά της με την παρουσίαση του Δάρδανου (1739, αναθεωρήθηκε το 1744 και το 1760)
και ανάγκασε τον Ραμώ να εγκαταλείψει το θέατρο για μερικά χρόνια. Απασχολημένος με την πραγματεία Αρμονική γενιά, ο Ραμώ επέστρεψε στη σκηνή με την όπερα Η Πριγκίπισσα της Ναβάρα (1754)
κι ο Ραμώ εγκατέλειψε για μια ακόμα φορά το θέατρο και ασχοληθηκε με τη θεωρία, που εμβάθυνε ακόμα περισσότερο κάτω από το προφίλ της φωνητικής τεχνικής. Η τελευταία του όπερα Παλαδίνοιανάγεται στο 1760.
Εκτός από την τεράστια θεατρική παραγωγή (33 όπερες, ανάμεσα στις οποίες και εκείνες που δεν παρουσιάστηκαν ποτέ) ο Ραμώ έγραψε 4 θρησκευτικά μοτέτα και 8 μη θρησκευτικές καντάτες. Από την οργανική παραγωγή του αναφέρουμε τις Νέες Σουίτες για κλαβεσέν (1728)
έξι κομμάτια για κλαβεσέν και δυο όργανα (φλάουτο ή βιόλα και δεύτερο βιολί) καθώς και διάφορα κομμάτια για κλαβεσέν που ο Ραμώ έβαλε αργότερα στα θεατρικά του έργα.
Τα χορωδιακά του Ραμώ συγκρίνονται σε πλούτο, αρμονία και δραματικότητα με τα ορατόρια του Χαίντελ και τα πάθη του Μπαχ. Αναπτύσσονται με τον παραδοσιακό γαλλικό τρόπο, είτε σαν σπουδαία διακοσμητικά στοιχεία της ψυχαγωγίας ή σαν μέλη του ίδιου του δράματος.
Η δραματική ένταση της μουσικής του οφείλεται στο ευρύ πεδίο των αρμονιών του, την συχνή χρήση της συγχοδίας ελαττωμένης εβδόμης (που οι οπαδοί του Λουλύ κατήγγειλαν σαν Ιταλική), την συγχορδία με έκτη, την μεγάλη ευρύτητα μετατροπιών που περιέκλειαν τονικότητες με πέντε ή περισσότερες αλλοιώσεις, στοιχεία που απέφευγαν οι σύγχρονοί του. Αδύναμοι να συλλάβουν την πορεία της αρμονίας του, οι σύγχρονοί του αποκαλούσαν τον Ραμώ «οινοπνευματοποιό των συγχορδιών» ένα όνομα, που πέρα από τον μειωτικό υπαινιγμό, παραμένει σε ισχύ μέχρι και σήμερα για τις συγχορδίες της εποχής του Μπαρόκ.
Με την υπέροχη αισθητική του ο Ραμώ κατάφερε την ενορχήστρωση πιο δεξιοτεχνικά απ’ οποιονδήποτε σύγχρονό του. Η σπουδαιότατη λειτουργία των οργάνων φωτίζει όχι μόνο τα συνεοδευόμενα ρετσιτατίβα του αλλά ειδικά τις πολυάριθμες προγραμματικές του συμφωνίες και εισαγωγές των οπερών του.. Η χρήση των ακραίων ρυθμικών σχημάτων απ’ τα όργανα της ορχήστρας με την ταυτόχρονη συγκράτηση των φωνητικών τμημάτων προσδίδει στην μουσική του τα πλέον δυναμικά μουσικο – δραματικά αποτελέσματα.
Τα έργα του για κλαβεσέν έχουν λεπτή δομή, ρυθμό, κομψότητα στην λεπτομέρεια. Το έργο του Ραμώ μπορεί να συνοψισθεί σε τρία επίπεδα. Στο ηρωικό, μεγαλειώδες ύφος των πρώτων του οπερών και μπαλέτων, είναι μια αντιπροσωπευτική προσωπικότητα της τελευταίας περιόδου της Μπαρόκ εποχής, συγκρίσιμος με τον Μπαχ και τον Χαίντελ. Οι ηρωικές του χροιές συνοδεύονται πάντα και μερικές φορές υποκαθιστώνται από τα χαρακτηριστικά Γαλλικά στοιχεία της καθαρότητας, της χάρης, της ταπεινότητας και της κομψότητας που τείνουν προς την τοπιακή περιγραφή. Σ’ αυτόν τον τομέα μπορεί να συγκριθεί με τον σύγχρονό του ζωγράφο Βαττώ. Τελικά, υπήρξε και φιλόσοφος όπως και συνθέτης, αναλυτής αλλά και δημιουργός. Εδώ μπορεί να συγκριθεί με τον σύγχρονό του Βολταίρο. Αυτά τα τρία επίπεδα δεν μπορούμε να τα διαχωρίσουμε αν θέλουμε ν’ αντιληφθούμε το έργο του Ραμώ ολοκληρωτικά. Ήταν μια από τις πιο σύνθετες αλλά και γόνιμες μουσικές προσωπικότητες του 18ου αιώνα.
Η καριέρα του Ραμώ στη γη δεν φαντάζει ίσως αξιοζήλευτη γι’ αυτούς που αναζητούν μόνο άμεση ικανοποίηση. Είχε περιόδους ταραχής και υπερέντασης, επίπονης εργασίας, διαμάχης και δεν αναδεικνύετο νικητής πάντα σ’ όλους αυτούς τους αγώνες που ανακατευόταν. Αλλά τον συγκρατούσε πρώτα απ’ όλα η συνείδηση της ευφυίας του και πάνω απ’ όλα η σταθερή συναναστροφή του με τον πιστό του σύντροφο που δεν τον πρόδωσε ποτέ, την μουσική.
Πηγές:
Oxford Music on Line (Grove music on line): Rameau
Julien Tiersot and Theodore Baker: Rameau, Oxford Journals
A History of Western Music by D.J.Grout & C.V.Palisca
