Η Μουσική, Οι Μουσικοί και τα Τυχερά Παιχνίδια

 

Στην εποχή της τεχνολογίας δεν ήταν δυνατόν να μείνει αδιάφορος ο τομέας των τυχερών παιχνιδιών. Στις τόσες  ιστοσελίδες με τυχερά παιχνίδια, ακούγεται μουσική την ώρα που ο παίκτης παίζει. H μουσική υπόκρουση που συνοδεύει τα παιχνίδια έχει ποικίλο χαρακτήρα και αντιπροσωπεύει διάφορες δημογραφικές και καλλιτεχνικές προτιμήσεις.

Όμως τα τυχερά παιχνίδια, η ρουλέτα και τα καζίνο υπήρξαν πηγή έμπνευσης για αρκετούς συνθέτες ανά τους αιώνες.

Ο Τσαϊκόφσκυ (1840-1893) έγραψε μια όπερα, την "Ντάμα Πίκα" (ή The Queen of Spades) βασισμένη στην ομότιτλη νουβέλα του Αλεξάντερ Πούσκιν.  Σ' αυτό το έργο προβάλεται η κακοτυχία σε μια  υπόθεση τζόγου με δραματική κατάληξη. Η όπερα πρωτοπαριούστηκε το 1890. Ας ακούσουμε την άρια της τρίτης πράξης με τον τίτλο "Τι είναι η ζωή μας; Ένα παιχνίδι"

Sergei Larin; "What is our life...A game!"; QUEEN OF SPADES; Piotr Ilyich Tchaikovsky

Caravaggio: Οι χαρτοκλέφτες

Ο Σεργκέι Προκόφιεφ (1891-1953)  συνέθεσε την όπερα "Ο Παίχτης" βασισμένη στο έργο του Ντοστογιέφσκυ  με τον ίδιο τίτλο. Στην όπερα ενσωματώνονται τα γλυκόπικρα συναισθήματα της νίκης ή της ήττας σε μια παρτίδα παιχνιδιού. Απεικονίζεται ξεκάθαρα η αγάπη για το παιχνίδι και για το πάθος του παιχνιδιού. Έκανε πρεμιέρα το 1929. Aκούμε την άρια του στρατηγού απ' την Τρίτη Πράξη, όπου έχασε και τα χρήματα και την αγάπη

Andrey Serov(bass)-General Sergei Prokofiev The Gambler

Ο Igor Stravinsky (1882-1971) έγραψε μια σύνθεση "Χαρτοπαίγνιο" (Jeu des cardes, Card Game). Το έργο αυτό είναι μουσική μπαλέτου όπου την χορογραφία έκανε ο Ζωρζ Μπαλανσίν. Είναι όμορφη μουσική που ανήκει στην νεοκλασική περίοδο του συνθέτη. Περιληπτικά ο κύριος χαρακτήρας του έργου είναι ο απατεώνας Τζόκερ, που προβάλεται σαν ανίκητος εξαιτίας της ικανότητάς του να μεταμορφώνεται σε οποιοδήποτε χαρτί της τράπουλας. Υπάρχουν κι άλλα χαρτιά που κυριαρχούν στο μπαλέτο - Βασίλισσες, Άσσοι και αρκετοί παίκτες. Η σύνθεση αυτή δείχνει ότι ακόμη και τα μεγάλης αξίας τραπουλόχαρτα, ακριβώς όπως συμβαίνει και στους ανθρώπους με υψηλές θέσεις, μπορεί κάποτε να νικηθούν από κατώτερης αξίας χαρτιά της τράπουλας. Το έργο αποτελείται από τρεις σκηνές, που ο συνθέτης ονόμασε "μοιράσματα" και διαρκεί περίπου 25 λεπτά.

Stravinsky: Jeu de Cartes (Abbado)

Οι χαρτοπαίκτες 

Πάντα τους βρίσκω εδώ. Στο ίδιο καταγώγιο

(Σ’ αυτό το άθλιο καφενείο, σαν καπηλειό)

Μ’ ένα μπουκάλι στο τραπέζι.

Ο αριστερά καπνίζει πίπα.

Όμως κι ο δύο Ψυχή και σώματι δοσμένοι

Στα χαρτιά.

Μόλις που αρχίσαν το παιχνίδι. Τράβηξαν

Τα πρώτα φύλλα κι εξετάζουν εμβριθώς

Ποια τακτική ν’ ακολουθήσουν. Πρόσεξα

Πως, κρύο ή ζέστη, εξάπαντος

Φορούν σακάκι και καπέλο. Πρόσεξα

Κυρίως αυτό: Δεν στέργουνε

Να σταματήσουν την παρτίδα ούτε λεπτό.

Ξεχνούν να φάνε και να πιουν.

Να κοιμηθούνε. Κάθονται

Αντίκρυ ο ένας απ’ τον άλλο. Ακίνητοι.

Κι αυτό επί χρόνια, συνεχώς.

Πώς γίνεται;

Δεν τους γυρεύουν τα παιδιά, η γυναίκα τους,

Δεν έχουν σπίτι και δουλειά; Με ζώσανε

Τα φίδια για καλά. Υποπτεύομαι

Πως κάποιο τέχνασμα γελάει τη λογική μου

Κάποιο περίεργο παιχνίδι θα μου σκάρωσες

Με τα ψυχρά και τα θερμά σου που ζαλίζουνε

Σ’ αυτό το άθλιο μαγαζί

Που με κουβάλησες,

Το καπνισμένο τούτο Καταγώγιο,

Κύριε Σεζάν.

(Αντώνης Φωστιέρης)

O Aμερικανός William Bolkon (γεν. 1938) έχει γράψει ένα μιούζικαλ με τίτλο "Ο Παράδεισος του Καζίνο" (Casino Paradise) όπου ακούγονται διάφορα τραγούδια σε στίχους Arnold Weinstein σχετικά με το ό,τι συμβαίνει στα Καζίνο. 

Ας ακούσουμε κάποια τραγούδια

Casino Paradise

This Is Not The Promised Land

 Θα ήταν παράλειψη αν σ' αυτές όλες τις συνθέσεις σχετικές με τον τζόγο παραλείπαμε να αναφέρουμε κάποιους συνθέτες που αγαπούσαν πολύ τα τυχερά παιχνίδια και ορισμένοι απ' αυτούς βρέθηκαν σε δύσκολες καταστάσεις. Ο Β.Α. Μότσαρτ ήταν γνωστός φανατικός τζογαδόρος, πάντα χρεωμένος που έδινε τα περισσότερα απ' τα εισοδήματά του στους πιστωτές του.

Ο Ροσσίνι ήταν πιο πετυχημένος στο τζόγο μια και εφτιαξε ένα καζίνο στο θέατρο της όπερας. Έτσι συνδύασε τα δύο μεγάλα πάθη του! Την μουσική και τα χαρτιά. Ένας τέλειος συνδυασμός όπου οι θεατές έρχονταν για μια υπέρτατη βραδιά ευχαρίστησης και διασκέδασης καθώς παρακολουθούσαν και άκουγαν όπερα αλλά έπαιζαν και τυχερά παιχνίδια.

Ο Παγκανίνι βιολίστας, βιολονίστας, κιθαρίστας και συνθέτης είχε δημιουργήσει τόσα πολλά χρέη απ' τον τζόγο ώστε αναγκάστηκε να πουλήσει το βιολί του στο τραπέζι με την πράσινη τσόχα.

Όμως και πολλοί σύγχρονοι καλλιτέχνες του μουσικού στερεώματος είχαν το πάθος των τυχερών παιχνιδιών όπως ο Φρανκ Σινάτρα, ο Λέμυ Κίλμιστερ, η Γκλάντις Νάιτ και πολλοί άλλοι.

Oι μουσικοί, ειδικά αυτοί της ροκ, τζαζ και ραπ μουσικής, αντιμετωπίζουν πολύ άγχος σε καθημερινή βάση λόγω των χρημάτων που διαθέτουν, της φήμης αλλά και της δημόσιας εικόνας που πρέπει να προβάλουν. Μερικές φορές για να ανακουφιστούν από αυτό το άγχος δραστηριοποιούνται στον τζόγο και τον απολαμβάνουν. Κάποιοι από αυτούς μπορεί απλά να επιδιώξουν να ελαφρύνουν το βαρύ φορτίο που έχουν οι ώμοι τους και χαλαρώνουν με τα παιχνίδια. Ωστόσο πολλοί χάνουν την περιουσία τους από το παιχνίδι. 

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
redspins
metropera
Andro

Charles Ives, Piano Trio

 O Charles Ives γεννήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1874 στο Κονέκτικατ της Αμερικής. Σαν παιδί είχε ακούσματα απ' τις μπάντες που παρέλαυναν, από λαϊκούς οργανοπαίχτες, από ύμνους και πατριωτικές μπαλάντες. Όλες αυτές οι επιρροές χρησιμοποιούνται στις συνθέσεις του.

Τα τελευταία χρόνια η μουσική του Ives έχει αποκτήσει μια σημασία  εντελώς παραμελημένη στην εποχή του και η χρήση της πολυτονικότητάς του, των τονικών του σχημάτων, της τζαζ, της διαφωνίας και της χρωματικής αντίθεσης εμφανίζεται στην ιστορική του διαδρομή σαν  ένα εξαιρετικά πρωτότυπο φαινόμενο.  Κατά τη διάρκεια της ζωής του, τα έργα του αντιπετωπίστηκαν σαν  ερασιτεχνικά, που δεν μπορούσαν να παιχτούν, αλλά το  ενδιαφέρον του κοινού, που αναζωπυρώθηκε τα τελευταία χρόνια του επέτρεψε σε κάποιο βαθμό να απολαύσει την αναγνώριση που δεν του είχε δοθεί νωρίτερα.

Οι συνθέσεις του Άιβς περιλαμβάνουν τέσσερις συμφωνίες, πολυάριθμα τραγούδια, έργα μουσικής δωματίου και μερικά κομμάτια για πιάνο. 

Σήμερα προτείνω ν' ακούσουμε το Τρίο του σε τρεις κινήσεις, που το έγραψε το 1904, χρονιά κατά την οποία ολοκλήρωσε και την Τρίτη Συμφωνία του. Το έργο είναι πυκνό σε ηχητικότητα, με χρωματικούς σχηματισμούς και σύνθετα ρυθμικά μοτίβα που εναλλάσσονται με διάχυτα αρμονικά και αντιστικτικά στοιχεία. 

Η πρώτη κίνηση αποτελείται από 27 μέτρα που επαναλαμβάνονται τρεις φορές, με κάποιον ιδιόρρυθμο τρόπο: την πρώτη φορά το βιολί παραμένει σιωπηλό, την δεύτερη σιωπά το τσέλο ενώ την τρίτη φορά συμμετέχουν όλα τα όργανα.

Η μεγάλης διάρκειας δεύτερη κίνηση  φέρει τον υπότιτλο "Tsiaj" - μια λέξη που αυθαίρετα προέρχεται από την ακροστιχίδα των λέξεων "This Scherzo Is A Joke". [Ειρήσθω εν παρόδω ότι η λέξη Scherzo σημαίνει Αστείο.] Εδώ ακούμε φωνές παιδιών που παίζουν και μας έρχονται στο νου παρελάσεις κι εμβατήρια εξ αιτίας της ιδιαίτερης ρυθμικής αίσθησης. 

Η τρίτη κίνηση, τόσο λυρική, ολοκληρώνεται με την παρεμβολή του ύμνου "Rock of Ages", περίπου στο 21ο λεπτό και το έργο τελειώνει με σκεπτικισμό. Πιο κάτω μπορείτε να ακούσετε τον ύμνο.

Στο επόμενο βίντεο, αν δεν θέλετε να ακούσετε όλο το Τρίο, μπορείτε στα σχόλια να δείτε το χρονικό σημείο που αρχίζει κάθε κίνηση, ώστε να ακούσετε ό,τι σας ενδιαφέρει

Ives Piano Trio

Ο Ύμνος Rock of Ages  χρονολογείται από το 1763. Όταν ο κληρικός Augustus Toplady, διασχίζοντας μια χαράδρα, αντιμετώπισε μια ισχυρή καταιγίδα  βρήκε καταφύγιο σ' ένα κοίλωμα των βράχων. Έγραψε τους στίχους του ύμνου κι ο Αμερικανός συνθέτης Thomas Hastings συνέθεσε την μουσική.

Rock of Ages

Ο Άιβς πέθανε στην Ν. Υόρκη στις 19 Μαΐου 1954

Η Νύμφη του Δάσους

Στην Τσέχικη λαογραφία αλλά και στην Φινλανδική υπάρχει ένα ξωτικό του Δάσους, "Η Νύμφη του Δάσους". Ίσως μπορούμε να την παρομοιάσουμε με κάποια Δρυάδα της Ελληνικής Μυθολογίας. Aυτή η Νύμφη του Δάσους, εξήψε την φαντασία συνθετών που έγραψαν μουσική βασισμένη σε θρύλους της πατρίδας τους. 

Δρυάδα

Ο Τσέχος συνθέτης Zdeněk Fibich (1850-1900) στην ηλικία των 25 ετών το 1875 συνέθεσε ένα συμφωνικό ποίημα με τον τίτλο "Ο Τόμαν και η Νύμφη του Δάσους" έργο 49, το οποίο είναι η καλύτερή του σύνθεση αλλά και η πιο δραματικά εντυπωσιακή. Το έργο αυτό βασίζεται σε μια λαϊκή ιστορία της Τσεχίας: την παραμονή του θερινού ηλιοστάσιου, ένας νεαρός άνδρας ( ο Τόμαν) έχοντας βιώσει μια ερωτική απογοήτευση, για να παρηγορηθεί παγιδεύεται από μια σαγηνευτική νύμφη του Δάσους για να πεθάνει στο τέλος μέσα στην υπερφυσική αγκαλιά της. 

Olga Dubrovskaya:The Wood Nymph

Η αφηγηματική δομή του μύθου χρησιμεύει και σαν μουσική δομή στον Fibich. Το θέμα του κόρνου που παριστάνει τον νεαρό άνδρα γυρίζει σε ρόντο και το πλούσιο θέμα των εγχόρδων, που παριστάνει την  νύμφη του Δάσους  περνάει σαν επεισόδιο αλλά και σε συνδυασμό με το θέμα του κόρνου ανεβάζει την συναισθηματική κορύφωση του έργου. Το χάρισμα του Fibich ως ενορχηστρωτού εμφανίζεται με αφθονία στην πολύχρωμη γραφή των ξύλινων πνευστών, στην διακριτική παρουσία της άρπας αλλά και στην εξαιρετικά υποβλητική συνεργασία κόρνων και τυμπάνων.

Zdeněk Fibich : Toman and the Wood Nymph, symphonic poem Op. 49 

Όμως κι ο συμπατριώτης του Vítězslav Novák (1870-1949) είχε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις λαικές μελωδίες και τους μύθους της πατρίδας του και πολλά από τα έργα του είναι επηρρεασμένα απ' όσα άκουγε και του έκαναν εντύπωση. Η παρτιτούρα περιγράφεται ως "... σύμφωνα με ένα θρύλο της Βοημίας" και ο συνθέτης περιληπτικά περιγράφει την ιστορία: "παρακινημένος από μια περίεργη ανησυχία, ο Τόμαν αποφάσισε να επικεφτεί την αγαπημένη του την παραμονή του θερινού ηλιοστασίου νιώθοντας  ανασφάλεια. Δεν λάθεψε. Η αγαπημένη του τον είχε εγκαταλείψει για κάποιον άλλον. Πήγε στο δάσος και πέθανε στην αγκαλιά μιας νύμφης". Η μουσική εξελίσσεται μέσα από μια λαϊκή μελωδία της Μοραβίας σε έναν παθιασμένο, ρομαντικό κόσμο, αγγίζοντας τον ερωτισμό. Φαίνεται ότι ο Νόβακ ο ίδιος  περιέγραψε την μουδική του σαν "ηχητικό όργιο". Είναι πράγματι μια πλούσια παρτιτούρα και δείχνει το προσωπικό του ύφος ενορχήστρωσης. 

Vítězslav Novák: Toman and the Wood Nymph, Op. 40

 

Ο Φινλανδός συνθέτης Jean Sibelius (1865-1957) συνέθεσε ένα συμφωνικό ποίημα με τον τίτλο "Η Νύμφη του Δάσους" έργο 15, βασισμένο στο ομότιτλο ποίημα του Viktor Rydberg. Το ποίημα αυτό περιγράφει τις περιπέτειες του ήρωα Μπιόρν στο δάσος, όπου μοχθηροί νάνοι εκτελούν τις κακόβουλες μηχανορραφίες τους και μια ελκυστική νύμφη του δάσους παρασύρει τον Μπιόρν να κοιμηθεί μαζί της. Τα μάγια που του κάνει δεν μπορούν να λυθούν κι έτσι ο Μπιόρν παύει να αγαπά την γυναίκα του. Ούτε νιώθει την ανάγκη να δουλέψει. Στο τέλος πεθαίνει μόνος γεμάτος πόθο. Η εισαγωγή είναι πραγματικά μεγαλοπερεπής, μ' ένα εντυπωσιακό θέμα που υπονοεί τον Μπιορν. Μετά, ακολουθεί ένα μακροσκελές, σχεδόν μινιμαλιστικό ηχητικό δρώμενο, που καταλήγει με την επανάληψη του ηρωικού θέματος. Στο τρίτο επεισόδιο παρακολουθούμε την συνάντηση του Μπιορν με την Νύμφη του Δάσους. Η μελωδική γραμμή απ' τα τσέλλι προσδίδει μια εξαιρετικά ερωτική ατμόσφαιρα. Όμως, αυτό το κλίμα αλλάζει μεταβάλλεται σε μελαγχολία στο τελευταίο επεισόδιο που απεικονίζει τον απεγνωσμένο πόθο του ήρωα.

Στην "Νύμφη του Δάσους" μπορούμε να θαυμάσουμε την αισθησιακή ενορχήστρωση του Σιμπέλιους καθώς και πολλά λαμπερά ηχοχρώματα.

Sibelius: The Wood Nymph 

Η Νύμφη του Δάσους

Αφουγκράζεται τους ψίθυρους των δένδρων

και βλέπει τον χορό του ανέμου στα δροσοφιλημένα φύλλα.

Κυκλωμένη από πανύψηλες φιγούρες, βλέπει

να ξεπετιούνται σχήματα καθώς υφαίνουν οι ίσκιοι

το φως που παιχνιδίζει στα κλαδιά των δένδρων.

Οι πράσινοι βραχίονες ανεβαίνουν για να εξυμνήσουν

τον Έναν που το χέρι του (όπως τώρα το φως του ήλιου σιβοσβήνει)

πετάει λαμπερά χρώματα στον ουρανό.

Η Νύμφη του Δάσους απολαμβάνει το ήσυχο σπιτικό της,

τη νυχτερινή κραυγή της κουκουβάγιας, αλλά και τους καταπραϋντικούς ήχους του σκότους.

Τώρα πλαγιάζει κάτω από έναν θόλο με φυλλωσιές,

τυλιγμένη και (αγκαλιάζοντας) από τον σταθερό φλοιό.

Όπως η Πανσέληνος λάμπει, η αναπνοή της επιβραδύνεται

έπειτα αναμειγνύεται με την ανάσα της φτελιάς σε βαθιά ανάπαυση

(Andrea Dietrich)

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
Musicweb
Sibelius

Αγαμέμνων

 

Ο Αγαμέμνονας (Αγαμέμνων) είναι ένας από τους πιο σπουδαίους  ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Ήταν Βασιλιάς των Μυκηνών και του Άργους, και θεωρείαι ο πιο σημαντικός απ' τους ηγεμόνες της μυκηναϊκής πολιτείας και πανελλήνιος αρχιστράτηγος της εκστρατείας κατά της Τροίας.  

Χρυσό προσωπείο του Αγαμέμνονα

Λέγεται ότι πόθησε την Κλυταιμνήστρα και για να την αποκτήσει, σκότωσε τον πρώτο σύζυγό της Τάνταλο,  γιο του Θυέστη, καθώς και το παιδί τους. Οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης που ήταν αδελφοί της Κλυταιμνήστρας, καταδίωξαν το ζευγάρι θέλοντας να απαλλάξουν την αδελφή τους από τον ανεπιθύμητο γάμο, μέχρι που ο Αγαμέμνονας κατέφυγε στον πατέρα τους και πεθερό του, τον Τυνδάρεο, ο οποίος και αποδέχθηκε τον γάμο.

Στο μεταξύ ο Μενέλαος, ο αδελφός του, έγινε βασιλιάς της Σπάρτης,  και ο Αγαμέμνονας, με τη βοήθεια του Τυνδάρεου, πήρε πίσω τον θρόνο του Άργους από τον Θυέστη σαν νόμιμος κληρονόμος, τον εξόρισε καθώς και  τον γιο του Αίγισθο στα Κύθηρα και σε λίγα χρόνια έγινε ο ισχυρότερος ηγεμόνας των Αχαιών.

Με αφορμή την απαγωγή από τον Πάρη της συζύγου του αδελφού του Μενελάου, Ελένης, ο Αγαμέμνων κατόρθωσε να συγκροτήσει μια μεγάλη στρατιά και στόλο από όλες τις ελληνικές πόλεις και να εκστρατεύσει κατά της Τροίας.

Το όνομα Αγαμέμνων προέρχεται από τις λέξεις «άγαν» και «μέμνων» που σημαίνει πολύ επίμονος, σταθερός, καρτερικός. Μετά την άλωση και την επιστροφή του από την Τροία δολοφονήθηκε από τη γυναίκα του και τον Αίγισθο, εραστή της Κλυταιμνήστρας, που εν τω μεταξύ είχε πάρει την εξουσία των Μυκηνών.

Ο "Αγαμέμνων"  είναι τίτλος τραγωδίας του Αισχύλου, στην οποία περιγράφεται η επιστροφή του νικητή στρατηλάτη των Ελλήνων και η δολοφονία του από τη γυναίκα του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο. Αποτελεί το πρώτο έργο της «Ορέστειας» (458 π.Χ.), της μοναδικής σωζόμενης αρχαίας τριλογίας.

 Στον Αγαμέμνονα περιγράφεται η επάνοδος του βασιλιά στην πατρίδα του, η υποδοχή και ο φόνος του, καθώς και ο φόνος της Κασσάνδρας την οποία είχε φέρει μαζί του ως τρόπαιο από την Τροία -κατ' άλλους, που την είχε ερωτευτεί. Το έργο ολοκληρώνεται με την έξαλλη ικανοποίηση της Κλυταιμνήστρας για το γεγονός ότι σκότωσε εκείνον που είχε θυσιάσει την κόρη της και με την ανακούφιση του Αίγισθου που επιτέλους θα πάρει πίσω το θρόνο τον οποίο πιστεύει ότι δικαιούται. Ο χορός όμως αφήνει να εννοηθεί ότι τίποτα δεν μένει ατιμώρητο και ότι οι θεοί μπορεί να στείλουν τον Ορέστη για να αποκαταστήσει την δικαιοσύνη.

Louis Jean Desprez: H κηδεία του Αγαμέμνονα
(πίνακας που φυλάσσεται στο Μουσείο Τέχνης του Λος Άντζελες)

Η τραγωδία αποτελείται από 1673 στίχους, με ελάχιστους να λείπουν.

Στην τραγωδία Αγαμέμνων διακρίνουμε δύο θεματικές ενότητες: η πρώτη αποτελεί την "προετοιμασία" των θεατών για να εισαχθούν ομαλά στη δεύτερη ενότητα (στίχος 784 κ.ε.), όπου τοποθετείται το κύριο βάρος της δράσης με την άφιξη του Αγαμέμνονα και την περαιτέρω ραγδαία εξέλιξη των γεγονότων.

Πολλοί συνθέτες εμπνεύσθηκαν απ' την Τριλογία του Αισχύλου κι έγραψαν όπερες, μουσικά δράματα αλλά και συνθέσεις με ποικιλία οργάνων. 

Εκτός από τους συνθέτες, ο Αγαμέμνων υπήρξε έμνπευση και για τον ποιητή μας Γιάννη Ρίτσο, ο οποίος στην ποιητική του συλλογή με μακροσκελή ποιήματα "Τέταρτη Διάσταση", περιέχει ένα ποίημα με τίτλο "Αγαμέμνων". Σε αυτό το ποίημα ο Ρίτσος δίνει μια άλλη διάσταση του Αγαμέμνονα, ο οποίος γέρος πια και βαδίζοντας στο τέλος της ζωής του, στοχάζεται για να καταλήξει στο συμπέρασμα της ανωφελιμότητας του πολέμου. Όλο το ποίημα είναι μονόλογος του Αγαμέμνονα.

Θα παρουσιάσω μερικά  μουσικά δείγματα με εναλλαγές αποσπασμάτων από το ποίημα του Ρίτσου.

Ο Sergei Taneyev (1856 -1915) συνέθεσε την τριλογία Ορέστεια. Θα ακούσουμε το πρελούντιο της Πρώτης Πράξης που φέρει τον τίτλο "Αγαμέμνων".

S. Taneyev: Oresteia, Act I Agamemnon: Prelude

"Πώς αφήσαμε τις ώρες μας και χάθηκαν, πασχίζοντας ανόητα
να εξασφαλίσουμε μια θέση στην αντίληψη των άλλων. Ούτε ένα
δικό μας δευτερόλεπτο, μέσα σε τόσα μεγάλα καλοκαίρια, να δούμε
τον ίσκιο ενός πουλιού πάνω στα στάχυα - μια μικρή τριήρης
σε μια πάγχρυση θάλασσα' - μπορεί μ' αυτήν ν' αρμενίζαμε 

για έπαθλα σιωπηλά, για κατακτήσεις πιο ένδοξες. Δεν αρμενίσαμε". (σελ. 61)

Στην συνέχεια μια υπέροχη άρια του Christoph Gluck (1714-1787) με τίτλο "Αγαμέμνων" απ' το τέλος της 2ης Πράξης της όπερας "Ιφιγένεια εν Αυλίδι".

Boris Christoff sings a Gluck Masterpiece (Agamemnon)

"Ώρα καλοσυνάτη - και τη χαίρομαι. Κοιτάζω το χέρι μου -

μήτε για το σπαθί μήτε και για το χάδι' - μόνο του, δοσμένο,

-δοσμένο πού; - σε κάτι αόρατες χορδές, σαν το χέρι

του ραψωδού σε μια μεγάλη λύρα΄- αν μια στιγμή του το κρατήσεις,

θα σταματήσει απορημένη η μουσική΄ κι ο μισοτελειωμένος ήχος

δε συγχωρεί κανέναν απ' τους δυό΄ σαν ένα κρίκος ασημένιος,

κρεμάμενος στον αέρα μ' ένα σπάγγο, σου χτυπάει ανεξήγητα τον ώμο" (σελ. 63)

Την VI κίνηση από το έργο του Αμερικανού Michael Torke (γεν. 1961) "Ιφιγένεια" με τον τίτλο "Κλυταιμνήστρα και Αγαμέμνων". Η σύνθεση είναι γραμμένη για  οκτέτο: έξι πνευστά όργανα και δύο έγχορδα.

Iphigenia: VI. Clytemnestra & Agamemnon

"Οι άλλοι πέσαν - σωστά παλληκάρια, (όμως, ποιός ξέρει,

με πόση πίκρα, πόσο φόβο κι αυτοί). Δεν τους τον ζήλεψα το θάνατό τους.

Αν εγκωμίασα τον ηρωισμό τους, είταν για να κρύψω

τη μυστική μου ευγνωμοσύνη πως εγώ ακόμη ζούσα - διόλου ήρωας". (σελ. 63)

Και ο Ιάννης Ξενάκης (1922-2001) έγραψε ένα μουσικό δράμα σε μορφή σουίτας με τον τίτλο "Ορέστεια". Εδώ ακούμε την πρώτη κίνηση με τίτλο "Αγαμέμνων"

Iannis Xenakis - Oresteïa, I

"Ακατανόητα όλα, απατηλά΄ - κείνος ο Δούρειος Ίππος μπρος στα τείχη,

αμείλικτος΄ με τα τεράστια γυάλινα μάτια του αντανακλώντας τη θάλασσα -

ένα άλογο ξύλινο, με μάτια γαλάζια, ολοζώντανα. Θα νόμιζες

πως η ίδια η θάλασσα κοιτούσε τον εαυτό της με τα μάτια του αλόγου,

κοιτούσε ταυτόχρονα και τα σπλάχνα του αλόγου, θεοσκότεινα, κούφια,

με τους κλεισμένου, πάνοπλους πολεμιστές. Ωστόσο διατήρησα

εκείνη τη γαλάζιαν όραση της θάλασσας, απέραντη,

ευσπλαχνική, κατάκοπη. Καμμιά μνησικακία για τη μοίρα΄

μονάχα η αίσθηση ενός ξένου αναπότρεπτου νόμου που έχει καταργήσει

τα λάθη και τις αμαρτίες καθενός χωριστά και την ευθύνη ολωνών μας.

Καμμιά φορά κ' η κούραση σου αφήνει ένα προαίσθημα αφθαρσίας, -

έτσι δεν είναι;" (σελ. 66)

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
Eλληνική Γλώσσα
Γιάννης Ρίτσος: Τέταρτη Διάσταση (εκδ. ΚΕΔΡΟΣ)

tovivlio

Και πάλι Σεπτέμβρης...

 

Και πάλι Σεπτέμβρης!

Φαίνεται τόσο παράξενο εγώ που δεν έδωσα όρκους
Να κάθομαι εδώ απαρηγόρητη σε τόσο χρυσαφένιο καιρό
Και νοσταλγικά να θυμάμαι -

Ένας αναστεναγμός βαθιάς λαχτάρας,
Μια αστραφτερή ματιά και λέξεις που δεν είχαν όρια
Μια γρήγορη ανταπόκριση, μια άμεση χαρούμενη υποταγή
Σε άγρια φιλιά και φλόγα!

Ωιμέ!
Και πάλι Σεπτέμβρης!
Φαίνεται τόσο παράξενο που ενώ εγώ κράτησα τους όρκους
Κάθομαι εδώ μονάχη μου, και άδεια, και βουβά να προσεύχομαι
Πώς δεν θα θυμάμαι!

(Jessie Redmon Fauset - 1882-1961)

Ας θυμηθούμε με τον Χάρυ Μπελαφόντε έναν Σεπτέμβρη...

Harry Belafonte - Try To Remember

Αρχάγγελος Σεπτεμβρίου βοά μέσα στην πόλη 

Τις μέρες τις γλυκιές του Σεπτεμβρίου, όταν δεν έχει ακόμη
βρέξει και είναι το άκουσμα των ήχων πιο αραιό και η
γεύσις των ωρών και από του θέρους πιο πυκνή, όταν στους
κήπους σκάνε τα ρόδια, και πάλλονται υψιτενείς οι στήμονες
των λουλουδιών, και σφύζουν στις πορφύρες των φλεγόμενοι
οι ιβίσκοι, όλοι σαν υπερβέβαιοι γαμβροί που στων νυμφών
κτυπούν τις θύρες, τότε, σαν να ‘ναι πάντα καλοκαίρι (γιατί
όποια κι αν είναι η εποχή, ο πόθος είναι πάντα θέρος) ανα-
γαλλιάζουν οι ψυχές, και ο Έρωτας, ο πιο ξανθός αρχάγγε-
λος του Παραδείσου, βοά και λέγει στο κάθε που άγγιξε
κορμί: Τα ρούχα πέτα, γδύσου.
Τίποτε μη φοβάσαι.
Έαρ, χειμώνας, θέρος-
όπου κι αν είσαι-
είναι η ρομφαία μου μαζί σου.

(Ανδρέας Εμπειρίκος 1901-1975)

Η αγαπημένη Γιοβάννα σ' ένα τρυφερό τραγούδι του Γ. Σπανού 

Γιοβάννα - Θυμήσου το Σεπτέμβρη

Ο Σεπτέμβρης του 1903 

Τουλάχιστον με πλάνες ας γελιούμαι τώρα
την άδεια την ζωή μου να μη νιώθω.

Και ήμουνα τόσες φορές τόσο κοντά
και πώς παρέλυσα, και πώς δειλίασα
γιατί να μείνω με κλειστά τα χείλη
και μέσα μου να κλαίει η άδεια μου ζωή,
και να μαυροφορούν οι επιθυμίες μου.

Τόσες φορές τόσο κοντά να είμαι
στα μάτια και στα χείλη τα ερωτικά,
στ’ ονειρεμένο, το αγαπημένο σώμα.
Τόσες φορές τόσο κοντά να είμαι.

(Κωνσταντίνος Καβάφης 1863-1933)

Kι Νηλ Ντάιμοντ με το δικό του πρωινό του Σεπτέμβρη

September Morn- Neil Diamond