Ο πίνακας “Ο ποιητής και η Μούσα” του Νίκου Εγγονόπουλου είναι μια ελαιογραφία σε μουσαμά. Χαρακτηρίζεται από τον υπερρεαλισμό του ζωγράφου. Υπάρχουν συμβολισμοί στο έργο, όπως το τρίγωνα στον τοίχο σαν σύμβολο του λόγου και της ποίησης καθώς και τα ψάρια στο πάτωμα, που πιθανώς συμβολίζουν την ποίηση. Κεντρικά πρόσωπα είναι η μούσα και ο ποιητής. Η μούσα είναι όρθια και φοράει αρχαιοελληνική ενδυμασία. Ο Εγγονόπουλος εμπνεόταν από αρχαιοελληνικά στοιχεία. Η μούσα έχει στο κεφάλι της έναν πάπυρο και με το δεξί της χέρι δίνει ένα βιολί στον ποιητή, ο οποίος είναι καθιστός και παίρνει το δώρο της Μούσας. Μοιάζει με θεατρικό σκηνικό! Στην δεξιά γωνία με φόντο θαλασσινό τοπίο βλέπουμε ένα ζευγάρι με την ενδυμασία τους να βρίσκεται σε αντίθεση με τους κύριους χαρακτήρες του πίνακα.
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης (29/4/1863-29/4/1933) που σήμερα τιμάμε την γέννηση αλλά και τον θάνατό του έχει γράψει ένα ποίημα με τον τίτλο "Ο Ποιητής και η Μούσα".Στο ποίημα αυτό που γράφτηκε το 1886 και ανήκει στα 'Αποκηρυγμένα' ο ποιητής αναρωτιέται γιατί η Μούσα τον επέλεξε να ασχοληθεί με την τέχνη της ποίησης, ενώ παντού υπάρχει ασχήμια κι απογοήτευση. Και η Μούσα του απαντάει ότι παρ' όλο που έτσι έχουν τα πράγματα, αυτός οφείλει να υμνήσει με την λύρα του το φως διότι το σκοτάδι δεν είναι για πάντα.
Ο Ποιητής και η Μούσα
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ
Προς τι καλόν, τι όφελος ηθέλησεν η τύχη,
κ' εν τη αδυναμία μου επλάσθην ποιητής;
Μάταιοι είν' οι λόγοι μου· της λύρας μου οι ήχοι
αυτοί οι μουσικώτεροι δεν είναι αληθείς.
Εάν θελήσω ευγενές αίσθημα να υμνήσω,
όνειρα είν', αισθάνομαι, η δόξα κ' η αρετή.
Παντού απογοήτευσιν ευρίσκ' όπου ατενίσω,
κ' επί ακάνθων πανταχού ο πους μου ολισθεί.
Η γη 'ναι σφαίρα σκοτεινή, ψυχρά τε και δολία.
Τα άσματά μου πλανερά του κόσμου είν' εικών.
Έρωτα ψάλλω και χαράν. Αθλία παρωδία,
αθλία λύρα, έρμαιον παντοίων απατών!
Η ΜΟΥΣΑ
Δεν είσαι ψεύτης, ποιητά. Ο κόσμος τον οποίον
φοράς εστίν ο αληθής. Της λύρας αι χορδαί
μόναι γνωρίζουν τ' αληθές, και εις αυτόν τον βίον
οι ασφαλείς μας οδηγοί μόναι εισίν αυταί.
Του θείου είσαι λειτουργός. Σοι έδωκε τον κλήρον
του κάλλους και του έαρος. Μελίρρυτος αυδή
ρέει από τα χείλη σου, και θησαυρείον μύρων
είσαι - χρυσή υπόσχεσις και άνωθεν φωνή.
Εάν η γη καλύπτεται με σκότος, μη φοβείσαι.
Μη ό,τι είναι έρεβος νόμιζε διαρκές.
Φίλε, πλησίον ηδονών, ανθών, κοιλάδων είσαι·
θάρρει, και βάδισον εμπρός. Ιδού το λυκαυγές!
Ομίχλη μόνον ελαφρά το βλέμμα σου τρομάζει.
Υπό τον πέπλον ευμενής η φύσις διά σε
ρόδων, και ίων, κ' ευγενών ναρκίσσων ετοιμάζει
στεφάνους, των ασμάτων σου ευώδεις αμοιβαί.
Με τον ίδιο τίτλο "Ο Ποιητής και η Μούσα" ο Γάλλος συνθέτης της Ρομαντικής Εποχής Καμίλ Σαιν-Σανς έγραψε ένα έργο για βιολί, τσέλο και ορχήστρα. Γράφτηκε το 1910 και είναι απ' τα πιο ρομαντικά κομμάτια του συνθέτη που το συνέθεσε στο Λούξορ της Αιγύπτου όταν πήγε για διακοπές τον Δεκέμβριο του 1909.
Ο υπαινιγμός για το έργο του Σαιν Σανς, ότι δηλαδή βιολί και τσέλο επέχουν την θέση ποιητή και μούσας έγινε απ' τον εκδότη των έργων του Σαιν Σανς κι όχι από τον ίδιο τον συνθέτη. Αυτό έγινε για εμπορικούς λόγους. Ο ίδιος ο Σαιν Σανς το χαρακτήρισε ως συνομιλία των οργάνων, ούτε καν ως βιρτουοζική αντιπαράθεση. Παρ' όλα αυτά, εμάς μας αρέσει να τον σκεφτούμε έτσι, γιατί μας ταιριάζει και νομίζω η ιδέα του εκδότη ήταν Άριστη.
Camille Saint-Saëns - La Muse et le poète, for violin, cello & orchestra, Op.132
O Cesar Franck (1822-1890), γεννήθηκε στην Λιέγη και ήταν Bέλγος συνθέτης, πιανίστας και οργανίστας, που το 1837 πήρε και την Γαλλική υπηκοότητα. Υπήρξε παιδί θαύμα που έπεσε θύμα της υπερβολικής φιλοδοξίας του πατέρα του που τον επεδείκνυε σε θέατρα να παίζει πιάνο για να φέρει δόξα και χρήματα στην οικογένειά του. Ώσπου, ο νεαρός Σεζάρ, πικραμένος από την πατρική εκμετάλλευση, αποσύρθηκε απ' την δημόσια ζωή μόλις κατάφερε να διεκδικήσει τα προς το ζην. Παντρεύτηκε μια ηθοποιό προς μεγάλη λύπη του πατέρα του και περιόρισε την ζωή του συνθέτοντας, παίζοντας όργανο στην Sainte-Clotilde και διδάσκοντας στο Ωδείο του Παρισιού όπου αγαπήθηκε μέχρις αποθεώσεως από τους μαθητές του μεταξύ των οποίων υπήρξαν ο D' Indy, ο Chausson και ο Duparc.
Cesar Franck, παίζοντας όργανο
Η πιανιστική του εργογραφία είναι πολύ μικρή κι αυτό δείχνει την απογοήτευσή του για το όργανο αυτό. Υπάρχουν κάποια έργα του όταν ήταν στην αρχή των είκοσι ετών και περιφερόταν στις διάφορες πόλεις για να παίζει, ένα έργο στα 43 του και τρία όταν πια έφτασε τα εξήντα.
Το σπίτι που γεννήθηκε στην Λιέγη
Tο έργο του Φρανκ Prélude, Choral και Fugue, ανήκει στις τελευταίες συνθέσεις του, γράφηκε το 1884 κι αφιερώθηκε στην πιανίστα Marie Poitevin, η οποία και το έπαιξε για πρώτη φορά στην Αίθουσα Pleyel στις 24 Ιανουαρίου 1885. Είναι φανερό ότι με το Πρελούδιο και την Φούγκα ήθελε να αποτίσει φόρο τιμής στον Ι.Σ. Μπαχ. Το Choral προστέθηκε αργότερα. Φυσικά υπάρχουν επιρροές από την μουσική του Μπετόβεν, του Σούμαν και του Λιστ, με τον οποίο συνδέθηκε με φιλία στην αρχή της καριέρας του.
Ωστόσο, παρόλες τις επιρροές είναι ένα έργο που καθρεπτίζει την δική του ατόφια φαντασία κι ευρηματικότητα. Είναι ένα αριστούργημα με επιβλητικό εύρος και βάθος, που απαιτεί πλήρη πιανιστική ικανότητα, απόλυτο legato αλλά κι εξαιρετικά ανεπτυγμένη αίσθηση της πολυφωνίας. Η μεγαλειώδης κορύφωση της Φούγκας, όπου τα τρία θέματα ακούγονται ταυτόχρονα, είναι μια απ' τις μεγάλες στιγμές ολόκληρης της πιανιστικής φιλολογίας.
Αν θέλουμε σχηματικά να μιλήσουμε για το έργο αυτό, μπορούμε να πούμε ότι:
Prelude: Η διήγηση περιέχει μια σειρά από μουσικές ερωτήσεις και απαντήσεις. Choral: Εδώ εμφανίζεται μια καθυστερημένη απάντηση στην ερώτηση. Fugue: Το θέμα της Φούγκας έχει κάποιο καινούργιο στοιχείο και δίνει δεύτερη απάντηση στην ερώτηση.
Να σημειώσω, τέλος ότι και σ' αυτό το έργο του ο Φρανκ αποδεικνύει την διαρκή του ανησυχία για την αξιοπρέπεια της τέχνης του, για την ευγένεια της αποστολής του αλλά και την ένθερμη ειλικρίνειά του σ' αυτό που λέμε αναζήτηση ήχου, όπως αναφέρει ο Louis Verner στα απομνημονεύματά του, που υπήρξε μαθητής του Φρανκ και κατοπινός οργανίστας της Παναγίας των Παρισίων.
Ο Έρνεστ Μπλοχ γεννήθηκε στην Γενεύη, στην Ελβετία στις 24 Ιουλίου 1880 Εβραϊκής καταγωγής. Η μουσική του παιδεία άρχισε στην πόλη αυτή ώσπου το 1897 έγινε μαθητής του Υsaey στις Βρυξέλλες. Τελειοποίησε τις μουσικές του σπουδές στην Γερμανία και ταξίδεψε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1916 όπου παρέμεινε μέχρι το 1930 κατακτώντας διάφορες θέσεις διευθυντού σε Μουσικά Ιδρύματα και Ωδεία. Με την έναρξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψε στην Αμερική όπου πέρασε όλα τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του μέχρι τον θάνατό του στις 15 Ιουλίου 1959.
Ερνεστ Μπλοχ
Η μουσική του φέρει έκδηλα στοιχεία φυλετικής συνείδησης. Αν και πολλές από τις συνθέσεις του είναι αφιερωμένες σε εβραϊκά θέματα εν τούτοις η εκφραστικότητα κι η μουσική του επικοινωνία είναι εμφανείς και αλλού. Οι πολυάριθμες συνθέσεις του περιλαμβάνουν συμφωνική και θρησκευτική μουσική καθώς κι έναν μεγάλο αριθμό έργων μουσικής δωματίου.
Τα Τρία Νυχτερινά που γράφηκαν το 1924, ενώ χρωματίζονται με εβραϊκές μελωδίες, είναι παράδειγμα γραφής παραδοσιακής ρομαντικής μουσικής για τρίο. Οι δύο πρώτες κινήσεις έχουν ρέουσες μελωδικές γραμμές, καθαρές τονικότητες και αρμονίες με την πρώτη να υπογραμμίζει τις ιμπρεσιονιστικές τάσεις του Bloch με εξωτικές κλίμακες και αιθέρια ηχοχρώματα και την δεύτερη να στέκεται σαν ένα εκπληκτικό νανούρισμα με παραδοσιακά χρώματα. Ενώ η τρίτη, με τον έντονο ρυθμικό της χαρακτήρα, αν και χρησιμοποιεί θεματικό υλικό απ' την δεύτερη κίνηση, καταλήγει σε μια ήρεμη λυρική νότα.
Στο βίντεο που ακολουθεί, μπορείτε στα σχόλια να δείτε τον χρόνο που αρχίζει η κάθε κίνηση.
Bloch: Three Nocturnes - Palatine Piano Trio
Μπορείτε να διαβάσετε άλλο άρθρο μου για τον Μπλοχ Μπλοχ, Schelomo
O Tσέχος Oskar Nedbal (1874-1930) ήταν συνθέτης, έπαιζε βιόλα και ήταν μαέστρος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Τσεχίας μεταξύ των ετών 1896-1906. Θαύμαζε τον δάσκαλό του Ντβόρζακ αλλά η μουσική του έχει επιρροές κι από άλλους συνθέτες. Αυτοκτόνησε σε ηλικία 56 ετών απ' το βάρος των αυξημένων χρεών του.
Oskar Nedbal
Ο Ηοnza (προφορά Χόνζα) είναι ένα αρκετά συνηθισμένο όνομα στην Τσεχία. Όσοι ονομάζονται Jan, χαϊδευτικά αποκαλούνται Honza. O Honza ( Γιάννης ) είναι επίσης τσέχικος χαρακτήρας παραμυθιού . Μερικές φορές ονομάζεται Hloupý Honza ( βαρετός Γιάννης ) ή Líný Honza ( τεμπέλης Γιάννης ) .
Στις αρχικές ιστορίες , ο Líný Honza είναι ο τεμπέλης κι ο ανίκανος γιος των αγροτών του χωριού . Οι γονείς του τον στέλνουν " στον κόσμο " για να φροντίσει τον εαυτό του και να αποκτήσει εμπειρίες . Στο δρόμο του , συναντά φαινομενικά αδύνατα εμπόδια ( που συχνά σχετίζονται με δράκο ), αλλά τα ξεπερνάει όλα και επιστρέφει στο σπίτι με φήμη ,πλούτο και μια πριγκίπισσα για σύζυγό του .
Αν και μερικές φορές ονομάζεται Hloupý Honza ( βαρετός Γιάννης ) , δεν είναι πραγματικά τόσο βαρετός και στα πιο σύγχρονα παραμύθια χάνει συχνά κι άλλα αρνητικά χαρακτηριστικά .
Αυτοί οι χαρακτήρες έγιναν εθνική προσωποποίηση - συχνά θεωρείται ότι καθρεπτίζουν τον εθνικό χαρακτήρα των Τσέχων. Το έθνος είχε απροσδόκητα ξεσηκωθεί , από τις χαμηλές τάξεις , αγωνίζεται να καθιερωθεί ως ανεξάρτητη οντότητα.
O "βαρετός" Honza που κατέχει την "κοινή λογική", που είναι αντίθετη με την γνώση που λαμβάνεται από την μελέτη, συγκρίνεται με την αριστοκρατία που απεικονίζεται από πρίγκιπες, οι οποίοι αδυνατούν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που καταφέρνει να αντιμετωπίσει ο απλός Honza. Αυτό ίσως αναφέρεται στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της Τσέχικης αριστοκρατίας που διαχωρίζεται απ' τον λαό, συχνά δεν είναι πραγματικά Τσέχικη, αλλά Γερμανική και Αυστριακή.
Έχοντας ο Χόνζα μαζί του μερικά κουλουράκια ταξιδεύει σ' ολόκληρη την χώρα για πολλές γενιές και το παραμύθι του γίνεται ο οδηγός των υπέροχων τοπίων και κάστρων της χώρας του. Κάποιες φορές έχει ηγετικό ρόλο, άλλες φορές συναντάει ήρωες από άλλα παραμύθια στο διάβα του και προσφέρεται να τους βοηθήσει στις περιπέτειές τους.
Αν κι ο φίλος μας ο Honza αντιμετωπίζει φανομενικά ανυπέρβλητες δυσκολίες όπως απόδραση από ένα μπουντρούμι, ληστές που του επιτέθηκαν ακόμη και να αποφύγει τις δαγκάνες του ίδιου του θανάτου. δείχνει απίστευτο κουράγιο και υπομονή μέχρι να επιστρέψει ακούραστος κάποιο δείλι αφού όργωσε ολόκληρη την χώρα κι έτσι κέρδισε την αγαπημένη του.
Ο Oscar Nedbal έγραψε μουσική εξιστορώντας το παραμύθι του Χόνζα σε μορφή μπαλέτου. Το valse triste είναι το 4ο μέρος της Μουσικής Μπαλέτου που έγραψε και που έχει έξι μέρη
Nedbal - Tale of Honza "Valse Triste"
Μπορείτε να ακούσετε στο παρακάτω βίντεο πέντε σκηνές απ' την μουσική μπαλέτου του Παραμυθιού.
Oskar Nedbal (1874-1930) : The Tale of Simple Johnny, selections from the Ballet-Pantomime (1901–02)
"Είμαι χωρίς ανάσα, νιώθω ευλογημένος, συνθέτω θαυμάσια. Κάποιες φορές κουρασμένος απ' την δουλειά μου σε σκέπτομαι και σου στέλνω με το μυαλό τις σκέψεις μου. [...] Σου γράφω, την αγαπημένη μου χαρά. Θα τα καταλάβεις όλα, θα τα αντιληφθείς όλα! Όπως κανείς άλλος! Εσύ θα καταλάβεις κάθε πτυχή της τρελής φαντασίας μου!" (Γράμμα του Αλεξάντερ Σκριάμπιν στην Τατιάνα Σλέζερ στις 7 Δεκεμβρίου 1904)
Alexander Scriabin
Πνεύμα,
Φτερωτό με τη δίψα για ζωή,
Προσελκύεται
Στις κορυφές της άρνησης.
Εκεί κάτω από τις ακτίνες του ονείρου του,
Αναδύεται ένας μαγικός κόσμος
Με ουράνια σχήματα και συναισθήματα
Πνεύμα που παίζει
Πνεύμα που επιθυμεί
Πνεύμα που δημιουργεί τα πάντα μ' ένα όνειρο
Παραδίεται στην ευτυχία του έρωτα. [...]
Ο Αλεξάντερ Σκριάμπιν (1872-1915) ήταν Ρώσος πιανίστας και συνθέτης. Τα πρώτα του έργα επηρεασμένα από τον ρομαντισμό του Σοπέν ήταν εντελώς τονικά. Αργότερα, δημιούργησε το προσωπικό ατονικό του ύφος σε απόλυτη ευθυγράμμιση με το δικό του μυστικιστικό σήμα. Ο Σκριάμπιν επηρεάστηκε από τη συναισθησία και συσχετίζει τα χρώματα με τους διάφορους αρμονικούς τόνους της ατονικής του κλίμακας, ενώ ο χρωματικός κύκλος των πέμπτων επηρεάστηκε επίσης από τη θεοσοφία. Θεωρείται από ορισμένους ως ο κύριος Ρώσος συμβολιστής συνθέτης.
Tatiana Schloezer-Scriabina
[...] Πνεύμα που παίζει,
Πνεύμα που χαϊδεύει,
Πνεύμα που καλεί την ελπίδα της χαράς
Που παραδίδεται στην ευτυχία του έρωτα.
Μέσα στα λουλούδια της δημιουργίας του,
Παραμένει με ένα φιλί
Πάνω από έναν ολόκληρο κόσμο υπερδιέγερσης
Το καλεί στην έκσταση
Μεθυστικό με ομορφιά [...]
Ο βιογράφος του Σκριάμπιν Faubion Bowers αναφέρει ότι ο συνθέτης είχε πολύ έντονη ερωτική ζωή. Και ιδιαίτερα για "Το Ποίημα της Έκστασης" μπορούμε να αγνοήσουμε τις 300 και πλέον γραμμές από ομιχλώδεις, θολούς, διαρροϊκούς σχεδόν κωμικά κοσμικούς στίχους που υποδηλώνουν ότι εξηγεί την φιλοσοφία που ζωντανεύει την μουσική: Ο Μπάουερς καταλήγει σαφώς στο συμπέρασμα ότι "πίσω απ' αυτήν την διύλιση της κοσμοθέασης του Σκριάμπιν υπάρχει κάτι ωμό - το σεξ."
[...] Πνεύμα,
Που ξεχνάει τον αγαπημένο στόχο,
Μέσα στο μεθύσι υποκύπτει στην πάλη
Όλα μαγεμένα
Εντελώς ενθουσιασμένα
Με ελεύθερο
Θεϊκό παιχνίδι
Ο αγώνας της αγάπης
Στην θεϊκή μεγαλοπρέπεια
Χωρίς σκοπό
Συνδυάζοντας
Αντίθετες επιθυμίες
Σε μια συναίσθηση
Μια αγάπη.
Το πνεύμα μαθαίνει
Η θεϊκή του ουσία
Γνωρίζει
Ποιόν αγώνα επιθυμιών
Μόνο θέλει. [...]
Χωρίς να προσπαθήσουμε να καταγράψουμε τις πολλαπές σχέσεις του Σκριάμπιν πριν και μετά τον γάμο του το 1897, θα πρέπει να σημειώσουμε τουλάχιστον ότι "Το Ποίημα της Έκστασης" -- αρχικά είχε τον τίτλο "Οργιαστικό Ποίημα" και σύμφωνα με τον Μπάουερς "οργιαστικός για τον Σκριάμπιν σήμαινε οργασμικός" -- σχεδιάστηκε εκτός γάμου.
Η μουσική γεννήθηκε το 1905 κατά την διάρκεια ενός Ιταλικού ειδυλλίου με την ήδη έγκυο Τατιάνα Φεοντόροβνα Σλέζερ, που ήταν η πιο διαρκής αγαπημένη του και για να είμαστε ακριβείς η μόνη πραγματική ερωμένη του, αν και όχι η τελευταία των κατακτήσεών του, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Την γνώρισε τον Νοέμβριο του 1902 στο ξενοδοχείο της Μόσχας "Prince" όπου η Τατιάνα κι ο αδελφός της Μπόρις διέμεναν. Η Τατιάνα εξεδήλωσε την επιθυμία της να πάρει μαθήματα σύνθεσης από τον Αλεξάντερ. Η σχέση τους γρήγορα εξελίχθηκε σε έναν έρωτα γεμάτο πάθος. Η Τατιάνα ήξερε την μουσική του Σκριάμπιν απέξω. Τον λάτρευε σαν συνθέτη και σαν άνδρα κι ήθελε να του αφιερώσει την ζωή της. Ο Σκριάμπιν εντυπωσιάστηκε απ' την γοητεία της αλλά πιο πολύ απ' την ένταση και την αυθεντικότητα των συναισθημάτων της. Η πνευματική του συνάφεια με αυτή της νέας γυναίκας τον αναστάτωσε. Και τότε ένιωσε παγιδευμένος απ' τον συμβατικό του γάμο με την πιανίστα Βέρα Ιβάνοβνα Ισακόβιτς.
Alexander & Tatiana
Δεν παντρεύτηκε ποτέ την Τατιάνα διότι η πρώτη σύζυγος του Σκριάμπιν δεν του έδινε διαζύγιο και του είχε απαγορεύσει να βλέπει τα 4 παιδιά τους. Τα παιδιά που γεννήθηκαν απ' τον Αλεξάντερ και την Τατιάνα πήραν το επίθετο του πατέρα τους μετά τον θάνατό του και οι φίλοι τους προσέδωσαν στην Τατιάνα το επίθετο Scriabina.
[...]Και όλα μέσα σου είναι ένα μόνο κύμα
Ελευθερίας και χαράς
Η πολλαπλότητα σου έχει δημιουργήσει
Λεγεώνες συναισθημάτων
Σε ανέβασαν
Ω, αγνές επιθυμίες
Σας δημιουργώ.
Αυτή η περίπλοκη ενότητα
Αυτό το αίσθημα ευδαιμονίας
Σε καταλαμβάνει ολοκληρωτικά
Είμαι η στιγμιαία φωτίζουσα αιωνιότητα
Είμαι η επιβεβαίωση
Είμαι Έκσταση.
Εδώ μπορούμε να δώσουμε μια αρκετά περιληπτική ανάλυση του Μπάουερς για το έργο: Όλο το έργο κυριαρχείται από ένα και μοναδικό θέμα. Τα χάλκινα δειλά προβάλουν το μουσικό μοτίβο που είναι μια σύντομη ανιούσα μελωδία σε τέταρτες. Καθώς η μουσική ξεδιπλώνεται το θέμα ακούγεται μέσα από όλες τις διακυμάνσεις της αμφιβολίας και του τρόμου που περιγράφονται στο αντίστοιχο ποιητικό κείμενο, έως ότου τελικά θριαμβεύει και οι εντάσεις του παράγουν μια ηχηρή οργιαστική κορύφωση.
Το σύμπαν
Είναι αγκαλιασμένο από φλόγες
Το πνεύμα στην κορυφή της ύπαρξής του
Αισθάνεται
Ατέλειωτες παλίρροιες
Θείας δύναμης
Ελεύθερης θέλησης.
Εμψυχωμένο,
Αυτό που απειλείται
Είναι τώρα πειρασμός.
Αυτό που ήταν φοβισμένο
Είναι τώρα απολαυστικό
Και τα δαγκώματα του πάνθηρα και της ύαινας
Είναι καινούργια χάδια
Και το τσίμπημα του φιδιού
Είναι μόνο ένα φιλί που καίει.
Κι έτσι το σύμπαν ακούγεται
Με χαρούμενη κραυγή
ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ! *
* Η μετάφραση των αποσπασμάτων είναι δική μου απ' την αγγλική μετάφραση του Faubion Bowers των στίχων του Σκριάμπιν.
Scriabin: The Poem of Ecstasy
Μπορείτε να διαβάσετε άλλο άρθρο μου για τον Σκριάμπιν
Μια απ' τις πιο αγαπημένες συνθέσεις του Σκριάμπιν ήταν η Έβδομη Σονάτα του, που την έγραψε στο τέλος του 1911. Την θεωρούσε ιερή κι έχει σημειώσει σε κάποια περάσματα "tres pur" (πολύ αγνό). Αναφερόταν στις αρμονίες της σαν "ευδαιμονικές", "άγιες" και μια μέρα όταν την έπαιζε στους φίλους του είπε: "ιδού η Λευκή Λειτουργία μου"..
Ένιωθε ότι είχε πετύχει στην μουσική του ένα είδος "αγιότητας", ότι είχε δημιουργήσει κάτι απογυμνωμένο από σάρκα, ένα έργο εκφραστικής καθαρής πνευματικότητας. Καθώς έπαιζε τα αρχικά περάσματα στους προσωπικούς του φίλους μίλαγε για "σύννεφα αρωμάτων" κι όταν άρχισε το γλυκύτατο δεύτερο θέμα το περιέγραψε: "το πρόσωπο του ήλιου διαλύει τα σύννεφα...". Εδώ η απόλαυση είναι "ουράνια", ο ερωτισμός καθίσταται "ασώματος...εξαϋλωμένος...". " Αυτό δεν είναι πια μουσική... αλλά καθαρός μυστικισμός". Και λάτρευε το τέλος, όπου χίλιες καμπάνες φαίνεται να τρελαίνονται καθώς καλούνται από εκατοντάδες τρομπέτες των αρχαγγέλων. Ο ίλιγγος του εξαιρετικά γρήγορου (prestissimo) τέλους συμβολίζει για τον Σκριάμπιν τον τελευταίο χορό της Γης, την κοσμική έκρηξη πριν ο κόσμος διαλυθεί σε ατομική σκόνη, διασπασθεί και διασκορπισθεί στα πέρατα του διαστήματος, αφήνοντας χώρο για έναν καινούργιο κόσμο, μια νέα φυλή με πιο εξελιγμένους σούπερ ανθρώπους.
Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε στο πεντάγραμμο υπογραμμισμένα με χρώματα τα διάφορα σημεία, στα οποία ο Σκριάμπιν είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση. Εξαιρετική η ερμηνεία του Βλαντιμίρ Ασκενάζυ με οδηγό τα παρακάτω χρώματα ανάλογα με τις ενδείξεις.
Ο Αλεξάντερ Σκριάμπιν (1872-1915) ήταν Ρώσος πιανίστας και συνθέτης. Τα πρώτα του έργα επηρεασμένα από τον ρομαντισμό του Σοπέν ήταν εντελώς τονικά. Αργότερα, δημιούργησε το προσωπικό ατονικό του ύφος σε απόλυτη ευθυγράμμιση με το δικό του μυστικιστικό σήμα. Ο Σκριάμπιν επηρεάστηκε από τη συναισθησία και συσχετίζει τα χρώματα με τους διάφορους αρμονικούς τόνους της ατονικής του κλίμακας, ενώ ο χρωματικός κύκλος των πέμπτων επηρεάστηκε επίσης από τη θεοσοφία. Θεωρείται από ορισμένους ως ο κύριος Ρώσος συμβολιστής συνθέτης.
Η περίφημη Ένατη Σονάτα με το επωνύμιο "Μαύρη Λειτουργία" γράφηκε το 1913. Το πανέμορφο δεύτερο θέμα της, που κάποιες φορές το ονόμαζε "αδρανή αγιότητα" στην πραγματικότητα χαρακτηρίζεται σαν γλυκύτητα που σταδιακά γίνεται όλο και πιο πολύ χαδιάρα και δηλητηριώδης. Όταν έπαιξε το καταληκτικό εμβατήριο από θορυβώδεις, διαπεραστικές ένατες (αντί για οκτάβες). θα κοίταζε πέρα απ' τα πλήκτρα και θα έλεγε ότι έβλεπε οράματα από "εφιάλτες που περπατούν, Γοτθικό αφηνιασμένο τρόμο". Ένα φίλος του, ο Αλεξέι Ποτζετσκι, συνεπαρμένος απ΄την τερατώδη επίδραση της μουσικής, του ψιθύρισε στο αυτί "αυτή λοιπόν πρέπει να είναι η Μαύρη Λειτουργία σου". Το είπε ψιθυρίζοντας επειδή στην Ρωσσία οι "μαύρες λειτουργίες" λαμβάνονταν πολύ σοβαρά. Ο Σκριάμπιν ενθουσιάστηκε με την ονομασία κι έτσι της αποδόθηκε ο τίτλος.
Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε και πάλι να παρακολουθήσετε στο πεντάγραμμο υπογραμμισμένα με χρώματα τα διάφορα σημεία, στα οποία ο Σκριάμπιν είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση. Εξαιρετική η ερμηνεία του Βλαντιμίρ Ασκενάζυ με οδηγό τα παρακάτω χρώματα ανάλογα με τις ενδείξεις.
Μυθικό Σκοτεινό και Μυστηριώδες Μοτίβο τρίλλιας Άσπιλο Μοτίβο Ανάπτυξης
Scriabin Piano Sonata 9 (Themes Highlighted)
Συνείδηση χωρίς συναίσθηση είναι κενή περιεχομένου, έγραφε ο Σκριάμπιν σ' ένα απ' τα μυστικά του τετράδια και είχε σκοπό σε κάθε στιγμή της μουσικής του να μεγεθύνει την ευαισθησία, να εισάγει το καινούργιο, πάντα το καινούργιο ώστε να ξεπερνάει κάθε όριο των αισθήσεων.
Αν οι πραγματικές ιδέες του Σκριάμπιν μεταβιβάζονται ή όχι, εξαρτάται απ' τον κάθε ακροατή ξεχωριστά αλλά η μουσική του σαν μουσική δεν μπορεί να αποτύχει να χτυπήσει μια χορδή έκπληξης.
[Οι πληροφορίες προέρχονται από τον βιογράφο του Σκριάμπιν Faubion Bowers]
Μπορείτε να διαβάσετε άλλο άρθρο μου για τον Σκριάμπιν
Αυτό το τραγουδάκι, είναι πολύ χιλιοτραγουδισμένο και αγαπημένο. Ο κυρ-Μέντιος, ο υπομονετικός και άοκνος γαϊδαράκος, εκτός απ' το τραγουδάκι για τα μικρά παιδιά, ο ίδιος και το γκάρισμά του, υπήρξαν έμπνευση για μουσικά κομμάτια από διάφορους συνθέτες. Ας περιηγηθούμε μουσικά στις διάφορες συνθέσεις που έχουν ως κεντρικό ήρωα αυτό το συμπαθέστατο τετράποδο.
Jacques Ibert, Ο Μικρός Λευκός Γαϊδαράκος.((Le petit âne blanc)
Ανήκει στην σουίτα 10 κομματιών για πιάνο του Γάλλου συνθέτη με τον τίτλο "Histoires" (Ιστορίες) και είναι το δεύτερο κομμάτι. Συνήθως δίδεται στους νεαρούς μαθητές του πιάνου για την εκμάθηση του στακάτο. Έχει γίνει και ενορχήστρωση. Aς ακούσουμε το χαριτωμένο αυτό κομμάτι απ' την μικρούλα Lulu.
Ibert-The Little White Donkey
Leonard Hubert, Ο Γάιδαρος κι ο Οδηγός (The Donkey and the Driver)
O Hubert, Βέλγος βιολονίστας έγραψε αρκετά κομμάτια παιδαγωγικού χαρακτήρα με τον τίτλο Ecole Léonard. Ένα από αυτά είναι και η σύνθεση που ακολουθεί. Θα την ακούσουμε σε μεταγραφή απ' τον τσελίστα Steven Isserlis, ο οποίος και το ερμηνεύει με συνοδό στο πιάνο τον Thomas Ades.
Ακούμε τον γάιδαρο να γκαρίζει, τον οδηγό να περπατάει αλλά και τους δύο να προχωρούν χαρούμενοι για να φτάσουν στον προορισμό τους. Το κομμάτι τελειώνει με μια τρεχάλα και την θριαμβευτική κραυγή του Γάιδαρου για το τέλος του προορισμού.
The Donkey and the Driver, Op. 61
Gabriel Grovlez, Tα Γαϊδουράκια (Les Anes)
Το κομμάτι αυτό ανήκει σε μια όμορφη συλλογή 8 κομματιών για πιάνο του Γάλλου συνθέτη Γκαμπριέλ Γκροβλέζ με τον τίτλο L'Almanach aux images (Αλμανάκ σε εικόνες). Είναι το πέμπτο της συλλογής και ο συνθέτης είναι γνωστός κυρίως γι' αυτό το έργο του. Κάθε κομμάτι της συλλογής προλογίζεται με ένα αντίστοιχο ποίημα του Γάλλου ποιητή Tristan Klingsor. Η χαρούμενη διάθεση και το Ι-Ι-Ι Ο-Ο-Ο του Γκροβλέζ δεν απέχει και πολύ απ' το πνεύμα του Λευκού Γαϊδαράκου του Ιμπέρ.
L'Almanach aux images - Les Anes, Gabriel Grovlez
Ferde Grofé, Στο Μονοπάτι (On the Trail)
Αυτό το κομμάτι είναι η τρίτη κίνηση της σουίτας του Αμερικανού συνθέτη Φέρντ Γκροφέ με τον τίτλο Σουίτα Γκραν Κάνυον (Grand Canyon Suite). Η κάθε μία από πέντε συνολικά κινήσεις της Σουίτας παρουσιάζει μια συγκεκριμένη σκηνή που χαρακτηρίζει το Γκραν Κάνυον. Το συγκεκριμένο κομμάτι (Στο Μονοπάτι) χρησιμοποιήθηκε και στην ταινία Χριστουγεννιάτικη Ιστορία ( A Christmas Story)
Grand Canyon Suite: On the Trail by Ferde Grofe
Saint-Saens, Άγριοι Γάιδαροι (hémiones, animaux véloces) (Wild Donkeys Swift Animals)
Μια πολύ γνωστή, ευχάριστη και γεμάτη χιούμορ σουίτα δεκατεσσάρων κομματιών, με τον τίτλο "Καρναβάλι των Ζώων" όπου η τρίτη της κίνηση είναι αφιερωμένη στους γαϊδάρους. Εδώ πρόκειται για τετράποδα που τρέχουν με αξιοθαύμαστη ταχύτητα και που είναι εμφανής στο παίξιμο a quatre mains. Περιγράφονται τετράποδα που ζουν στο Θιβέτ και είναι γνωστά για την ταχύτητα που αναπτύσσουν.
Saint-Saens Carnival of the Animals, Hémiones (fast animals) Vieness
