Ο τίτλος Études-Tableaux στα ελληνικά ίσως μπορεί να μεταφραστεί ως "Σπουδές Εικόνας", εννοώντας Μουσικές Σπουδές Εικόνας, μια και μιλάμε για ένα σύνολο κομματιών για σόλο πιάνο με αυτό το όνομα του Ρώσου συνθέτη Σεργκέι Ραχμάνινοφ (1873-1943). Έγραψε δύο συλλογές για σόλο πιάνο με αυτόν τον τίτλο η μια είναι το έργο 33 και η άλλη το έργο 39. Αν και ο τίτλος παραπέμπει σε "μουσικές ανακλήσεις εξωτερικών οπτικών ερεθισμάτων", ο συνθέτης δεν απεκάλυψε τι τον ενέπνευσε για κάθε κομμάτι λέγοντας: "Δεν πιστεύω στον καλλιτέχνη που αποκαλύπτει πολλά από τα οράματά του. Ας αφήσουμε τον ακροατή να ζωγραφίσει για τον εαυτό του τι τον εκφράζει". Όμως, οικειοθελώς μοιράστηκε τις πηγές για μερικές από αυτές τις σπουδές με τον Ιταλό συνθέτη Οτορίνο Ρεσπίγκι όταν ο τελευταίος τις ενορχήστρωσε το 1930.
Σε μια σειρά κειμένων στο ιστολόγιό μου θα παρουσιάσω μία προς μία τις πέντε "Σπουδές Εικόνας" του Ραχμάνοφ με την δική μου ιστορία που μου ενέπνευσε το άκουσμά τους. Σήμερα θα ακούσουμε την τέταρτη εικόνα "Πένθιμο Εμβατήριο" στην αρχική της σύνθεση για πιάνο και στην συνέχεια την μεταγραφή της για ορχήστρα.
Πένθιμο Εμβατήριο
Βαριά τα βήματα όλων που συνοδεύουν την κάσα με το νεκρό στην τελευταία του κατοικία. στο μουντό εκείνο απόγευμα. Με μαύρα ρούχα και κατεβασμένα τα κεφάλια κρατούν ένα λουλούδι στο χέρι για το τελευταίο αντίο και περπατούν στα στενά δρομάκια του νεκροταφείου. Δεξιά κι αριστερά τάφοι, στολισμένοι με γλάστρες με τους δικούς τους νεκρούς μέσα χαιρετίζουν τον καινούργιο τους γείτονα. Άνδρες, γυναίκες, νέοι, γέροι μέχρι και παιδιά ο καθένας νεύει στον ερχομό του. Ένας άντρας με βαριά φωνή του λέει, σε περιμέναμε, άργησες. Μια γυναίκα παραπέρα ακούγεται να του λέει μην στενοχωριέσαι όμορφα περνάμε εδώ και πιο κάτω μια ομάδα με νέους, νέες και παιδιά τον καλωσορίζουν πετώντας του μια μπάλα. Αυτός, μέσα στο ξύλινο κουτί του παρατηρεί και κει που ήταν τρομαγμένος για το άγνωστο ηρεμεί που ο θάνατος δεν είναι και τόσο κακός.
Αυτοί που τον συνοδεύουν, σιγομιλούν και λένε για την ζωή του, τις εμπειρίες που έζησαν δίπλα του ή και μακριά του. Ο φίλος του θυμάται κείνη την εκδρομή στη θάλασσα που πήγαν για ψάρεμα και περίμεναν ήσυχα με τα καλάμια στα χέρια να πιάσουν ψαράκια. Δεν έπιασαν τίποτα αλλά η κουβέντα τους και τα γέλια τους για την αποτυχία είχαν πιο μεγάλη αξία. Λέγανε για τα παλιά και τα καινούργια, έπιναν κι ένα τσίπουρο με χταποδάκι παραπέρα σαν τέλειωνε το ψάρεμα. Η αδελφή του θυμάται τα παιδικά τους χρόνια που έπαιζαν ανέμελοι στην αλάνα και μετά κάθονταν με τ’ άλλα παιδιά να πούνε παραμύθια μέχρι που νύχτωνε και κουρασμένοι έπεφταν σε γλυκό ύπνο. Τα παιδιά του, μέσα στην θλίψη τους χαίρονταν που ο πατέρας τους θα συναντούσε και πάλι την αγαπημένη του γυναίκα. Σκέψεις, οράματα, εικόνες από το παρελθόν του μακαρίτη μέχρι που έφτασαν στο τελευταίο αντίο, στην κορύφωση του δράματος. Έπεσαν τα χώματα, έπεσαν τα άνθη με μεγαλόπρεπες κινήσεις και η ψυχή του χαρούμενη και λεύτερη έφυγε απ’ τα γήινα προς τα άστρα και την αιωνιότητα.
Richter plays Rachmaninoff Etude Tableau op.39 no.7 in C minor
Rachmaninov /Respighi – Etude-tableau op. 39 7 (Orchestra)