Ιταλός συνθέτης γιος γιατρού που άρχισε να σπουδάζει βιόλα, όργανο και σύνθεση για πολλές φωνές υπό την καθοδήγηση του M.I.Ingregneri, διευθυντή χορωδίας στον καθεδρικό ναό της Κρεμόνα. Το 1582 γράφτηκε το πρώτο έργο του 15χρονου συνθέτη το Sacrae cantiuculae για τρεις φωνές, κι ακολούθησαν τα Madrigali Spirituali για τέσσερις φωνές (1583) και τα Canzonette για τρεις φωνές που παρουσιάστηκαν στη Βενετία το 1584 και με τα οποία ο Μοντεβέρντι απέδειξε ότι είχε αφομοιώσει πλήρως την τεχνική της αντίστιξης.
Το 1587 με το Πρώτο βιβλίο Μαδριγαλιών για πέντε φωνές o Μοντεβέρντι έθεσε υποψηφιότητα για τη θέση του καλύτερου συνθέτη μαδριγαλίων της εποχής του. Ακολούθησαν ακόμη πέντε βιβλία (1590, 1592, 1603, 1605, 1614) Το 1590 προσελήφθη σαν τραγουδιστής και βιολιστής στην ορχήστρα του δούκα της Μάντοβα ο οποίος είχε μετατρέψει την αυλή του σ ένα από τα πιο ζωντανά πολιτιστικά κέντρα της Ευρώπης. Το περιβάλλον της Μάντοβα και η μελέτη του έργου των μεγάλων συνθετών μαδριγαλίων αποτελούσαν σπουδαία ερεθίσματα για το νεαρό συνθέτη, ο οποίος, ακολυθώντας το δούκα σε ταξίδια έξω από την Ιταλία -- κυρίως στις φλαμανδικές χώρες -- είχε την ευκαιρία να γνωρίσει σε βάθος και αυτή τη μουσική.
Εδώ θα επιχειρήσω να παρουσιάσω τα οκτώ βιβλία μαδριγαλίων του Μοντεβέρντι.
Στο πρώτο βιβλίο το μαδριγάλι ηχεί πιο φιλόδοξο από την καντσονέτα και από τεχνική άποψη η διαχείριση των πέντε φωνών περιέχει μεγαλύτερο εύρος γραφής και είναι εμφανής η πρόκληση του συνθέτη. Συναισθηματικά, όμως, δεν υπάρχει μεγάλη πρόοδος σ' αυτό το βιβλίο. Στην αρχή τους τα μαδριγάλια μας θυμίζουν συχνά τις καντσονέτες.
Για παράδειγμα το Se nel partir http://www.youtube.com/watch?v=RWN_-0YWZYA&feature=related
αρχίζει με μια φράση ταυτόσημη με το Chi vuo veder http://www.youtube.com/watch?v=P0hnL-KlFFs
H δομή της καντσονέτας είχε παραμείνει στο μυαλό του συνθέτη. Η παραδοσιακή επανάληψη της τελευταίας γραμμής του μαδριγαλίου συχνά ερμηνεύεται απ' τον Μοντεβέρντι να σημαίνει αυστηρή επανάληψη ενός ολόκληρου μακροσκελούς τμήματος σαν επωδός.
Μια άλλη υπενθύμιση της καντσονέτας είναι οι ρυθμοί των φράσεων. Τα χαρούμενα, τακτικά τονισμένα τμήματα της μελωδίας χρησιμοποιούνται συνεχώς και μερικές φορές φαίνεται πως όλο το μαδριγάλι έχει σαν κέντρο τον ρυθμό της μουσικής που χρησιμοποιείται με τα αρχικά λόγια-- άλλο ένα δείγμα μικρής, καθαρής τέχνης.
Εδώ 1- 6 από τα μαδριγάλια του πρώτου βιβλίου http://www.youtube.com/watch?v=6js9QuK9w3A&feature=related
Εδώ 7 -12 http://www.youtube.com/watch?v=wcNzfI4iZWw
Χαρακτηριστκή είναι η ελαφρά διάθεση των μαδριγαλίων αυτών και καθρεπτίζεται η στάση τους στα ποιήματα που χρησιμοποιούνται. Τα λόγια είτε έχουν βουκολική προέλευση με τις συνήθεις νύμφες και τους βοσκούς ή είναι λυρικά, γραμμένα στο πρώτο πρόσωπο με τους στεναγμούς και τα δάκρυα της αγάπης. Με λίγα λόγια τα μαδριγάλια αυτά είναι χαριτωμένα όμως έπρεπε να περιμένουν την ανατύπωσή τους μέχρι το 1607 όταν η φήμη του συνθέτη δικαιολογούσε κάποιο ενδιαφέρον για την προηγούμενη μουσική του.Μερικά ακόμη μαδριγάλια του Πρώτου Βιβλίου:
http://www.youtube.com/watch?v=ZD4W07ozQuU&playnext=1&list=PLFD172239CB49BD77http://www.youtube.com/watch?v=obJ8styVeX4
Με το δεύτερο βιβλίο των μαδριγαλιών ο Μοντεβέρντι άφησε πνευματικά την Κρεμόνα. Και η διαφορά μεταξύ του πρώτου και δεύτερου βιβλίου μας κάνει να αναρωτηθούμε αν ο συνθέτης μελετούσε περισσότερα μοντέλα της εποχής του απ' αυτά που θα μπορούσε να του παρέχει ο δάσκαλός του Ingegneri. To πιθανότερο είναι να είχαν πέσει στα χέρια του μερικά απ' τα Μαδριγάλια του Giaches de Wert ειδικά το όγδοο βιβλίο μαδριγαλιών του Wert για πέντε φωνές που εμφανίστηκε το 1856. Επίσης ο Wert εκείνο τον καιρό ανέπτυσσε κάτι για το οποίο ο Μοντεβέρντι έδειχνε όλο και περισσότερο ενδιαφέρον. O Wert ήταν ένας ακαδημαϊκός συνθέτης σύμφωνα με την έννοια του όρου κατά τον 16ο αιώνα κι ένας απ' τους πιο δημοφιλείς συνθέτες της Ακαδημίας της Φεράρα.Το δεύτερο βιβλίο που εκδόθηκε το 1590 αντιπροσωπεύει, στο πλαίσιο της συνολικής παραγωγής του Monteverdi, την κατάκτηση της καθαρής και άμεσης οπτικής μεταφοράς. Δεν υπάρχει άλλη συλλογή του Monteverdi που να υπερχειλίζει με τόσες πολλές εικόνες και περιγραφές της Φύσης. Οράματα από ποτάμια, ανατολές, αύρες, πουλιά, λουλούδια, ουρανούς, συντριβάνια ...
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτά τα μαδριγάλια, που δημοσιεύθηκαν από τον Monteverdi με την ελπίδα της εξασφάλισης μιας θέσης για τον εαυτό του στο Μιλάνο, προσέχτηκαν απ' την Αυλή της Μάντοβα και του δούκα της Vincenzo Gonzaga, ενός μεγάλου συλλέκτη έργων τέχνης.Ένα μοναδικό και εξαιρετικό κεφάλαιο στην καριέρα ενός μουσικού που θα βυθίσει σταδιακά τον εαυτό του σε μια ανάλυση του ανθρώπινου πνεύματος, το Δεύτερο βιβλίο καθορίζει τις φωτεινές συντεταγμένες της συναρπαστικής εξίσωσης μεταξύ της ακοής και της όρασης.Το μπαρόκ ήταν προ των πυλών, αλλά αυτές οι ηχητικές εικόνες φαίνεται να κοιτούν πίσω στη μεγάλη κληρονομιά του πολιτισμού της Αναγέννησης.
Μερικά Μαδριγάλια του Δεύτερου Βιβλίου http://www.youtube.com/watch?v=UG1cX4uAJKc
http://www.youtube.com/watch?v=_SM3-BRBGrM
http://www.youtube.com/watch?v=wKL9Ly_SuU4
http://www.youtube.com/watch?v=v0-rsotr0Z0Το
Το Τρίτο Βιβλίο μαδριγαλιών του Μοντεβέρντι δημοσιεύθηκε στη Βενετία το 1592 από τον Ricciardo Amadino και πήγε εξαιρετικά καλά, με πέντε επανεκδόσεις πριν από 1611.Δύο ακόμη εκδόσεις που δημοσιεύθηκαν το 1615 και το 1621 περιλαμβάνανε basso continuo "για τσέμπαλο, chittarone ή άλλο παρόμοιο μέσο" για την ενίσχυση των μουσικών οι οποίοι διαφορετικά θα έπρεπε να παίξουν το μέρος τους από τα φωνητικά μέρη και να το μεταγράψουν με το χέρι.Αυτά τα μαδριγάλια μπήκαν στο ρεπερτόριο των εκτελέσεων για πάνω από τριάντα χρόνια (πολύ σημαντικό δεδομένων των ταχύτατων αλλαγών γούστου κατά την διάρκεια του 16ου αιώνα καθώς αναπτύχθηκε η μονωδία και η όπερα) και απετέλεσαν την πρώτη μεγάλη επιτυχία του συνθέτη. Τότε ο Wert υπέφερε από διάφορες ασθένεις μεταξύ αυτών ευλογιά και ελονοσία, και ο Μοντεβέρντι, φιλοδοξώντας να φτιάξει το όνομά του κι ελπίζοντας να διαδεχθεί τον Wert, αφιέρωσε το Τρίτο Βιβλίο στον Δούκα Vincenzo Gonzaga, σαν ένδειξη σεβασμού απ' την μια αλλά γνωρίζοντας πολύ καλά ότι προσφέρει ένα "ώριμο και γευστικό φρούτο" που θα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον στην καλλιτεχνική ατμόσφαιρα του καιρού.Το Τρίτο Βιβλίο είναι καθαρά επηρεασμένο απ' τα μουσικά, κυριολεκτικά, αρχιτεκτονικά κι άλλα καλλιτεχνικά μεγαλεία της αυλής της Μάντοβα. Είναι ένα νεωτεριστικό, μερικές φορές επαναστατικό έργο, γεμάτο από τολμηρά εκφραστικά στοιχεία που ανασύρει ποιήματα του Torquato Tasso και του Giovanni Battista Guarini.
Μερικά Μαδριγάλια του Τρίτου Βιβλίου
http://www.youtube.com/watch?v=TPgxeyC-YCU
http://www.youtube.com/watch?v=_nPevZNDirU
Θα συνεχίσω την παρουσίαση των υπόλοιπων βιβλίων σε άλλη σημείωση.
ΠΗΓΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΑ:
Denis Arnold: Monteverdi
Manfred F. Bukifzer: Music in the Baroque Era
Donald Jay Grout & Claude V. Palisca: A History of Western Music
Eγκυκλοπαίδεια της Παγκόσμιας Μουσικής
Ένθετο από Βινύλιο με τον τίτλο:Monteverdi Madrigals (Hungaroton)
Διάφορα λήμματα από το διαδίκτυο
