To Πιάνο...

Sera Knight (Woking): Ρεσιτάλ Πιάνου

Tο Πιάνο

Απαλά, στο σούρουπο, μια γυναίκα μου τραγουδάει

Με πάει πίσω στην θέα των χρόνων, μέχρι να δω

'Ενα παιδάκι να κάθεται κάτω απ' το πιάνο, στο ηχείο των παλλόμενων χορδών

Και να πιέζει τα μικρά, σταθερά πόδια μιας μητέρας που χαμογελά όπως τραγουδάει

Παρά την θέλησή μου, η πονηρή μαεστρία του τραγουδιού

Με προδίδει, μέχρις ότου η καρδιά μου θρηνεί για να με πάει

Στα παλιά Κυριακάτικα βραδινά στο σπίτι, με τον χειμώνα έξω

Και τους ύμνους στο ζεστό σαλόνι, να κουδουνίζει το πιάνο σαν οδηγός μας

Έτσι τώρα είναι μάταιο στον τραγουδιστή να ξεσπάσει σε κραυγές

Με το μεγάλο μαύρο πιάνο απασιονάτο. Η γοητεία

Των παιδικών ημερών πάνω μου, η ενηλικίωσή μου είναι πεταμένη

Κάτω στην ροή της μνήμης, θρηνώ σαν παιδί για το παρελθόν

D.H. LAWRENCE

Beethoven - Sonata No. 23 in F minor, Op. 57, 'Appassionata'

 

* * * * *

Πιάνο και ποίηση προϋποθέτουν το ένα το άλλο. Δεν εννοώ πως το πιάνο επιζητεί την ποίηση κι η ποίηση τη μελοποίηση. Εννοώ πως ενυπάρχουν το ένα στο άλλο. Αυτό αρχίζει το 1816 με τον κύκλο τραγουδιών «Στη μακρινή αγαπημένη» του Μπετόβεν. Δεν είναι τρομερά ενδιαφέρον πως κανείς συνθέτης δεν μελοποιεί ποίηση για υπέροχα όργανα όπως το βιολί, το τσέλο, το όμποε; Η μελοποίηση προϋποθέτει το πιάνο και το πιάνο επικαλείται τη μελοποίηση (όπως στα Τραγούδια χωρίς λόγια του Μέντελσον). Στη συνεργασία πιάνου και μουσικής συντελείται κάτι υπερβατικό.
[απόσπασμα από άρθρο του Β. Λαμπρόπουλου στο περιοδικό The Athens Review Μάρτιος 2014 σελ. 24]

Mendelssohn: Prelude and Fugue in E minor, Op. 35

* * * * *

Το πιάνο

Μπροστά στο πιάνο κει το μεγαλόπρεπο

πανώρια κόρη κάθεται

κι απλώνει στ’ άσπρα πλήχτρα του ανάλαφρα

τα χέρια της τ’ ασπρότερα.

Ριγούν αυτά στ’ ονειρευτό της άγγισμα

κι όλο πηδάν χαρμόσυνα

στα χάδια που τα δάχτυλα τ’ αφρόπλαστα

ατέλειωτα σκορπίζουνε.

Και χύνονται στη μυρωμένη κάμαρα

που λάμπει ολοφώτιστη

τρελοί σκοποί, απόκοσμοι, ουράνιοι

και μελωδίες βαγνέριες.

Γιομάτη πόνο μια στροφή ακούγεται,

βαριά χτυπούν τα δάχτυλα,

και σαν σιγοπηδά το πιάνο φαίνεται|

πως τρέμει μες στο θρήνο του.

Και τ’ ανθογυάλι’ αυτά που το στολίζουνε

κουνιούντ’, ανατριχιάζουνε

με τ’ άνθια τους μαζί, που χάμω γέρνουνε—

θαρρείς από τη λύπη τους.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ

Liszt: Liebestraum No. 3, Notturno

* * * * *

Μουσική

“Ξέχειλη από σιωπή η απέραντη αίθουσα.

Και το πιάνο ήταν η μεγάλη, άγια Τράπεζα

όπου πάνω της, τα χέρια ενός άντρα, λιγνά κι ασυγκράτητα

κόβαν και μοιράζαν γύρω

τον άρτο της αιωνιότητας”

                     

                     ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ  

Brahms, Hungarian Dance No. 1

Η γοργόνα και το πιάνο της

* * * * *

Πιάνο βυθού

Αυτές οι νότες
που σας στέλνω
με την άνωση
δεν έχουν πια κανένα
μα κανένα μουσικό ενδιαφέρον.
Απ’ τον καιρό του ναυαγίου
που αργά μας σώριασε τους δυο
ως κάτω στο βυθό
σαν βάρος έκπληκτο
το πιάνο του ολόφωτου υπερωκεανείου κι εγώ
έχουμε γίνει μάλλον μια διακόσμηση πυθμένος
μια υπόκωφη επίπλωση βυθού
ένα λουλούδι εξωτικό
ή ένα τεράστιο όστρακο
φωλιά ιπποκάμπων
διάδρομος ψαριών που όλο απορούν
μπρος στην ασπρόμαυρη αυτή μνήμη
του παπιγιόν των πλήκτρων του κολάρου.

Κι αν σε καμιά βαρκάδα σας
διακρίνετε την ήρεμη επιφάνεια
τρεις πέντε δέκα φυσαλίδες
σαν ντο και σολ και μι
μη φανταστείτε μουσική·
είναι λίγη σκουριά που όταν θυμάται
πιέζει κι ανεβαίνει.

Γι’ αυτό να μην ανησυχείτε.
Το πιάνο μου κι εγώ
είμαστ’ εδώ πολύ καλά
εκπνέοντας ίσως πότε πότε νότες άσχετες
αλλά μες στην ασφάλεια πλήρους ναυαγίου
και ιδίως
μακριά επιτέλους
από κάθε προοπτική παιχνιδιού

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ

Chopin - Etude Op. 25 No. 12 in C minor "Ocean"

Η 88η μέρα του έτους έχει καθιερωθεί σαν Ημέρα Πιάνου επειδή τα ασπρόμαυρα πλήκτρα του, που σου χαμογελάνε μόλις ανοίξεις το καπάκι του είναι ογδόντα οκτώ! Η ημέρα αυτή συμπίπτει με την 29η Μαρτίου, εκτός αν είναι δίσεκτο έτος οπότε εορτάζεται στις 28 Μαρτίου.

Αν θέλετε μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερη ανάρτησή μου για το Πιάνο  

Μουσείο Πιάνου, Κίνα

Ποίηση, η κορώνα της λογοτεχνίας

 Τι είναι Ποίηση; Θα αρκεστώ στην σοφία του Μπόρχες που την ορίζει ως:
"Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους".

Τέχνη των Τεχνών, αφού κύριο όργανό της είναι η γλώσσα, το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο του ανθρώπου. Πιο παλιά μορφή της Τέχνης του Λόγου είναι η Ποίηση που είναι και η πλέον συναισθηματική, πιο μουσική, συνεπώς και πιο ψυχική από τον πεζό λόγο και τον σκηνικό διάλογο.

Σήμερα θα αναφερθώ αποκλειστικά στην αγαπημένη μου Αμερικανίδα ποιήτρια Emily Dickinson (1830-1886) παρουσιάζοντας τρία απ' τα ποιήματά της με τις μελοποιήσεις τους. Έζησε απομονωμένη στο σπίτι της και πιο πολύ στο δωμάτιό της. Σπάνια συναντούσε κόσμο και θεωρείτο εκκεντρική για τις επιλογές της. Φορούσε μόνο άσπρα ενδύματα και η επικοινωνία της με τον έξω κόσμο γινόταν δι' αλληλογραφίας. Η δύναμή της βρίσκεται στην βαθειά προσωπική ποιότητα των ποιημάτων της και την ένταση των αισθημάτων που μεταδίδουν.Αυτά που πάνω από όλα γοητεύουν τον αναγνώστη είναι ο παράξενος τρόπος της σκέψης της, η απέριττη, ελλειπτική γλώσσα μέσα από ένα συμπυκνωμένο, αποσπασματικό στίχο, η βιαιτότητα αλλά και ευελιξία του ρυθμού της, και η δύναμη και ζωηρότητα των εικόνων της. 

Emily Dickinson

Θα υπάρχει στ' αλήθεια ένα πρωί;

Θα υπάρχει στ' αλήθεια ένα "Πρωί";
Υπάρχει τέτοιο πράγμα σαν "Ημέρα";
Θα μπορούσα να το δω απ' τα βουνά
Αν είχα το ύψος τους;

Έχει πόδια σαν τα Νούφαρα;
Έχει φτερά σαν Πουλί;
Έρχεται από ξακουστές χώρες
Που ποτέ δεν άκουσα;

Αχ κάποιος Ακαδημαϊκός! Αχ, κάποιος Ναυτικός!
Αχ, κάποιοι Σοφοί Άνθρωποι απ' τα ουράνια!
Παρακαλώ πείτε στον ταπεινό Ταξιδιώτη
Πού είναι αυτός ο τόπος που λέγεται "Πρωί"!

Emily Dickinson

H ποιήτρια ψάχνει απαντήσεις στα υπαρξιακά της ερωτήματα. Ζητάει βοήθεια απ' τους Σοφούς Ανθρώπους, τους ακαδημαϊκούς (που μελετούν), τους ναυτικούς (που ταξιδεύουν) χωρίς η ίδια να σταματάει σαν ταξιδιώτισσα να βρει τις απαντήσεις στο συνεχές σκοτάδι που μπορεί να έχει παγιδευτεί ή στην ατέλειωτη αναζήτηση που μπορεί να έχει χαθεί.

Will There Really Be a “Morning?”

Είμαι ο Κανένας! Ποιός είσαι εσύ;

Είμαι ο Kανένας! Ποιός είσαι εσύ;
Είσαι ο Κανένας  - και σύ;
Άρα είμαστε δυο, μη μου πεις!
θα μας διαφήμιζαν, ξερεις.

 Πόσο βαρετό να είσαι Kάποιος
πόσο δημόσιο, σαν βάτραχος
T' όνομά σου να λες όλον τον Ιούνιο
σε εναν Βούρκο γιομάτο θαυμασμό!

Emily Dickinson

Πόσο όμορφα περιγράφει εδώ η ποιήτρια την χρυσή ανωνυμία αντί της φήμης και της δημόσιας αναγνώρισης. Κι όποιος καμαρώνει γιατί είναι "Κάποιος", μοιάζει με βάτραχο στον Βούρκο, καταλήγει με ειρωνεία η Ντίκινσον. 

Πολύ δημοφιλές ποίημα που έχει μελοποιηθεί και τραγουδιέται από σχολικές χορωδίες. Σπουδαίο μάθημα για τους νέους τα νοήματά του. 

Treble Choir - I'm Nobody! Who are You?!

Ο Αμερικανός συνθέτης Ααρών Κόπλαντ συνέθεσε 12 κομμάτια εμπνευσμένα απ' την ποίηση της Έμιλυ Ντίκινσον. Κάθε τραγούδι είναι αφιερωμένο και σε κάποιον συνάδελφό του συνθέτη. Επιλέγω το έβδομο με τον τίτλο  Sleep is supposed to be και είναι αφιερωμένο στον συνθέτη Irving Fine.

Ο Ύπνος υποτίθεται ότι είναι

Ο Ύπνος υποτίθεται ότι είναι
Απ' τις ψυχές της λογικής
Το κλείσιμο του ματιού.

O Ύπνος είναι ο μεγάλος σταθμός
Κάτω απ' τον οποίο, και στις δύο πλευρές
Στέκονται οι οικοδεσπότες του μάρτυρα!

To πρωί υποτίθεται ότι είναι
Από ανθρώπους κάποιας ιεραρχίας
Το ξύπνημα της Μέρας.

Το Πρωί δεν έχει συμβεί!

Αυτή θα είναι η Αυγή
Ανατολικά της Αιωνιότητας
Απ' την μια το χαρούμενο πανό
Απ' την άλλη οι κόκκινες ακτίνες
Αυτό είναι το ξύπνημα της Μέρας!

Emily Dickinson

'Ενα απ' τα ομορφότερα ποιήματά της, γεμάτο απ' την προσωπικότητά της και την ματιά της στραμμένη στην καθημερινή ζωή του σπιτιού της. Ήταν 28 ετών όταν έγραψε αυτό το ποίημα στο οποίο διαφαίνεται η στάση απέναντι στον πατέρα της που την ξυπνούσε πολύ πριν ξημερώσει (Το Πρωί δεν έχει συμβεί) και που δείχνει την ενόχλησή της στις συνεχείς αντιπαραθέσεις τους.

 Sleep is supposed to be

Η ποίηση είναι το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος. Πριν την ανακάλυψη της γραφής, ο άνθρωπος ήταν αδύνατο να αναπτύξει την τέχνη του πεζού λόγου και να απομνημονεύσει ένα πεζογράφημα. Ποιήματα όμως (όπως επιφωνηματικές επικλήσεις και ύμνους στους θεούς, θρήνους και ξεσπάσματα χαράς) έπλασε πολύ νωρίς ο πρωτόγονος άνθρωπος, συνδυασμένα με μουσική και χορό. Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου.

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
Slowlander
lyrics translate
Emily Dickinson: Μια Ώρα είναι μια Θάλασσα (μετάφρ. Κώστας Ιωάννου εκδ. ΚΡΩΠΙΑ)

Οι Άνεμοι στην Τέχνη

 Οι άνεμοι ήταν κι αυτοί θεότητες που ετιμώντο στην Αρχαιότητα και αναφέρονται στην Θεογονία του Ησιόδου. Η Ηώς στην Ελληνική Μυθολογία ήταν η θεότητα-προσωποποίηση της αυγής, κόρης του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας ή Ευρυφάεσσας, επομένως, αδελφή του Ήλιου - του οποίου προηγείται κάθε μέρα στο ουράνιο ταξίδι του - και της Σελήνης.

Giovanni Battista Tiepolo: Άνεμοι (λεπτομέρεια από φρέσκο το Palazzo Labia, Βενετία)

Ο κυριότερος απ' τους συζύγους της ήταν ο Αστραίος, που ανήκε σ' ένα ανώτερο επίπεδο από όλους τους άλλους. Λέγανε ότι αυτός υπήρξε ο πατέρας των αστεριών. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν, εκτός από το πρωινό άστρο, τον Εωσφόρο, και οι θεοί  Άνεμοι: Ζέφυρος (Δυτικός), Βορέας, Νότος και Απηλιώτης (Ανατολικός). Οι άνεμοι αυτοί προέρχονταν από τους Θεούς, όπως λέει ο Ησίοδος, και προσφέρουν στους θνητούς μεγάλη ωφέλεια. 

Υπήρχαν όμως μερικοί που προέρχονται από τον Τυφωέα: οι Ανεμοθύελλες, που απλώνονταν στη θάλασσα και ζημίωναν πολύ τους ανθρώπους. Φυσούσαν περιοδικά από διάφορες μεριές, κατάστρεφαν τα πλοία, αφάνιζαν τους ναυτικούς. Άλλοι πάλι ερήμωναν την ανθισμένη γη, τα ωραία ανθρώπινα έργα και σκέπαζαν το καθετί με σκόνη και αναταραχή.

Σύμφωνα με μια άλλη διήγηση, οι Άνεμοι ήταν απόλυτα υπήκοοι ενός βασιλιά που τον έλεγαν Αίολο, χωρίς να έχουν δική τους προσωπικότητα. Αίολος σημαίνει "ευκίνητος" και "πολύχρωμος". Αρχικά, πιθανό να ήταν θεός του αστερόεντα ουρανού, όπως ο Αστραίος. 

Στην  εικόνα δεξιά  βλέπουμε ένα γλυπτό του 18ου αιώνα από τερακότα που απεικονίζει τον Θεό Αίολο να φυσάει και να κρατάει στο κεφάλι του έναν δερμάτινο ασκό. Το έργο τέχνης φυλάσσεται σε Μουσείο της Φανκφούρτης.

Η ιστορία διασώθηκε στις περιπέτειες του Οδυσσέα, όπου διαβάζουμε για έναν βασιλιά Αίολο Ιπποτιάδη, σαν να πρόκειται για κάποιο "γιό καβαλάρη". Αυτό σημαίνει η λέξη "ιπποτιάδης". Έλεγαν γι' αυτόν πως ήταν φίλος των θεών και πως κυριαρχούσε στο νησί Αιολία, που πλέει. Το απότομο πετρονήσι Αιολία περιτριγυριζόταν με χάλκινα τείχη. Ο Αίολος είχε στο παλάτι του δώδεκα παιδιά: έξι κορίτσια και έξια αγόρια. Οι κόρες ζούσαν παντρεμένες με τους γιους. Τα ζευγάρια γλεντοκοπούσαν κάθε μέρα με τον πατέρα και τη μάνα τους. Τη νύχτα κοιμόνταν ο ένας δίπλα στον άλλο. Σ' αυτό το νησί έφτασε ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του. Έναν ολόκληρο μήνα ο Αίολος φιλοξενούσε τους ξένους στο παλάτι του. Όταν θέλησαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, ο Αίολος τους πρόσφερε ένα ασκί καμωμένο από τομάρι εννιάχρονου ταύρου. Μέσα είχε κλείσει καλά τους ανέμους. Ο γιος του Κρόνου τον είχε διορίσει διαχειριστή των Ανέμων να τους ησυχάζει ή να τους ξεσηκώνει, σύμφωνα με την επιθυμία του. Μ' ένα ασημένιο σκοινί έδεσε τους Ανέμους στο πλοίο του Οδυσσέα για να μην κινούνται πέρα - δώθε. Μόνο τον Δυτικό άφησε να φυσά στα κατάρτια. Γνωρίζουμε την ιστορία από την Οδύσσεια: μάταια ήσαν όλα. Οι σύντροφοι νόμισαν πως ο πονηρός Οδυσσέας είχε κρύψει στο ασκί χρυσάφι και ασήμι κι έτσι άφησαν ελεύθερους τους Ανέμους. Αλλά έτσι η μυθολογία γυρίζει στο παραμύθι.

O θεός Αίολος των Ανέμων, δάνεισε το όνομά του στο μουσικό όργανο "Αιολική Άρπα" που παίζεται σε ανοιχτό παράθυρο ή σε εξωτερικό χώρο ώστε να περνά ο αέρας ανάμεσα απ' τις χορδές της και να δημιουργούνται ήχοι. Οι ήχοι δημιουργούνται τυχαία χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ας ακούσουμε λίγο τον ήχο της.

Wind Harp - Aeolian Harp

Πολλοί συνθέτες εμπνεύσθηκαν απ' τους ανέμους και έγραψαν αξιόλογα έργα κλασικής μουσικής. Ας δούμε μερικά από αυτά.

Φρειδερίκος Σοπέν: Σπουδή αριθμός 1 από το έργο 25, όπου ο Σούμαν της έδωσε την επωνυμία "Αιολική Άρπα". Είμαστε σαν μικροί ανεμοστρόβιλοι, σαν μικροσκοπικοί κυκλώνες ενέργειας, που περιπλανιόμαστε εδώ κι εκεί στο χωροχρόνο, έχοντας τη ρίζα μας  - το "μάτι του κυκλώνα" - στο Χάος, το μυαλό μας στην κορυφή της δίνης του και όλα τα ενδιάμεσα στάδια της εξέλιξης στο στροβιλιζόμενο κορμό του.

F. Chopin - Etude Op.25 No.1 "Aeolian Harp"

Κάρολ Συμανόφσκι: Ο Ερωτευμένος Ανατολικός Άνεμος. Είναι το πέμπτο τραγούδι από έναν κύκλο έξι τραγουδιών με τίτλο "Τα Ερωτικά Τραγούδια της Χαφίς". Στο συγκεκριμένο τραγούδι ο σαρωτικός άνεμος με την φωνή της σοπράνο προσωποποιείται σαν άγριος και μεθυσμένος από έρωτα.

Love songs of Hafiz op. 26;The infatuated East wind

Κλωντ Ντεμπυσί: Τι έχει δει ο Δυτικός Άνεμος. Είναι το έβδομο κομμάτι του πρώτου τόμου απ' το έργο του συνθέτη 24 Πρελούντια, όπου ο Ντεμπυσί δεν ακολουθεί κάποιο σχέδιο τονικότητας όπως ο Ι. Σ. Μπαχ ή ο Σοπέν στα δικά τους πρελούντια. Η ένδειξη του Ντεμπυσί για το ύφος του κομματιού αυτού είναι: Ζωηρά και Ταραγμένα. Η ανησυχία του φαίνεται από την αρχή με τα ήπια αρπέζ να έρχονται και να φεύγουν σαν αρπαχτικά, να πέφτουν ανάμεσα στα δέντρα και να δημιουργούν φόβο. Οι ριπές απειλούν την σταθερότητα μέχρι τελικής πτώσεως.

Debussy Prelude Book 1 No.7

Κι από τον ανήσυχο Δυτικό Άνεμο του Ντεμπυσί, ερχόμαστε στον Ευγενικό Δυτικό Άνεμο του Γιαν Σιμπέλιους, στο δεύτερο από τα 4 Λυρικά κομμάτια έργο 76.  Ο Άνεμος εδώ είναι πραγματικά πολύ απαλός, μας χαϊδεύει το πρόσωπο φέρνοντας την φύση στο ωρίμασμά της. Σαν λάτρης της υπαίθρου ο Σιμπέλιους εδώ, ευχαριστεί και τον εαυτό του.

4 Lyric Pieces, Op. 74: No. 2 Sanfter Westwind (Gentle West Wind)

Μπετόβεν 6η Συμφωνία (Ποιμενική) τέταρτη κίνηση: Η Καταιγίδα

Κάποιοι άνεμοι, παιδιά της κάψας των κάμπων και του κρύου των βουνών, καρπός από το ζευγάρωμα της φλόγας του ήλιου με την παγωνιά του διαστήματος, γεννιούνται αθέατοι σε άγνωστες ερήμους και βουνά. Και μετά αρχίζουν να περιπλανιούνται ανέμελα εδώ κι εκεί, να συναντιούνται και να ενισχύουν ο ένας τον άλλο - και από την απόλαυση αυτής της συνάντησης, από τον ξέφρενο χορό των μικρών αυτών ανέμων, γεννιέται τελικά ο κυκλώνας που παρασύρει τα πάντα στο  διάβα του.

Beethoven: Symphony No 6, 4th movement

Ο Επίλογος Αέρας

Ο αέρας σηκώνει τα κρίματά μας ψηλά,

τα στροβιλίζει για λίγο μακριά

απ’ τις κουτές σκευωρίες μας

και τ’ αφήνει να πέσουν πάλι στη γη˙

εκεί ν’ ανθίσουν.

Νωπές ακόμη παίρνει τις λεξούλες

να, εκεί έλα,

τις ακουμπάει στις κορφές

των αισιόδοξων δέντρων

και τις καθίζει μετά στο χώμα

σαν αναμνηστικά ξεραμένα τίποτα.

Ο αέρας σηκώνει τα σχισμένα φύλλα

της μικρής νουβέλας

κι όπως ανεβαίνουν, γίνεται ευανάγνωστη

η σελίδα της ζωής μας, για να διαβαστεί κάποτε στη νηνεμία

σαν ένα νόημα που μας δόθηκε ακέραιο.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ - ΡΟΥΚ

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia
Περιοδικό. Νέο Επίπεδο, τεύχ. 1, Μάιος 2012
Γιώργος Μπαλάνος
K. Κερένυι: Η Μυθολογία των Ελλήνων
BBC
spindity

Γυναίκες συνθέτριες και πιάνο

 Οι γυναίκες ασχολήθηκαν με την μουσική του πιάνου τόσο σαν συνθέτριες όσο και σαν εκτελέστριες  καθ' όλη την διάρκεια της εξέλιξης των πληκτροφόρων οργάνων. Να θυμίσουμε ότι το αρχαιότερο όργανο, πρόγονος των σημερινών πληκτροφόρων οργάνων, ήταν η ύδραυλις που επινοήθηκε απ' τον Κτησίβιο περίπου τον τρίτο αιώνα π. Χ. Την ύδραυλι έπαιζε η σύζυγος του Κτησίβιου η Θαΐς.

Maria Blanchard 

H Maria Blanchard (1881-1932), που ζωγράφισε τον διπλανό  πίνακα ήταν Ισπανίδα ζωγράφος που διακρίθηκε για τα έργα της στο ύφος του κυβισμού. 

Οι κοινωνικές συνθήκες του παρελθόντος απαγόρευσαν σε  πολλές γυναίκες να δείξουν το ταλέντο τους σαν συνθέτριες. Είναι χαρακτηριστική η φράση που είπε ο Αβραάμ Μέντελσον στην ταλαντούχο κόρη του Φάνυ: "Πρέπει να ετοιμαστείς πιο αποφασιστικά και πιο σθεναρά για τον πραγματικό σου ρόλο, τον μόνο ρόλο μιας νέας γυναίκας - εννοώ την θέση του σαν νοικοκυράς".  Η νοοτροπία αυτή εμπόδισε  πολλές γυναίκες ν' ακολουθήσουν την καριέρα της συνθέτριας. Παρ' όλους αυτούς τους περιορισμούς, υπήρξαν και αρκετές που συνέθεσαν έργα και αρκετές από αυτές τις συνθέσεις γίνονται σταδιακά γνωστές. 

Σήμερα, που γιορτάζεται η παγκόσμια μέρα της γυναίκας, θα παρουσιάσω μερικές απ' αυτές τις προικισμένες με το μουσικό ταλέντο γυναίκες, ίσως λίγο πιο άγνωστες,  μαζί με ένα έργο τους. 

1. Marianna von Auenbrugger (1759-1782) Αυστρία

Ο Φ.Γ. Χάυδν αφιέρωσε ένα σετ από 6 σονάτες στις αδελφές Μαριάννα και Κατερίνα φον Αουενμπρούγκερ, οι οποίες αντιπροσώπευαν πολύ καλές ερασιτέχνιδες μουσικούς και οι οποίες στήριζαν τον συνθέτη οικονομικά. Ο Λ. Μότσαρτ είπε γι' αυτές: " Και οι δύο, αλλά ειδικά η μεγαλύτερη (Μαριάννα) παίζουν εξαιρετικά καλά και έχουν απόλυτη μουσικότητα". Ο πατέρας τους ήταν διάσημος γιατρός από το Γκρατς της Αυστρίας (Leopold von Auenbrugger) και το σπίτι τους ήταν κέντρο μουσικής δραστηριότητας. Ο Βιεννέζος εκδότης Artaria εξέδωσε την σονάτα της το 1781 μαζί με μια Ωδή του Σαλιέρι, που ήταν δάσκαλός της στην αντίστιξη. Είναι η μοναδική της γνωστή μουσική σύνθεση. 

 Θα ακούσουμε την τρίτη κίνηση της σονάτας Rondo Allegro 

Marianne D'Auenbrugg - Piano Sonata in E Flat Major - 3. Rondo Allegro

2.Agathe Backer Grøndahl (1847-1907) Νορβηγία

Agathe Backer Grøndahl

H Γκροντάλ μελέτησε πιάνο με τον Κούλακ, τον φον Μπύλοου και τον Λιστ. Σαν πιανίστα ειδικεύθηκε σε έργα Σοπέν, Μπετόβεν και Σούμαν και σαν συνθέτρια έμεινε πολύ γνωστή για τα τραγούδια της και την προγραμματική μουσική για πιάνο. Οι συνθέσεις της για πιάνο φανερώνουν τη γόνιμη μουσική της φαντασία που, σε συνδυασμό με ιδιαίτερα απαιτητική τεχνική, εκφράζουν ρομαντικά συναισθήματα. Ενδιαφερόταν πολύ για τις Νορβηγικές λαϊκές μελωδίες. Τα έργα της αξίζουν να γίνουν γνωστά και πέρα από τα σύνορα της πατρίδας της. 

Θα ακούσουμε την σύνθεσή της Τραγούδι του Καλοκαιριού

Summer Song - A. Backer-Grondahl

3. Louise Farrenc (1804-1875) Γαλλία

Louise Farrenc

  H Louise Farrenc ήταν μαθήτρια του Μόσλες, του Χούμελ και του Ράιτσα, αλλά και εξαιρετικά αξιόλογη πιανίστα και συνθέτρια της εποχής της. Μια απ' τις πολύ λίγες γυναίκες της Γαλλικής μουσικής ζωής. Ήταν καθηγήτρια πιάνο απ' το 1842 έως το 1872 στο Ωδείο του Παρισιού, η μοναδική γυναίκα για μια τέτοια θέση εκείνη την περίοδο. Μαζί με τον σύζυγό της, Ζακ Φαρένκ, εξέδωσε την σειρά  Le Tresor des Pianistes, (Θησαυρός των Πιανιστών), μια μεγάλη συλλογή έργων μουσικής για πληκτροφόρα όργανα συνθετών των 17ου και 18ου αιώνων. Συνέχισε την έκδοση της σειρά και μετά τον θάνατο του συζύγου της. Η Φαρένκ έγραψε τρεις συμφωνίες, μουσική δωματίου και πολυάριθμα έργα για πιάνο. Η πραγματεία της για συνθέσεις του 17ου αιώνα για το τσέμπαλο δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό της. Χειρόγραφά της αλλά και τυπωμένη μουσική της βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, στο Ωδείο Βρυξελλών και στις Βερσαλίες, στην Γαλλική Βιβλιοθήκη.

Θα ακούσουμε μια Impromptu

Louise Farrenc: Impromptu

4. Wanda Landowska (1879-1959) Πολωνία

Wanda Landowska

Η Λαντόβσκα σπούδασε πιάνο στο Ωδείο της Βαρχοβίας με δάσκαλο τον Μιχελόβσκι και στην Γερμανία με τον Μοσκόβσκι. Αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στην αναβίωση της τέχνης του τσέμπαλου. Το 1925 ίδρυσε σχολή κοντά στο Παρίσι για την μελέτη της μουσικής του Μεσαίωνα, Αναγέννησης και Μπαρόκ. Το 1941 μετεκόμισε στο Κονέκτικατ. Οι συνθέτες Ντε Φάγια και Πουλένκ συνέθεσαν έργα για τσέμπαλο εξ αιτίας της. Είχε υψηλό κύρος σε όλο την μουσικό κόσμο της εποχής της και  άσκησε μεγάλη επιρροή μέσω των πολυάριθμων γραπτών και ηχογραφήσεων της. Οι συνθέσεις της, μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν καντέντσες για αρκετά κοντσέρτα του Μότσαρτ και μεταγραφές τραγουδιών των Λάννερ, Μότσαρτ και Σούμπερτ καθώς και αρκετές συνθέσεις για σόλο πιάνο. 

Ας ακούσουμε την Βάντα Λαντόβσκα να ερμηνεύει στο τσέμπαλο τρεις δημοτικούς χορούς της Πολωνίας του 17ου αιώνα.

Wanda Landowska plays three Polish Dances

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
Don L. Hixon & Don Hennessee: Women in Music
Susan Stern: Women Composers
Harodl C. Schonberg: The Great Pianists

Χειμωνιάτικοι Χοροί

O Ερνστ Ντοχνάνι ήταν Ούγγρο - Γερμανός συνθέτης, πιανίστας και μαέστρος που γεννήθηκε στις 17 Ιουλίου 1877 στο Pozsony, που ανήκε στην Αυστρο-Ουγγρική αυτοκρατορία και σήμερα είναι η Μπρατισλάβα της Σλοβακίας. Πέθανε στην Ν. Υόρκη στις 9 Φεβρουαρίου 1960, λίγες μέρες μετά την τελευταία συναυλία του όπου διηύθυνε το 4ο κοντσέρτο του Μπετόβεν.

Ernst Dohnanyi

Ο Ντοχνάνι   έγραψε συμφωνίες, κοντσέρτα, μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο και πολλά έργα για πιάνο. Το μουσικό του ύφος είναι προσωπικό, συντηρητικό και με νεορομαντικό ιδίωμα. Ανάμεσα  στα πιανιστικά του έργα είναι και μια ενότητα με τον τίτλο Winterreigen 'Ten Bagatelles', Op 13, που σημαίνει "Χειμωνιάτικοι χοροί "Δέκα Μπαγκατέλλες", έργ. 13. Ο τίτλος Winterreigen είναι επινόηση απ' τον κύκλο τραγουδιών του Σούμπερτ Winterreise (Χειμωνιάτικο Ταξίδι) και ο υπότιτλος   Bagatelles υπονοεί τα μικρά αριστουργήματα του Μπετόβεν.

H αρχή του πρώτου κομματιού

Οι τίτλοι των δέκα κομματιών είναι:

1. Widmung - Αφιέρωση 

2. Marsch der lustigen Brüder - Εμβατήριο των χαρούμενων φίλων (Στον φίλο Μπομπ)

3. An Ada - Στην Άντα (εννοεί την φίλη του από την Βιέννη Ada Mary Thompson)

4. Freund Victor's Mazurka -Η Μαζούρκα του φίλου Βίκτορα (στον φίλο του συγγραφέα Victor Heindl)

5. Sphärenmusik - Μουσική των Σφαιρών (στον φίλο του Korwin, διοικητή της Αυστριακής Αεροπορίας)

6. Valse aimable - Αγαπημένο Βαλς (στον φίλο Jan)

7. Um Mitternacht - Μεσάνυχτα (στον φίλο Aujust)

8. Tolle Gesellschaft - Ζωηρό Πάρτυ (στον φίλο Naz)

9. Morgengrauen - Αυγή (στον φίλο Lindner)

10. Postludium - Επίλογος 

Όλα τα κομμάτια είναι αφιερωμένα σε φίλους του εκτός από το πρώτο και το τελευταίο, που λειτουργούν σαν Εισαγωγή και Επίλογος. Τα έγραψε στην Βιέννη το 1905 πριν αναχωρήσει για το Βερολίνο όπου του είχε δοθεί η θέση του Καθηγητή στην φημισμένη μουσική σχολή Hochschule für Musik του Πανεπιστημίου. Ο κύκλος είναι αποχαιρετισμός στην πόλη και στους φίλους που γνώρισε εκεί. 

Στον πρόλογο της συλλογής ο φίλος του συγγραφέας Βίκτωρ Χάιντλ έγραψε το παρακάτω ποίημα:

Ας αφήσουμε τις λύπες της μέρας στην σιωπή

Η αστροφεγγούσα νύχτα έξω κρυφακούει καθαρά και ψυχρά,

Και στην μαγική δύναμη των ήχων

Ας τείνουμε τ' αυτιά μας σε μακρινά όνειρα!

Βυθισμένες στο χρυσάφι της μνήμης

Αναδυθείτε σε καινούργια μεγαλεία, εσείς γιορταστικές ώρες,

Όπως η ευτυχία γρήγορα σκορπάει τα πέπλα από πολλές θλίψεις,

που σημαντικά καλύπτουν την χαρά της ύπαρξής μας!

Αναδύσου σε καινούργια μεγαλεία, εσύ χαρούμενη πόλη στις όχθες του Δούναβη,

Μια τέλεια συντονισμένη, γεμάτη χαρά συγχορδία - -

Εσείς φίλοι, γρήγορα δώστε τα χέρια για τον μεγάλο καρναβαλικό χορό!

Εσείς τρομαγμένοι φοβητσιάρηδες, μην μας μαλώσετε:

Όσοι σκέπτονται με αρχοντιά, θα κάνουν πάντα δικά τους όλα τα ευγενικά πράγματα.

Τι όμορφο παραμυθένιο όνειρο!

Μην φεύγετε, εσείς χρωματιστές, στροβιλιστές φωτογραφίες! -

Χα! Αφρίζεις πάλι, μεθυστικό, αρωματικό ποτό;

Πάρτε, φίλοι, καταναλώστε, θέλω να μοιραστώ τα καλύτερα μαζί σας σήμερα,

Ένα θερμόαιμο κομμάτι νιότης, μνήμης! - - - 

Ποιός ήρεμος ήχος με χαιρετάει τελικά;

"Αντίο"; -----------

Η φίλη μου γυρίζει τις σελίδες σκεπτική ακούγοντας το πιάνο

----- Από μια συλλογή των χορευτικών κομματιών του Σούμαν

Έπεσε, από ένα σκούρο σαν την νύχτα κόκκινο τριαντάφυλλο

Ένα μαραμένο φύλλο  - - - - - -

Στο βίντεο που ακολουθεί αναγράφεται στα σχόλια ο χρόνος έναρξης του κάθε επί μέρους κομματιού.

Erno Dohnányi - Winterreigen (Winter Dances), Op. 13

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
hyperion
Samee Griffith
BBC