Μία Απροσδόκητη Συνάντηση

 

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης 

Δεν περνάνε εύκολα οι ώρες σε αυτό το μεγάλο ταξίδι με το πλοίο από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου μέχρι τον Πειραιά. Κι ας είναι με  ένα από τα γρήγορα πλοία της εποχής. Η απόσταση είναι πολύ μεγάλη και γι’ αυτό ο Δημήτρης έχει μαζί του ένα τετράδιο με σημειώσεις  ώστε να περνάει η ώρα. Σήμερα, ανέβηκε στο κατάστρωμα. Σταμάτησε κι αυτός ο δαιμονισμένος αέρας που ήταν επικίνδυνος για βόλτες. H θάλασσα ήρεμη αντανακλούσε τις ακτίνες του ήλιου με ατέλειωτα στραφταλίσματα. Περπατούσε με χαλαρό βηματισμό μαζί με αρκετούς συνταξιδιώτες του. Ένα νεαρό ζευγάρι τράβηξε την προσοχή του, που πιασμένοι χέρι χέρι κοίταζαν μπροστά την πλώρη σαν να ατένιζαν το μέλλον τους μέσα στην θάλασσα, τον ήλιο και τον ουρανό. Προχώρησε προς τα κει για να απολαύσει κι αυτός την αισιοδοξία που απλωνόταν στον ορίζοντα.  Πριν τους φτάσει όμως, ένας κύριος με κομψό κοστούμι, γραβάτα και γυαλιά του έκοψε τον δρόμο και σχεδόν έπεσε πάνω του.

-Ω, χίλια συγγνώμη, του είπε. Μήπως σας χτύπησα;

-Παρακαλώ, κύριε, απάντησε ο Δημήτρης. Όχι, δεν με χτυπήσατε. 

-Είμαι λίγο αφηρημένος, συνέχισε ο άγνωστος. Συνηθίζω να βηματίζω και να απαγγέλω τους στίχους μου ψάχνοντας…

-Είστε ποιητής; 

-Μάλιστα, ποιητής είμαι!

-Πώς λέγεστε;

-Κωνσταντίνος Καβάφης.

-Είστε ο κύριος Καβάφης! Τι σπουδαία συνάντηση στο κατάστρωμα του πλοίου. Συνταξιδιώτες σ’ ένα τόσο μακρύ ταξίδι. Α, θα είμαι συνέχεια μαζί σας διότι…

-Λυπάμαι κύριε…

-Δημήτρης Μητρόπουλος

-Είστε ο κύριος Μητρόπουλος ο συνθέτης και πιανίστας;

-Μάλιστα, ο συνθέτης δέκα δικών σας ποιημάτων…

-Ναι, ενθυμούμαι το όνομά σας όταν μου στείλατε επιστολή και ζητούσατε την άδειά μου να μελοποιήσετε ποιήματά μου. 

-Δεν ξέρετε πόση χαρά μου δώσατε όταν δεχτήκατε την πρότασή μου. Σας ευχαριστώ πολύ που με εμπιστευθήκατε. Ποιός να το φανταζόταν ότι θα συναντιόμαστε στο πλοίο. Είμαι νέος συνθέτης, έχω φιλοδοξίες και το ποιητικό σας έργο με έχει εντυπωσιάσει. Η μουσική μου έμπνευση πάνω στην ποίησή σας ερχόταν αυθόρμητα. Γνωρίζω κύριε Καβάφη ότι το ζεύγος Κώστα και Ελένης Ουράνη έχουν οργανώσει στην Αθήνα μια βραδιά αφιερωμένη σε σας όπου θα παρουσιαστούν σε ιδιωτική συναυλία τα μελοποιημένα από μένα δέκα ποιήματά σας. Αυτά μελετώ στο τετράδιο που δεν αποχωρίζομαι. Προφανώς γι’ αυτό ταξιδεύετε. Θέλετε λίγο να μιλήσουμε γι’ αυτά; 

-Φίλτατε κύριε Μητρόπουλε, στην Αθήνα οδεύω διότι έχω καρκίνο στον λάρυγγα. Θα νοσηλευθώ στον Ερυθρό Σταυρό. Στην ημερομηνία της συναυλίας σας ίσως να έχω αποθάνει. 

-Ω, σας παρακαλώ. Μην κάνετε δυσάρεστες σκέψεις. Θα γίνετε καλά, και θα απολαύσετε την μουσικοποιητική βραδιά που ετοιμάζουν για σας. Επιτρέψτε μου σας παρακαλώ, να σας πω δύο λόγια για τις συνθέσεις αυτές. 

Άρχισε τότε ο Δημήτρης να του λέει ότι κάθε ποίημα από αυτά έχει ως βάση ένα διαφορετικό αρχιτεκτονικό σχέδιο όπου η φωνή η απαγγέλουσα το ποίημα αποτελεί ένα μόριο του σχεδίου. Δεν πρόκειται περί τραγουδιού, αλλά ούτε και περί μιας ξερής απαγγελίας με υπόκρουση. Ούτε να τα τραγουδάει κανείς πρέπει, ούτε πάλι να τα απαγγέλη, μα κάτι ανάμεσα στα δύο. Ίσως μια απαγγελία stylisée, σε ορισμένους ήχους και ρυθμούς που διαγράφει αυστηρά το μουσικό αρχιτεκτονικό σχέδιο.* 

-Συγχωρείστε με αγαπητέ μου, δέκοψε ο Καβάφης,  αλλά δεν έχω καμία γνώση μουσικής και δεν κατανοώ αυτά που με τόσο ενθουσιασμό  περιγράφετε. Ευελπιστώ ότι θα τα καταφέρω να είμαι παρών στην συναυλία σας. Όμως ήδη νιώθω κουρασμένος και θέλω να αποσυρθώ.

Χωρίς άλλη κουβέντα έκανε μεταβολή ο ποιητής και έφυγε από το κατάστρωμα. Ο Δημήτρης δεν πρόλαβε καν να αντιδράσει με την τόσο ξαφνική αποχώρηση του Καβάφη. Πόσα ακόμη είχε να του πει, πόσα να τον ρωτήσει. Μια θλίψη τον κυρίευσε. Σκεπτόταν μήπως η αγωνία του ποιητή βγει αληθινή. Είχε επιλέξει ποιήματα πρωτοποριακά και τολμηρά που μελοποίησε με παρόμοιο πρωτοποριακό και τολμηρό τρόπο. Θα τα τραγουδούσε ο ίδιος παίζοντας πιάνο ταυτόχρονα. Περίμενε με ανυπομονησία αυτή την ιδιωτική συναυλία. Κανείς ως τότε δεν είχε μελοποιήσει ποίηση του Καβάφη κι ένιωθε μεγάλη περηφάνια που τον συνάντησε νωρίτερα από την συναυλία.  Άνοιξε τις μουσικές σημειώσεις του στην τύχη και διάβασε τους πρώτους στίχους της πασσακάλιας** του κάτω από τις νότες για τις “Μέρες του 1903”

Δεν τα ηύρα πια ξανά - τα τόσο γρήγορα χαμένα…

τα ποιητικά τα μάτια, το χλωμό

το πρόσωπο… στο νύχτωμα του δρόμου…

Πλαισιώνω το μυθοπλαστικό μου αφήγημα με την Πασσακάλια όπως την μελοποίησε ο Δ. Μητρόπουλος

Lila Adamaki - Passacaglia (Days of 1903)

………………………………………………………………………………………..

*Ο ίδιος ο Μητρόπουλος σε ένα άρθρο στη «Νέα Εστία» φαίνεται να τα είπε πριν την εκτέλεση

**πασσακάλια: είναι μουσική φόρμα της εποχής του μπαρόκ, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι το επαναλαμβανόμενο βάσιμο σε τρίσημο ρυθμό. Την καταγωγή της έλκει από την Ισπανία του 17ου αιώνα, όπου υπήρξε με τη μορφή χορού, ενώ αργότερα έλαβε τη θέση της στη σουίτα, αλλά και ως αυτόνομο οργανικό κομμάτι. Δείγματα πασσακάλιας έχουμε από τον Φρανσουά Κουπρέν, τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, τον Ντήτριχ Μπουξτεχούντε, αλλά και από σύγχρονους συνθέτες, όπως τον Γκιέργκι Λίγκετι, τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς και τον Βίτολντ Λουτοσλάφσκι.

Η Ραψωδία του Νόρφολκ

 Ο Άγγλος συνθέτης Ραλφ Βων Ουίλιαμς (Ralph Vaughan Williams)  1872-1958 είναι περισσότερο γνωστός για το έργο του "The Lark Ascending" (Ο Κορυδαλλός  ανεβαίνει). Όμως, ο Ουίλιαμς έχει γράψει  και άλλα  έργα όπως όπερες, μουσική μπαλέτου, μουσική δωματίου, συμφωνίες αλλά και θρησκευτική μουσική. Ένα ίσως όχι και τόσο γνωστό έργο του είναι "Η Ραψωδία του Νόρφολκ". Το αρχικό σχέδιο του συνθέτη ήταν να γράψει τρεις Ραψωδίες. Όμως μόνο η πρώτη ολοκληρώθηκε από τον ίδιο. Η δεύτερη, ημιτελής συμπληρώθηκε από άλλους ενώ η τρίτη έχει χαθεί εντελώς. 

Ralph Vaughan Williams

Ο στόχος του συνθέτη ήταν  και οι τρεις ραψωδίες μαζί να αποτελέσουν ένα σύνολο συμφωνίας λαϊκών μοτίβων με την Πρώτη Ραψωδία να αντιστοιχεί στην πρώτη κίνηση, την Δεύτερη να συνδυάζει την δεύτερη και την τρίτη κίνηση της συμφωνίας με ένα scherzo να παρεμβάλλεται. Η Τρίτη Ραψωδία θα ήταν το φινάλε που θα χρησιμοποιούσε τέσσερις μελωδίες καθώς κι ένα γρήγορο εμβατήριο κι ένα τρίο.

Η πρώτη ραψωδία γράφηκε το 1906 και αναθεωρήθηκε το 1914. Η πρεμιέρα της έγινε στο Λονδίνο στις 23 Αυγούστου του 1906 και η μετέπειτα ουσιαστικά αναθεωρημένη  παίχτηκε στο Μπούρνμαουθ τον Μάιο του 1914.  Αρχίζει με μια εισαγωγή που έχει σαν έμπνευση δύο τραγούδια " The Captain's Apprentice" και "Τhe Bold Young Sailor". Ακολουθεί η κύρια κίνηση Allegro που χρησιμοποιεί τρία τραγούδια: "A Basket of Eggs", "On Board a Ninety-eight" και "Ward, the Pirate". Ο Βων Ουίλιαμς συνέλεξε τα περισσότερα τραγούδια στο North End of King's Lynn που ήταν ο τόπος της μεγαλύτερης κοινωνίας ψαράδων.

Aκούμε την λαϊκή μελωδία "The Captain's Apprentice" (Το Τσιράκι του Καπετάνιου) διασκευασμένη από τον συνθέτη και που υπάρχει στην Ραψωδία του Νόρφολκ.

The Captain's Apprentice

Ακολουθεί μια εξαιρετική περιγραφή της μουσικής και της ιστορίας της από τον Αγγλο συγγραφέα Τζόναθαν Κόου στο βιβλίο του "Η Λέσχη των Τιποτένιων" (The Rotters' Club). Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Κόου ηξερε πιάνο,  έπαιζε  ηλεκτρική κιθάρα σε συγκρότημα κι έχει γράψει μουσική για συγκροτήματα. 

[...]

Η Ραψωδία του Νόρφολκ άρχισε με μια λεπτή και θαμπή δέσμη εγχόρδων πάνω απ' την οποία ένα σόλο κλαρινέτο σκορπούσε λυπητερά αποσπάσματα μιας μελωδίας. Ύστερα καθώς έμπαιναν και τα άλλα όργανα βγήκε σιγά σιγά στην επιφάνεια το θέμα. Μια μακρόσυρτη, ταξιδιάρικη μελωδία αφόρητα ευγενική και θλιμμένη. Ο Μπέντζαμιν ένιωθε ότι την ήξερε σε όλη του την ζωή τη μελωδία αυτή, μόνο που μέχρι τώρα ήταν μυστική. Έμενε κλειδωμένη σε κάποιο κρυφό συρταράκι βαθιά στην καρδιά του. Αχ, αναστέναξε, και βρήκε μόνο αυτές τις ανεπαρκείς λέξεις.
-Είναι πολύ όμορφο.
-Είναι παραδοσιακός σκοπός είπε ο Σων. Τον άκουσε (ο Β.Ουίλιαμς)  στο Κινγκς Λιν

Κι ενώ η μουσική συνέχιζε ο Σων κάθισε απέναντι από τον Μπέντζαμιν και άρχισε με πάθος να του διηγείται την ιστορία.

-Φαντάσου είναι το 1905. Έχει πάρει σβάρνα ((ο συνθέτης). με το ποδήλατο τα χωριά του Νόρφολκ  Όποτε έχει την ευκαιρία μπαίνει στα πάμπ, πιάνει την κουβέντα με τον κόσμο και μετά από λίγο τους ζητάει να του τραγουδήσουν. Κυρίως οι γέροι. Αυτός ο τύπος στο Κίνγκς Λιν ήταν 70 χρονών. Ένας εβδομηντάχρονος ψαράς. Όχι, φαντάσου. Ο Βων Ουίλιαμς τον κερνάει μπύρες, την μία μετά την άλλη. Ίσως και να του βάζει κανα δυό σελίνια στην τσέπη. Κι ύστερα από καμιά δυό ώρες, πριν κλείσει το παμπ ας πούμε, ο τύπος αρχίζει να τραγουδάει. Και τραγουδάει αυτό, αυτή τη μελωδία. Έχεις ξανακούσει τέτοιο πράγμα;

-Πώς το λένε;
-Το τσιράκι του Καπετάνιου. Ο Βων Ουίλιαμς είχε τρελαθεί μ' αυτή τη μελωδία. Την χρησιμοποίησε ένα σωρό φορές. Ξέρεις τι λένε τα λόγια; Είναι για ένα τύπο που βρίσκεται στη φυλακή. Είναι στη φυλακή κατηγορούμενος για φόνο. Ήταν καπετάνιος κι είχε ένα ορφανό για βοηθό και μια μέρα το παιδί τον τσάντισε. Ο καπετάνιος δεν λέει γιατί. Φαντάζομαι ότι τον παράκουσε ή κάτι ξέχασε κι εκείνος ξέρεις τι έκανε; Τον έδεσε στο κατάρτι, τον φίμωσε και τον έδειρε μέχρι θανάτου μ' ένα σκοινί. Μια ολόκληρη μέρα. Ολόκληρη την αναθεματισμένη τη μέρα το έδερνε το καημένο το παιδί. Και τώρα είναι στη φυλακή και λέει πόσο λυπάται για όλη αυτή την ιστορία..
Ο Μπέντζαμιν άκουσε το φινάλε του κομματιού κι ένιωσε ένα ρίγος να τον διαπερνά .
-Πωπω, αλλά είναι τόσο όμορφο και τόσο εγγλέζικο.
-Έχεις πάει ποτέ στο Νόρφολκ; ρώτησε ο Σων.
-Όχι.
-Να πας. Είναι απίστευτο μέρος. Σε ορισμένα σημεία είναι σαν την άκρη του κόσμου.
[...]

(Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ μετάφρ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΚΝΙΑΣ)

Εδώ ας ακούσουμε ολόκληρη την  τόσο ξεχωριστή Ραψωδία του Νόρφολκ του Β. Ουίλιαμς που συνοδεύεται με πίνακες του Άγγλου ζωγράφου Colin W. Burns και που ακούγεται και η λαϊκή μελωδία "Το Τσιράκι του Καπετάνιου".

Ralph Vaughan Williams : Norfolk Rhapsody No.1. Colin W. Burns : Paintings.

Το Φιλί και η Ύπαρξη

 Ένα αφήγημά μου αφιερωμένο στον μεγάλο Άγγλο δραματουργό Ουίλιαμ Σαίξπηρ. που βαπτίστηκε στις 26 Απριλίου 1564 και πέθανε στις 23 Απριλίου 1616

William Shakespeare

Ρωμαίος κι Ιουλιέτα. Ανάκτορα της Βασίλισσας Ελισάβετ. Παρόντες αυλικοί, ευγενείς και παρατρεχάμενοι. Φτάνει η σκηνή του πρώτου φιλιού. Λατρεία, πόθος, πάθος, αγάπη, έρωτας, αφοσίωση. Όλοι κοιτάνε την Βασίλισσα. Σφίγγει αυτή το σκήπτρο της κι ακόμη πιο πολύ τα χείλη της. Χειροκροτήματα, επευφημίες, επιδοκιμασίες, ζητωκραυγές. Συνήθεια κι αυτή στη μέση να χτυπάνε παλαμάκια. Μα έτσι χαίρεται ο θίασος κι ο συγγραφέας. Έτσι δηλώνει το κοινό την αντίληψή του στου έργου τα νοήματα. Το δράμα τελειώνει. Κείτονται κι οι δυό νεκροί στην πένθιμη ειρήνη της αυγής. Συγκλονιστική κι άδικη η κατάληξη. Ράγισαν οι καρδιές, πόνεσαν οι ψυχές, δάκρυα κύλησαν.  Ζητάνε γλυκασμό κι ο Σαίξπηρ απαγγέλει το Σονέτο 116. Μιλά για την αγάπη, την δύναμή της στον χρόνο και στον πόνο, στις δυσκολίες. Μέλι σταλάζει τώρα στις ψυχές τους και ξανά χειροκροτούν απαλλαγμένοι απ’ τον πόνο του θανάτου με την αληθινή αγάπη στα οράματά τους.

-Μπράβο κύριε Σαίξπηρ, είπε η βασίλισσα

-Μπράβο, φώναξαν όλοι

Φαγητά και ποτά σερβιρίστηκαν για όλους. Ευωχία, διασκέδαση, μακριά από έννοιες και προβλήματα. Νάσου κι ένας λόρδος μιλάει στον Ουίλιαμ

-Σπουδαίος είστε κύριε Σαίξπηρ και σας θαυμάζω

-Τα παραλέτε κύριε

-Καθόλου και σας θέλω για κάτι σπουδαίο

-Σας ακούω

-Στον Πύργο μου να παίξετε ένα καινούργιο έργο σας επιθυμώ. Με χρήματα πολλά θα σας αμείψω. Όμως το έργο θέλω νάχει θάνατο κι εκδίκηση κι αίμα πολύ.

-Θα κάνω λόρδε μου ό,τι μπορώ . Υπομονή χρειάζεται μια κι έχω κι άλλες παραστάσεις

-Θα περιμένω όσο χρειάζεται.

Άρχισε ο Ουίλιαμ πυρετωδώς να γράφει, να σβήνει, να διορθώνει, ν’ αφαιρεί. Έφτασε κάπου σ’ αδιέξοδο. Τον φίλο του τον Ρίτσαρντ συμβουλεύτηκε στην παμπ.

-Άσε με να κεράσω Ουίλιαμ το ποτό σου. Σέρι Σακ από την Μάλαγα αγαπάς

-Μα είναι πανάκριβο καλέ μου

-Πανάκριβη η φιλία μας, Ουίλιαμ

-Ο Λόρδος θέλει παράσταση στον Πύργο του. Μ’ εκδίκηση και θάνατο και αίμα. Έγραψα κάτι μα στέρεψα από έμπνευση. Δεν πάει παρακάτω. Κάτι καλό θα έχεις εσύ για την κλωστή ανάμεσα στον θάνατο και την ζωή. Ελληνικό ή Ρωμαϊκό δεν έχει σημασία. Διαβάζεις πάντα τα καλύτερα

Σκέφτηκε ο Ρίτσαρντ και σε λίγο λέει:

-“Πίνε και ευφραίνου’ τι γαρ αύριον, ή τι το μέλλον,

ουδείς γινώσκει. Μη τρέχε, μη κοπία,

ως δύνασαι χάρισαι, μετάδος, φάγε, θνητά λογίζου’

το ζην του μη ζην ουδέν όλως απέχει.

Πας ο βίος τοιόσδε, ροπή μόνον’ αν προλάβης, σου,

αν δε θάνης, ετέρου πάντα, συ δ’ ουδέν έχεις”. *

-Μα δεν καταλαβαίνω Ελληνικά καλέ μου φίλε.

Και τότε ο Ρίτσαρντ μεταφράζει:

“Πίνε κι ευφραίνου. Το τι θα γίνει αύριο ή στο μέλλον

κανένας δεν το ξέρει. Μην τρέχεις, μην κοπιάζεις,

χάριζε, φάγε, μοίραζε και σκέψου τα εφήμερα.

Να ζεις ή να μη ζεις δεν έχει απόσταση

κι όλη η ζωή ένα ζύγισμα που είν’ έτοιμο να γείρει.

Δικά σου όσα πρόλαβες, κι όλα των άλλων αν χαθείς”. **

Με έκσταση στα μάτια κοιτάζει ο Ουίλιαμ και λέει:

-Ποιός έγραψε αυτό το θαυμαστό;

-Παλλαδάς ο Αλεξανδρέας είναι ο επιγραμματοποιός. Του πέμπτου αιώνα μετά απ΄τον Χριστό

-Το θέλω, Ρίτσαρντ για το έργο μου. Θα κάνει εντύπωση μεγάλη.

Στον Πύργο ένα καλοκαίρι για πρώτη φορά ακούστηκε ο Άμλετ κι αυτός ο φοβερός μονόλογος που μέχρι σήμερα  ανατριχιάζει:

“Να ζεις; Να μη ζεις; Αυτό είναι το ερώτημα

Τι είναι ευγενέστερο, να υπομένεις τις σαϊτιές

και τα πετροβολήματα μοίρας απαίσιας

η να πολεμάς ενάντια σ’ ένα πέλαγο δεινά

και να παλεύεις ως το τέλος σου; Θάνατος-ύπνος:

τίποτ’ άλλο!” ***

Και για να πλαισιώσω το αφήγημα με μουσική, ας ακούσουμε την Σουίτα Άμλετ του Σοστακόβιτς

The Hamlet Suite - Shostakovich

----------------------------------

*ΠΑΛΛΑΔΑΣ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ εκδ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ σελ. 322

** Στο άνω βιβλίο μετάφραση: Τζίμης Παπανικολόπουλος σελ 323

*** Μετάφραση: Ε. Μπελλιές (ΑΜΛΕΤ απόσπασμα)

Κινέζικη Γλώσσα

 Η Κινέζικη Γλώσσα χάνεται στα βάθη των αιώνων, ίσως και 4.000 ετών. Είναι παλιά σαν την Ελληνική. Εμπνευστής των Κινέζικων ιδεογραμμάτων θεωρείται ο Τσανγκτζιέ (Cangjie) του οποίου η μνήμη τιμάται στην Κίνα στις 20 Απριλίου. Έτσι ο ΟΗΕ καθιέρωσε την 20ή Απριλίου σαν μέρα της Κινέζικης Γλώσσας.

Cangjie

Ο θρύλος λέει ότι ο Cangjie είχε 4 μάτια κι όταν εφηύρε τα ιδεογράμματα οι θεότητες και τα ξωτικά άρχισαν να κλαίνε κι έπεφτε απ' τον ουρανό κεχρί.

 Λέγεται ότι αμέσως μετά την ένωση της Κίνας, επειδή ο Κίτρινος Αυτοκράτορας δεν έμεινε ευχαριστημένος με την μέθοδο "κόμπων σκοινιού για τις πληροφορίες", ανέθεσε στον Τσανγκτζιέ που έζησε γύρω στο 2650 π. Χ να δημιουργήσει έναν τρόπο γραφής. Τότε ο Τσανγκτζιέ πήγε στην όχθη ενός ποταμού για να αφοσιωθεί στην ολοκλήρωση του έργου που του ανέθεσε ο αυτοκράτορας. Μια μέρα, ο Τσανγκτζιέ είδε ξαφνικά έναν φοίνικα να πετάει στον ουρανό και να μεταφέρει ένα αντικείμενο στο ράμφος του. Το αντικείμενο έπεσε στο έδαφος ακριβώς μπροστά στον Τσαντζιέ και του φάνηκε σαν ίχνος οπλής. Επειδή δεν μπορούσε να αναγνωρίσει τίνος ζώου ήταν το ίχνος ζήτησε την βοήθεια ενός τοπικού κυνηγού που πέρναγε από κει. Ο κυνηγός του είπε ότι χωρίς αμφιβολία η οπλή ήταν του Πίσιου (Pixiu)* διότι διέφερε από οποιοδήποτε άλλο ζωντανό θηρίο.

Η συζήτηση με τον κυνηγό εντυπωσίασε τον Τσανγκτζιέ και τον έκανε να σκεφτεί ότι αν μπορούσε να συλλάβει σε ένα σύνολο τα ειδικά χαρακτηριστικά που κάνουν κάθε πράγμα πάνω στη γη να διαφέρει από τα άλλα, αυτό σίγουρα θα ήταν το τέλειο είδος χαρακτήρων για την γραφή. Από κείνη την ημέρα και μετά ο Τσανγκτζιέ πρόσεχε τα χαρακτηριστικά όλων των πραγμάτων, του ήλιου, της σελήνης, των άστρων, των νεφών, των λιμνών, των ωκεανών αλλά και τους τρόπους των πουλιών και των θηρίων. Άρχισε να δημιουργεί χαρακτήρες σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εύρισκε και σύντομα ολοκλήρωσε έναν μακρύ κατάλογο χαρακτήρων για την γραφή. 

Ο Κίτρινος Αυτοκράτορας έμεινε πολύ ευχαριστημένος όταν του παρουσίασε το ολοκληρωμένο σύνολο των χαρακτήρων. Αμέσως κάλεσε τους Επάρχους των εννιά Επαρχιών του για να τους διδάξει ο Τσανγκτζιέ το νέο σύστημα γραφής. Εγέρθησαν δε μνημεία  και ναοί προς τιμήν του Τσανγκτζιέ στην όχθη του ποταμού που δημιούργησε τους χαρακτήρες.

Μια παραλλαγή του θρύλου λέει ότι ο Τσανγκτζιέ εμπνεύσθηκε τα ιδεογράμματα παρατηρώντας το δίκτυο των σχημάτων στο καύκαλο της χελώνας. Αυτή η παραλλαγή είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και σχετική με την αρχαιολογία καθώς τα καύκαλα χελώνας είναι τα πιο κοινά μέσα πάνω στα οποία βρίσκουμε πρώιμες Κινέζικες καταγραφές. 

Ας ακούσουμε ένα όμορφο παραδοσιακό Κινέζικο  τραγούδι .

Yang Liu Qing (Poplar and Willow Green)

*Πίσιου: Μυθικό πλάσμα της Κίνας που έφερνε πλούτο και καλή τύχη

Πανσέληνος Απριλίου: Ροζ Πανσέληνος

 Τι ωραία που θα ήταν η ονομασία "Ροζ Πανσέληνος" να οφειλόταν στο χρώμα της Σελήνης τον Απρίλιο, όμως η πραγματικότητα δεν είναι τόσο μαγική.

Στην πραγματικότητα, επειδή η Πανσέληνος του Απριλίου συμπίπτει με την αρχή της ανοιξιάτικης ανθοφορίας ενός συγκεκριμένου αγριολούλουδου που φύεται στην Ανατολική Βόρεια Αμερική, το Phlox subulata, - που κοινώς ονομάζεται "Έρπουσα Φλόγα" ή "Έρπον Βρύο"- αλλά και "Ροζ Βρύο"

Phlox Subulata (Έρπουσα Φλόγα)

Εξαιτίας, λοιπόν της εποχιακής σύνδεσης της Πανσελήνου με την ανθοφορία αυτού του αγριολούλουδου ονομάστηκε η Πανσέληνος του Απριλίου "Ροζ Πανσέληνος"

Έχουν δοθεί κι άλλα ονόματα στην Πανσέληνο του Απριλίου που υπονοούν το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης, όπως η Πανσέληνος που σπάζει τον πάγο, η Πανσέληνος που επιτρέπει να πλέουμε στα ποτάμια, η Πανσέληνος όταν επιστρέφουν οι πάπιες

Μια πανέμορφη μελωδία του Ντβόρζακ από την όπερά του Ρουζάλκα. Το Τραγούδι της Σελήνης. Το ακούμε από την Ρενέ Φλέμιγκ από ζωντανή παράσταση στην Πράγα το 2009.

Renée Fleming @ Song to the Moon 🔴 LIVE !!! Praha 2009

Ένα ποίημα για την Ροζ Πανσέληνο που βρήκα στο διαδίκτυο με την υπογραφή  When Doves Cry  από το Σαν Ντιέγκο. 

 Ποιο όνειρο μπορεί να έλθει στην ροζ πανσέληνο

Τα λουλούδια της άνοιξης καταδιώκουν το σκοτάδι του χειμώνα

Νέα ζωή, νέα ελπίδα, μια δεύτερη ευκαιρία...

Το μόνο που αγαπώ, ένα αληθινό ρομάντζο

Τέτοια απαλά όνειρα έχω γι' αυτή την Πανσέληνο

Να μεταφέρουν την αγάπη μου με την καρδιά μου να πετά ψηλά.

                                     ( η μετάφραση είναι δική μου)

Σε Ένα Κατάφυτο Μονοπάτι

 

Επί αρκετά χρόνια (1900-1912)  ο Τσέχος συνθέτης Λέος Γιάνατσεκ (1854-1928) ετοίμαζε τα πιο σημαντικά του έργα για σόλο πιάνο. Μεταξύ αυτών σπουδαία θέση έχει ένας κύκλος κομματιών  με λαϊκές μελωδίες της Μοραβίας.  Στην αρχή τα κομμάτια γράφτηκαν για αρμόνιο (harmonium= ένα είδος μικρού  εκκλησιαστικού οργάνου), όμως περί το 1908 όταν τα κομμάτια του κύκλου είχαν γίνει εννέα προγραμματίστηκαν για πιάνο και στην τελική μορφή τους κατέληξαν δέκα  που εκδόθηκαν περίπου το 1911 και αποτελούν το Πρώτο Βιβλίο του κύκλου "Σε Ένα Κατάφυτο Μονοπάτι".

Leoš Janáček

Ο Γιάνατσεκ περιέγραψε το έργο ώς διπλής σημασίας αφ' ενός των "μακρινών αναμνήσεων" της παιδικής του ηλικίας αλλά και του καθρεπτίσματος του θανάτου της 20ετούς κόρης του Όλγας το 1903 από τυφοειδή πυρετό.

Olga Janáčková

Τα  μέρη του κύκλου που αναφέρονται σε μνήμες της παιδικής του ηλικίας είναι:
1.Τα Βράδια μας (για βραδιές δίπλα στο τζάκι)
2.Ένα φύλλο που το πήρε ο αέρας (τραγούδι αγάπης)
3.Έλα μαζί μας (για παιδικά παιχνίδια)
4.Η Μαντόνα του Φράιντεκ (για κάποια θρησκευτική λιτανεία στο χωριό του)
5.Τιτιβίζουν σαν τα χελιδόνια (οι γυναίκες που κουβεντιάζουν)

Καθώς προχωρούμε, έχουμε την συγκινησιακή φόρτιση του θανάτου της Όλγας παρά μνήμη με:
6.Οι λέξεις αποτυχαίνουν (η πίκρα της απογοήτευσης)
8.Ανείπωτη Αγωνία
9.Δάκρυα

Και τα πιο συμβολικά
7.Καληνύχτα (μεταφορά του θανάτου της Όλγας)
10.Η Κουκουβάγια δεν πέταξε (ο συμβολισμός της κουκουβάγιας σαν προφήτης της μοίρας)

Φυσικά στον κύκλο τα αριθ. 7 & 10 ακούγονται στην σωστή σειρά τους. Απλά για λόγους κατανόησης τα ξεχώρισα.

Janáček On an Overgrown Path Book 1

Η ιδέα του έργου αυτού δεν είναι πρωτότυπη για τον Γιάνατσεκ. Μπορούμε να την συγκρίνουμε με τις Εικόνες από μια Έκθεση του Μούσοργκσκυ αλλά και τις Παιδικές Σκηνές του Σούμαν. Το ιδιαίτερο του κύκλου του Γιάνατσεκ είναι ότι υπάρχει μια αλλαγή από παιδικές μνήμες σε τραγωδίες του πατέρα που το καθιστούν τόσο μοναδικό για μια ανθρώπινη κατάσταση.

Ένα Δεύτερο βιβλίο με τον ίδιο τίτλο τυπώθηκε το 1942.

Book II
Andante
Allegretto - Presto
Più mosso
Vivo
Allegro

Leoš Janáček - On an Overgrown Path: Book II 

Έχουν γίνει και μεταγραφές για άλλα σύνολα οργάνων. Ας ακούσουμε το αρ. 10 του Πρώτου Βιβλίου "Η Κουκουβάγια δεν πέταξε" σε μεταγραφή για ορχήστρα εγχόρδων

Arr. Rumler for String Orchestra

Μερικά δε έχουν χρησιμοποιηθεί και στην μουσική της ταινίας "Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι", όπως  το αρ. 4 του Πρώτου Βιβλίου "Η Μαντόνα του Φράιντεκ"

Leos Janacek-The Holy Virgin Of Frydek (The Unbearable Lightness Of Being soundtrack)

Πηγές που χρησιμοποίησα
Wikipedia
ecmrecords
pianoclassics

Σαρλ Μπωντλέρ: Η Πρόσκληση σε Ταξίδι

 Σας καλώ να κάνουμε ένα ταξίδι!

Charles Baudelaire

Ή μάλλον ας ακολουθήσουμε τον Σαρλ Μπωντλέρ, (1821 - 1867) που γεννήθηκε στις 9 Απριλίου 1821 στο Παρίσι.  Ανάμεσα στα ποιήματά του που αναφέρονται στην παρακμή και τον ερωτισμό, "Η Πρόσκληση σε Ταξίδι" δεν έχει  τους τερατώδεις συμβολισμούς του πραγματικού κόσμου. Απλά, ο ποιητής προσκαλεί την αγαπημένη του να ονειρευτούν έναν άλλο κόσμο, εξωτικό όπου θα μπορέσουν να ζήσουν μαζί.   Μπορεί κάποιος να το εκλάβει ως ρομαντικό ποίημα, με τον παράδεισο του ζευγαριού. Όμως, αυτό το όνειρο έχει και κάποια ασαφή αίσθηση εφιάλτη. Παρουσιάζει μια σειρά λαμπερών εικόνων χωρίς κάποιο συγκεκριμένο νόημα κι ένα νέφος συμβόλων χωρίς να ανήκουν σε κάποιο  σύστημα. Το όνειρο μπερδεύει τα ενθύμια της παιδικής ζωής του ποιητή με την ωραιότερη περίοδο της ζωής του Μπωντλέρ. Τα έπιπλα και τα λουλούδια θυμίζουν τα παιδικά του χρόνια, που όμως χάθηκαν όταν έχασε τον πατέρα του. Έχει μια τρομακτική αντίθεση με την παρούσα ζωή του φτωχού ποιητή, που σταδιακά τον έφερε στα Δικαστήρια να υπερασπισθεί τον εαυτό του από την κατηγορία ότι η συλλογή των ποιημάτων του περιφρονούσε τους νόμους που προστάτευαν την θρησκεία και τα ήθη.

Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΤΑΞΙΔΙ

Παιδί μου, αδελφή μου

σκέψου πόσο γλυκό θα ήταν

να πάμε και να ζήσουμε μαζί, εκεί.

Να αγαπήσουμε ελεύθερα

να αγαπήσουμε και να πεθάνουμε

στην χώρα που σου μοιάζει.

Οι υγραμένοι ήλιοι

σ' αυτούς τους νεφελώδεις ουρανούς

έχουν για την ψυχή μου

την μυστηριώδη μαγεία

από τα απατηλά μάτια σου

που λάμπουν μέσα στα δάκρυά τους.

Εκεί που όλα έχουν τάξη κι ομορφιά

χλιδή, ηρεμία και ηδονή.

Αστραφτερά έπιπλα

στιλβωμένα από το χρόνο

θα στολίζουν την κάμαρά μας.

Τα πιο σπάνια λουλούδια

θα αναμείξουν την μυρωδιά τους

με τις ασαφείς κεχριμπαρένιες νότες.

Τα διακοσμημένα ταβάνια

οι βαθιοί καθρέφτες

με την ανατολίτικη λαμπρότητα

όλα θα μιλούν

μυστικά μες στην ψυχή

την γλυκιά μητρική τους γλώσσα.

Εκεί που όλα έχουν τάξη κι ομορφιά

χλιδή, ηρεμία και ηδονή.

Κοίταξε πάνω στα κανάλια

που αναπαύονται αυτά τα πλοία

με την περιπλανώμενη διάθεση.

Είναι εδώ για να ικανοποιήσουν

κάθε επιθυμία σου

φτάνοντας από την άκρη του κόσμου.

Οι ήλιοι όταν βασιλεύουν

ντύνουν τα χωράφια, τα κανάλια

ολόκληρη την πόλη

με υακίνθους και χρυσάφι.

Ο κόσμος αποκοιμιέται

σ' ένα ζεστό φως.

Εκεί που όλα έχουν τάξη κι ομορφιά

χλιδή, ηρεμία και ηδονή.

(Η μετάφραση από το διαδίκτυο φέρει την υπογραφή Velvet)

 

Το 1841 ο πατριός του τον έστειλε σε ένα ταξίδι στην Καλκούτα, στην Ινδία, ελπίζοντας να καταφέρει ο νεαρός ποιητής να βάλει τις συνήθειές του σε τάξη. Ο Μπωντλέρ απεκόμισε δυνατές συγκινήσεις από την θάλασσα, την ιστιοπλοΐα και τα εξωτικά λιμάνια που αργότερα τα ενσωμάτωσε στην ποίησή του. Η αίσθηση της "Ανατολίτικης λαμπρότητας", είναι ένα θέμα που εμφανίζεται σε πολλά ποιήματα του Μπωντλέρ. Το δε ταξίδι στην Ινδία τού παρείχε μια διαρκή εμμονή για εξωτικά μέρη και όμορφες γυναίκες. Στο ποίημα "Η Πρόσκληση σε Ταξίδι" αυτά τα δύο στοιχεία υπάρχουν σε μια εικόνα: ένα μοναδικό όνειρο  τέλειας ευτυχίας. Στο τέλος του ποιήματος κι όταν απλώνεται η νύχτα, το ζευγάρι που ονειρεύεται εξωτικούς τόπους και ηρεμία, βρίσκει την αληθινή γαλήνη και μπορεί να ζήσει την ομορφιά που τους αρνείται η πραγματικότητα. Κι όπως ο ίδιος ο Μπωντλέρ γράφει "πόσο μυστήριο κρύβει η φαντασία, η Βασίλισσα των Νοητικών Ικανοτήτων".

Αυτό το υπέροχο ποίημα μελοποίησε ο επίσης Γάλλος συνθέτης Henri Duparc (1848-1933)

Gérard Souzay - Henri Duparc, L'invitation au voyage

Ο Ντυπάρ μελοποίησε το ποίημα αυτό όταν ήταν 22 ετών. Η σύνθεση αποτελείται από μια απαλή και αργή μελωδία που παραμένει σχεδόν η ίδια σε όλο το ποίημα ενώ αλλάζει η συνοδεία του πιάνου που παρουσιάζει τον αισθησιασμό, την έκσταση και την συγκίνηση των στίχων. Εξαιρετικά εκφραστικές αρμονίες περιγράφουν τον ουρανό. Ο Γκλεν Γουότκινς αναφέρει ότι: "Η μουσική γλώσσα του Ντυπάρ που ενσωματώνει μια πλούσια Βαγκνερική παλέτα,  γλυκαίνει με την στατική χρήση του πεντάλ και είναι τόσο φυσική για τον ονειρικό κόσμο του Μπωντλέρ. Η Ανατολίτικη χροιά, οι αναπολήσεις και το φανταστικό ταξίδι είναι εμφανέστατες". 

Το Αηδόνι

 

Το αηδόνι, αν και το φτέρωμά του δεν είναι πλουμιστό όπως άλλων πουλιών, εντούτοις θεωρείται ότι έχει το ομορφότερο κελάηδημα σε όλο τον κόσμο. Έχουν γίνει επιστημονικές αναλύσεις με παλμογράφους κι έχει αναδειχθεί η μεγάλη ποικιλία των φασματικών κυματομορφών της φωνής του αηδονιού. Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί η περιπλοκότητα της φωνής του και αποτελεί ιδιόμορφο στοιχείο των συνηθειών του ζωικού βασιλείου στην την καταχώρηση τόσο πολλών μουσικών "μοτίβων" στον εγκέφαλο ενός πτηνού.

Αηδόνι

Όπως ήταν φυσικό, οι άνθρωποι γοητευμένοι από την μελωδική φωνή του αηδονιού προσπάθησαν να το μιμηθούν ή να γράψουν τραγούδια για αυτό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Ρώσος συνθέτης Αλεξάντερ Αλυαμπυεβ (Alexander Alyabyev) 1787-1851 που θεωρείται ένας από τους πατέρες του Ρώσικου έντεχνου τραγουδιού, ο οποίος  έγραψε την μουσική επένδυση σ' ένα ποίημα του Άντον Ντέβλιχ (Anton Devlig)  με τίτλο "Το Αηδόνι". Ο Αλυάμπυεβ το συνέθεσε το 1825 όταν βρισκόταν στην φυλακή, μετά από τον θάνατο ενός άνδρα με τον οποίο είχε παίξει τυχερά παιχνίδια (τζόγο). Όμως δεν υπήρχαν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για την ενοχή του. 

Αηδόνι, δικό μου αηδόνι,

Με την δυνατή φωνή αηδόνι

Πού, άραγε για πού πετάς;

Edita Gruberova. Die Nachtigall. Alexander Alabieff

Αυτό το τραγούδι υπήρξε πηγή έμπνευσης και για τον Φρανς Λιστ (1811-1886) να συνθέσει κι αυτός ένα έργο για σόλο πιάνο με τίτλο "Το Αηδόνι" ακολουθώντας την μελωδία του Αλυάμπυεβ.

F. Liszt, Le Rossignol, S. 250/1 (1842)

Ο Ιγκόρ Στραβίνσκυ (1882-1971) γοητευμένος από το παραμύθι* του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν "Το Αηδόνι" συνέθεσε μια τρίπρακτη όπερα το 1914. η οποία ήταν και η πρώτη όπερα του συνθέτη. Μεταξύ της πρώτης πράξης και των άλλων δύο μεσολάβησε ένα χρονικό διάστημα περίπου πέντε ετών κατά το οποίο  ο Στραβίνσκυ έγραψε μουσική μπαλέτου  - Πουλί της Φωτιάς, Πετρούσκα, Ιεροτελεστία της Άνοιξης. Όταν, λοιπόν ολοκλήρωσε "Το Αηδόνι", σκέφτηκε κι έγραψε και ένα Συμφωνικό Ποίημα χρησιμοποιώντας μοτίβα της όπερας.

Για όποιον έχει χρόνο παρακάτω ολόκληρη η όπερα 

Le Rossignol - Stravinski

 Κι εδώ το Συμφωνικό Ποίημα "Το Τραγούδι του Αηδονιού"  του Στραβίνσκυ βασισμένο στην όπερα.

Igor Stravinsky - The Song of the Nightingale

*Το Παραμύθι:
Ο Αυτοκράτορας της Κίνας μαθαίνει ότι η αυτοκρατορία του έχει κάτι πολύ θαυμαστό: το τραγούδι του αηδονιού. Μόνο μια υπηρέτρια ξέρει πού βρίσκεται αυτό το αηδόνι και την διατάζει να το φέρει στην αυλή του. Πράγματι μόλις ακούει ο αυτοκράτορας την φωνή του γίνεται το αγαπημένο του. Μετά από κάποιο καιρό όμως,  χαρίζουν στον αυτοκράτορα ένα μηχανικό πουλί γεμάτο πετράδια κι ο αυτοκράτορας χάνει το ενδιαφέρον του για το πραγματικό αηδόνι που επιστρέφει στο δάσος. Αλλά το μηχανικό πουλί πέφτει και σπάει κι ο αυτοκράτορας αρρωσταίνει βαριά μέχρι θανάτου. Το πραγματικό αηδόνι μαθαίνει την κατάσταση του Αυτοκράτορα κι επιστρέφει στο παλάτι. Ο Θάνατος που παραμονεύει να πάρει την ψυχή του αυτοκράτορα μαγεύεται κι έτσι τον αφήνει να ζήσει.

 Για επίλογο αφήνω ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά:

Έν’ αηδόνι

Του κλειστού παλατιού το περβόλι

σαν αμίλητο, σα μοναχό·

και σκορπάει και τριγύρω του η πόλη

της ζωής τον πολύκοσμο αχό.

Κι όπου πλέκουν πυκνότεροι οι κλώνοι

στο περβόλι μια κρύφια φωλιά,

ήρθε κι έστησε θρόνο έν’ αηδόνι,

και λαλεί μια γητεύτρα λαλιά.

Κι αποπάνω απ’ το βούισμα τ’ ανθρώπου,

απ’ το γάβγισμα τ’ άυπνου σκυλιού,

κι αποπάνου απ’ το βόγκο του κόπου,

—ω χαρά και ω ψυχή τ’ Απριλιού—,

κι αποπάνου απ’ την άγρια βλαστήμια,

κι από κάθε φωνή, κάθε ωδή,

και πατώντας την πρόστυχη ασκήμια,

το τραγούδι το θείο τραγουδεί.