Μία Απροσδόκητη Συνάντηση

 

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης 

Δεν περνάνε εύκολα οι ώρες σε αυτό το μεγάλο ταξίδι με το πλοίο από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου μέχρι τον Πειραιά. Κι ας είναι με  ένα από τα γρήγορα πλοία της εποχής. Η απόσταση είναι πολύ μεγάλη και γι’ αυτό ο Δημήτρης έχει μαζί του ένα τετράδιο με σημειώσεις  ώστε να περνάει η ώρα. Σήμερα, ανέβηκε στο κατάστρωμα. Σταμάτησε κι αυτός ο δαιμονισμένος αέρας που ήταν επικίνδυνος για βόλτες. H θάλασσα ήρεμη αντανακλούσε τις ακτίνες του ήλιου με ατέλειωτα στραφταλίσματα. Περπατούσε με χαλαρό βηματισμό μαζί με αρκετούς συνταξιδιώτες του. Ένα νεαρό ζευγάρι τράβηξε την προσοχή του, που πιασμένοι χέρι χέρι κοίταζαν μπροστά την πλώρη σαν να ατένιζαν το μέλλον τους μέσα στην θάλασσα, τον ήλιο και τον ουρανό. Προχώρησε προς τα κει για να απολαύσει κι αυτός την αισιοδοξία που απλωνόταν στον ορίζοντα.  Πριν τους φτάσει όμως, ένας κύριος με κομψό κοστούμι, γραβάτα και γυαλιά του έκοψε τον δρόμο και σχεδόν έπεσε πάνω του.

-Ω, χίλια συγγνώμη, του είπε. Μήπως σας χτύπησα;

-Παρακαλώ, κύριε, απάντησε ο Δημήτρης. Όχι, δεν με χτυπήσατε. 

-Είμαι λίγο αφηρημένος, συνέχισε ο άγνωστος. Συνηθίζω να βηματίζω και να απαγγέλω τους στίχους μου ψάχνοντας…

-Είστε ποιητής; 

-Μάλιστα, ποιητής είμαι!

-Πώς λέγεστε;

-Κωνσταντίνος Καβάφης.

-Είστε ο κύριος Καβάφης! Τι σπουδαία συνάντηση στο κατάστρωμα του πλοίου. Συνταξιδιώτες σ’ ένα τόσο μακρύ ταξίδι. Α, θα είμαι συνέχεια μαζί σας διότι…

-Λυπάμαι κύριε…

-Δημήτρης Μητρόπουλος

-Είστε ο κύριος Μητρόπουλος ο συνθέτης και πιανίστας;

-Μάλιστα, ο συνθέτης δέκα δικών σας ποιημάτων…

-Ναι, ενθυμούμαι το όνομά σας όταν μου στείλατε επιστολή και ζητούσατε την άδειά μου να μελοποιήσετε ποιήματά μου. 

-Δεν ξέρετε πόση χαρά μου δώσατε όταν δεχτήκατε την πρότασή μου. Σας ευχαριστώ πολύ που με εμπιστευθήκατε. Ποιός να το φανταζόταν ότι θα συναντιόμαστε στο πλοίο. Είμαι νέος συνθέτης, έχω φιλοδοξίες και το ποιητικό σας έργο με έχει εντυπωσιάσει. Η μουσική μου έμπνευση πάνω στην ποίησή σας ερχόταν αυθόρμητα. Γνωρίζω κύριε Καβάφη ότι το ζεύγος Κώστα και Ελένης Ουράνη έχουν οργανώσει στην Αθήνα μια βραδιά αφιερωμένη σε σας όπου θα παρουσιαστούν σε ιδιωτική συναυλία τα μελοποιημένα από μένα δέκα ποιήματά σας. Αυτά μελετώ στο τετράδιο που δεν αποχωρίζομαι. Προφανώς γι’ αυτό ταξιδεύετε. Θέλετε λίγο να μιλήσουμε γι’ αυτά; 

-Φίλτατε κύριε Μητρόπουλε, στην Αθήνα οδεύω διότι έχω καρκίνο στον λάρυγγα. Θα νοσηλευθώ στον Ερυθρό Σταυρό. Στην ημερομηνία της συναυλίας σας ίσως να έχω αποθάνει. 

-Ω, σας παρακαλώ. Μην κάνετε δυσάρεστες σκέψεις. Θα γίνετε καλά, και θα απολαύσετε την μουσικοποιητική βραδιά που ετοιμάζουν για σας. Επιτρέψτε μου σας παρακαλώ, να σας πω δύο λόγια για τις συνθέσεις αυτές. 

Άρχισε τότε ο Δημήτρης να του λέει ότι κάθε ποίημα από αυτά έχει ως βάση ένα διαφορετικό αρχιτεκτονικό σχέδιο όπου η φωνή η απαγγέλουσα το ποίημα αποτελεί ένα μόριο του σχεδίου. Δεν πρόκειται περί τραγουδιού, αλλά ούτε και περί μιας ξερής απαγγελίας με υπόκρουση. Ούτε να τα τραγουδάει κανείς πρέπει, ούτε πάλι να τα απαγγέλη, μα κάτι ανάμεσα στα δύο. Ίσως μια απαγγελία stylisée, σε ορισμένους ήχους και ρυθμούς που διαγράφει αυστηρά το μουσικό αρχιτεκτονικό σχέδιο.* 

-Συγχωρείστε με αγαπητέ μου, δέκοψε ο Καβάφης,  αλλά δεν έχω καμία γνώση μουσικής και δεν κατανοώ αυτά που με τόσο ενθουσιασμό  περιγράφετε. Ευελπιστώ ότι θα τα καταφέρω να είμαι παρών στην συναυλία σας. Όμως ήδη νιώθω κουρασμένος και θέλω να αποσυρθώ.

Χωρίς άλλη κουβέντα έκανε μεταβολή ο ποιητής και έφυγε από το κατάστρωμα. Ο Δημήτρης δεν πρόλαβε καν να αντιδράσει με την τόσο ξαφνική αποχώρηση του Καβάφη. Πόσα ακόμη είχε να του πει, πόσα να τον ρωτήσει. Μια θλίψη τον κυρίευσε. Σκεπτόταν μήπως η αγωνία του ποιητή βγει αληθινή. Είχε επιλέξει ποιήματα πρωτοποριακά και τολμηρά που μελοποίησε με παρόμοιο πρωτοποριακό και τολμηρό τρόπο. Θα τα τραγουδούσε ο ίδιος παίζοντας πιάνο ταυτόχρονα. Περίμενε με ανυπομονησία αυτή την ιδιωτική συναυλία. Κανείς ως τότε δεν είχε μελοποιήσει ποίηση του Καβάφη κι ένιωθε μεγάλη περηφάνια που τον συνάντησε νωρίτερα από την συναυλία.  Άνοιξε τις μουσικές σημειώσεις του στην τύχη και διάβασε τους πρώτους στίχους της πασσακάλιας** του κάτω από τις νότες για τις “Μέρες του 1903”

Δεν τα ηύρα πια ξανά - τα τόσο γρήγορα χαμένα…

τα ποιητικά τα μάτια, το χλωμό

το πρόσωπο… στο νύχτωμα του δρόμου…

Πλαισιώνω το μυθοπλαστικό μου αφήγημα με την Πασσακάλια όπως την μελοποίησε ο Δ. Μητρόπουλος

Lila Adamaki - Passacaglia (Days of 1903)

………………………………………………………………………………………..

*Ο ίδιος ο Μητρόπουλος σε ένα άρθρο στη «Νέα Εστία» φαίνεται να τα είπε πριν την εκτέλεση

**πασσακάλια: είναι μουσική φόρμα της εποχής του μπαρόκ, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι το επαναλαμβανόμενο βάσιμο σε τρίσημο ρυθμό. Την καταγωγή της έλκει από την Ισπανία του 17ου αιώνα, όπου υπήρξε με τη μορφή χορού, ενώ αργότερα έλαβε τη θέση της στη σουίτα, αλλά και ως αυτόνομο οργανικό κομμάτι. Δείγματα πασσακάλιας έχουμε από τον Φρανσουά Κουπρέν, τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, τον Ντήτριχ Μπουξτεχούντε, αλλά και από σύγχρονους συνθέτες, όπως τον Γκιέργκι Λίγκετι, τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς και τον Βίτολντ Λουτοσλάφσκι.