Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου 2023

Χειμώνας και Χιόνι

Στο Βόρειο Ημισφαίριο της Γης όπου κατοικούμε ο Χειμώνας επίσημα αρχίζει στις 21 ή 22 Δεκεμβρίου του έτους. Ο Χειμώνας είναι άμεσα συνδεδεμένος με το χιόνι, με χιονισμένα τοπία, με λίμνες παγωμένες που μετατρέπονται σε παγοδρόμια, με εκδρομές στα βουνά για σκι. 







Το χιόνι και οι νιφάδες του υπήρξαν έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες σε όλες τις μορφές τέχνης που με το ταλέντο του ο καθένας το παρουσίασε στα έργα του. Διηγήματα, ποιήματα, πίνακες ζωγραφικής αλλά και κομμάτια μουσικής δημιουργήθηκαν σε όλους τους αιώνες. Ας δούμε ένα μικρό δείγμα από τον τεράστιο όγκο που υπάρχει σαν ένα μικρό αφιέρωμα στον χειμώνα.


Claude Monet, "Snow Scene at Argenteuil," 1875

                                                           * * * * *


Κώστας Καρυωτάκης – Το χιόνι

Τι καλά που ‘ναι στο σπίτι μας τώρα που έξω πέφτει χιόνι!
Το μπερντέ παραμερίζοντας τ’ άσπρο βλέπω εκεί σεντόνι
να σκεπάζει όλα τα πράγματα, δρόμους, σπίτια, δένδρα, φύλλα.
Πόσο βλέπω μ’ ευχαρίστηση μαζεμένη τόση ασπρίλα.

Όμως, κοίτα, τουρτουρίζοντας το κορίτσι εκείνο τρέχει.
Τώρα στάθηκε στην πόρτα μας, ψωμί λέει πως δεν έχει,
πως κρυώνει, πως επάγωσε…

Έλα μέσα κοριτσάκι,

το τραπέζι μας εστρώθηκε κι αναμμένο είναι το τζάκι!


                                                       * * * * * 

Ντεμπυσί: "Το Χιόνι Χορεύει", από την Σουίτα "Παιδική Γωνιά". Αφιερωμένη η σουίτα στην κόρη του. Εδώ, το παιδί κοιτάζει έκθαμβο από το παγωμένο παράθυρο το στροβίλισμα του χιονιού που πέφτει καθώς θολώνει τα σχήματα και τα χρώματα του εξωτερικού χώρου.


Debussy - The Snow is Dancing 


                                                                         * * * * * 

Jason Farago


                                                                       * * * * * 

Χιονισμένη νύχτα- Κώστας Χατζόπουλος 

Πλατιά το χιόνι στρώθηκε
σε κάμπους και σε δάση,
γυάλινα κάστρα τα βουνά,
λευκό όνειρο είν'η πλάση.

Κι απάνω της, βαθιά, βουβή
νυχτιά και παγωμένη,
δεν αναδεύεται κλαδί,
πνοή δεν ανασαίνει.

Ούτε προβάτου βέλασμα
ούτε ένα κλάμα γκιώνη,
γύρω παντού ένα σάβανο
απλώνεται το χιόνι...


* * * * * 



Οι Κέλτες και οι Ιρλανδοί ήταν από τους πρώτους που γιόρταζαν το Χειμερινό Ηλιοστάσιο. Ακούμε από το συγκρότημα Galilei, τον Θρήνο του Ηλιοστασίου της Carolyn Anderson Surrick. Είναι εμφανής η θλίψη που υπήρξε κοινό συναίσθημα στους ανθρώπους αυτή την περίοδο που οι μέρες μικραίνουν.


Solstice Lament

 
                                                                          * * * * * 

Καλό Χειμώνα και Καλές Γιορτές σε όλους.



























Τρίτη 3 Οκτωβρίου 2023

Dumka


H Dumka είναι μουσικός όρος που προέρχεται από την Ουκρανική γλώσσα με συγγενείς λέξεις και σε άλλες Σλαβικές γλώσσες. Η λέξη dumka κυριολεκτικά σημαίνει "σκέψη". Αρχικά ήταν υποκοριστικός τύπος του Ουκρανικού όρου "duma" που σήμαινε Σλαβική επική μπαλάντα με στοχαστικό και μελαγχολικό χαρακτήρα". Οι κλασικοί συνθέτες βασίστηκαν στα αρμονικά μοτίβα στη λαϊκή μουσική για να εμπλουτίσουν τις δικές τους συνθέσεις. 



Ένα φυσικό μέρος της διαδικασίας μεταφοράς της παραδοσιακής λαϊκής φόρμας σε ένα επίσημο κλασικό περιβάλλον ήταν η οικειοποίηση της φόρμας Dumka από Σλάβους συνθέτες, κυρίως από τον Τσέχο συνθέτη Antonín Dvořák. Έτσι, στην κλασική μουσική, το dumka έφτασε να σημαίνει "ένα είδος ορχηστρικής μουσικής που περιλαμβάνει ξαφνικές αλλαγές από μελαγχολία σε έξαρση". Αν και τα dumky (πληθ.Dumka) χαρακτηρίζονται γενικά από έναν απαλά ονειρικό διπλό ρυθμό, πολλά παραδείγματα είναι σε τριπλό μέτρο.

Πολλοί συνθέτες έγραψαν έργα με τον τίτλο αυτό, όπως για παράδειγμα ο Γιάνατσεκ, ο Μαρτινού, ο Τσαϊκόφσκυ και βεβαίως ο Ντβόρζακ. Εδώ θα ασχοληθούμε με την dumka για ένα ή δύο όργανα και όχι την ορχηστρική.

Ας ακούσουμε μερικές συνθέσεις του είδους Dumka




Leoš Janáček: Dumka 



'Αλλη Dumka του συνθέτη Martinu για σόλο πιάνο με τον υπότιτλο "Ελεγεία"

Martinu: Dumka n.2 "Elegie"

Dumka από τον Ντβόρζακ για σόλο πιάνο


A. Dvořák – Dumka, Op. 35

Τσαϊκόφσκυ Dumka


 P. I. Tchaikovsky. Dumka

Παρατηρούμε ότι σε όλες τις συνθέσεις ο χαρακτήρας της μουσικής είναι στοχαστικός και δημιουργεί μια μελαγχολική ατμόσφαιρα. Είναι οι σκέψεις του ανθρώπου που αντιμετωπίζει την καθημερινότητα. Υπάρχουν και πιο χαρούμενα διαλείμματα, αλλά κυρίως καθρεπτίζουν την σκέψη μας για την αντιμετώπιση της ζωής με τα προβλήματά της. Επέλεξα τις πεταλούδες για εικόνα, μια και οι μεταμορφώσεις τους από κάμπια σε χρυσσαλίδα μπορούν να παρομοιαστούν με τις  σκέψεις μας που μας βοηθούν να αναγεννηθούμε και να βρούμε ελπίδα και καινούργια ξεκινήματα. Καλή ακρόαση. 

Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2023

Ύμνος στην Γη

 Το έργο αυτό είναι μια καντάτα για μεικτή χορωδία και ορχήστρα, σε ποίηση Eino Leino. Η καντάτα αυτή ήταν αποτέλεσμα παραγγελίας του διευθυντή της Φινλανδικής χορωδίας Heikki Klemetti, ο οποίος είχε ιδρύσει την μικτή χορωδία Suomen Laulu το 1900 και ήθελε ένα καινούργιο έργο του Σιμπέλιους για να το παρουσιάσει την άνοιξη του 1920. Πράγματι η σύνθεση ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1920 και η πρώτη δημόσια εκτέλεση έγινε στις 4 Απριλίου του 1920.  Όμως ο Σιμπέλιους δεν ήταν πολύ ενθουσιασμένος με την ιδέα διότι έγραφε στο ημερολόγιό του τον Ιανουάριο του 1919:

Jean Sibelius το 1920


"Και μετά υπάρχει και η υπόσχεση που έδωσα στον Klemetti για μια σύνθεση για την Suomen Laulu. Δεν είναι σε καμία περίπτωση ένας από τους «θαυμαστές» μου. Με ενοχλεί που θέλει να χρησιμοποιήσει το όνομά μου μόνο ως διακόσμηση". Όμως παρόλα αυτά στο τέλος του Δεκεμβρίου 1919 ο Σιμπέλιους άρχισε την σύνθεση της καντάτας.


O Υμνος της Γης παρέμεινε στο συναυλιακό ρεπερτόριο του Σιμπέλιους γι' αρκετά χρόνια. Το εορταστικό και πατριωτικό της πάθος δεν αφήνει περιθώρια για τις προσωπικές εντάσεις του συνθέτη. Είναι ένα πατριωτικό έργο, που εξυμνεί την Φινλανδία, αλλά και την φύση. Για παράδειγμα στην τρίτη στροφή γράφει ο ποιητής Leino:

Γη! Άσε το καντέλε* να σου τραγουδήσει τις ευχαριστίες του
Το καλοκαιρινό τραγούδι της Φινλανδίας,
Στο άρωμα της μεσοκαλόκαιρης σημύδας και του κράταιγου,
Ας χαίρονται τα πλούσια ρυάκια μας,
Ξεπερνώντας τις φροντίδες της ζωής,
Ηχώντας την εσωτερική φωνή της υπέρτατης ομορφιάς 

(απόδοση δική μου από τα αγγλικά)

*καντέλε: παραδοσιακό έγχορδο όργανο της Φινλανδίας 

Ο ποιητής Eino Leino το 1917 (ζωγραφική Akseli Gallen-Kallela)


Στην  παρακάτω φωτογραφία ο Jean Sibelius  διευθύνει το Hymn to the Earth στις 26 Ιουνίου 1920, κατά την έναρξη της Εμπορικής Έκθεσης στο Ελσίνκι. Οι μόνες γνωστές φωτογραφίες του Σιμπέλιους να διευθύνει είναι απ' αυτή την συναυλία.







Jean Sibelius – Hymn to the Earth