Στις 31 Οκτωβρίου σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στην Αμερική γιορτάζεται το έθιμο Χαλοουίν. Μια θεωρία λέει ότι ξεκινάει από παραδοσιακές αρχαίες Κέλτικες γιορτές μα παγανιστικές ρίζες κι άλλοι ότι άρχισε σαν Χριστιανική γιορτή με σκοπό την μνήμη των νεκρών. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν πάρτι με ενδυμασίες που είναι εμνευσμένες από υπερφυσικά όντα, ξωτικά, φαντάσματα, μάγισσες κλπ.. Άλλες δραστηριότητες είναι το σμίλευμα της κολοκύθας που γίνεται ένα μεγάλο κεφάλι όπου φωτίζεται από μέσα και προκαλεί τρομώδη συναισθήματα τη νύχτα, προφητείες για το μέλλον, άναμμα πυράς, διήγηση τρομακτικών παραμυθιών και άλλα.
Ένα τέτοιο, τρομακτικό παραμύθι θα σας πω κι εγώ σήμερα, που έγινε μουσική απ' τον Τσέχο συνθέτη Αντονίν Ντβόρζακ (1841-1904). Είναι το Συμφωνικό Ποίημα "Το Ξωτικό του Νερού" (The Water Goblin). Αυτό το ξωτικό σύμφωνα με την Τσέχικη μυθολογία έχει ανθρώπινο σώμα με πράσινο δέρμα κι ευθύνεται για όλους τους πνιγμούς που συμβαίνουν. Μετά παίρνει την ψυχή τους και την φυλάει σ' ένα φλυτζάνι από πορσελάνη.
Ο Ντβόρζακ διάβασε το ποίημα "Το Ξωτικό του Νερού" του Τσέχου συγγραφέα Κάρελ Γιαρομίρ Έρμπεν (Karel Jaromir Erben) στο οποίο το ξωτικό παρουσιάζεται με κωμική μορφή, όμως ο Ντβόρζακ του δίνει άλλη διάσταση.
Το παραμύθι με λίγα λόγια λέει:
Μια μητέρα προειδοποιεί την κόρη της να μην πλησιάσει την λίμνη γιατί είδε ένα όνειρο για το ξωτικό του νερού. Η κόρη δεν ακούει την μάνα της και καθώς πλένει τα ρούχα της πέφτει μέσα. Τότε το ξωτικό την διεκδικεί για σύζυγό του. Η ζωή της στο υδάτινο βασίλειο είναι μέσα στην θλίψη, αλλά γεννάει ένα παιδί που δίνει ένα νόημα στην ζωή της. Παρακαλάει το ξωτικό να δει την μάνα της γι' αλλη μια φορά και μετά από σκέψη, το ξωτικό απρόθυμα της το επιτρέπει βάζοντας τρεις όρους: 1. Δεν θα αγκαλιάσει κανέναν, ούτε και την μητέρα της 2.Θα επιστρέψει την επόμενη μέρα όταν οι καμπάνες σημάνουν Εσπερινό και 3.Θα αφήσει το παιδί μαζί του σαν όμηρο και σαν εγγύηση της επιστροφής της. Η γυναίκα φεύγει και μετά από μια συνάντηση με την μάνα της μέσα σε θλίψη και κλάμματα, η καμπάνα του εσπερινού κτυπάει αλλά η μητέρα την κρατάει και εμποδίζει την αναχώρησή της. Αυτό εξοργίζει αφάνταστα το ξωτικό που κτυπάει τότε την πόρτα λέγοντας ότι αυτός πεινάει, το κρεβάτι του θέλει στρώσιμο και το παιδί πεινάει. Η μητέρα αρνείται να ανοίξει την πόρτα κι απαιτεί να αφήσει το παιδί σ' αυτές. Το ξωτικό σε μια έξαλλη οργή επιστρέφει στην λίμνη και ακούγονται φρικιαστικές κραυγές που τρυπάνε την ψυχή μέσα σε μια άγρια καταιγίδα. Η καταιγίδα τελειώνει με έναν τρομακτικό θόρυβο που αναστατώνει μητέρα και κόρη. Όταν ανοίγουν την πόρτα βρίσκουν το ακέφαλο σώμα του παιδιού στο δάπεδο.
Αποτρόπαιο και φρικιαστικό σίγουρα, αλλά κάποιες φορές έτσι είναι τα παραδοσιακά παραμύθια με τους δράκους, τα φαντάσματα, τα ξωτικά και τις μάγισσες.
Η σύνθεση αυτή του Ντβόρζακ έχει την φόρμα "ρόντο" και στην μουσική παρουσίαση του έργου χρησιμοποιεί τρεις επαναλαμβανόμενες νότες για το ξωτικό με τις οποίες και αρχίζει η σύνθεση. Oι λέξεις του ποιήματος που εκφράζουν οι νότες είναι: glow, moon, glow (λάμψε, φεγγάρι, λάμψε). Οι νότες αυτές υπάρχουν και σε άλλα σημεία της σύνθεσης δηλώνοντας κάθε φορά κάτι άλλο. Όταν ακούγονται απ' τα τύμπανα δηλώνουν το πείσμα της κόρης να πάει στην λίμνη, η καμπάνα του εσπερινού χτυπάει τρεις φορές και το ξωτικό χτυπάει την πόρτα τρεις φορές. Η κόρη παρουσιάζεται στο δεύτερο θέμα με μια τρυφερή μελωδία και το τρίγωνο που ακούγεται δηλώνει την λάμψη των ματιών της. Η μελωδία που εκφράζει την μάνα έχει κι αυτή τρεις νότες αλλά είναι πολύ πιο μελαγχολική και θλιμμένη.
Το έργο έκανε την πλήρη δημόσια πρεμιέρα του στις 14 Νοεμβρίου 1896 στο Λονδίνο διότι είχε προηγηθεί μια ημι-δημόσια πρεμιέρα στο Ωδείο της Πράγας την 1 Ιουνίου 1896.
Με τον ίδιο μύθο καταπιάστηκε και ο επίσης Τσέχος συνθέτης Zdeněk Fibich (1850-1900) συνθέτοντας ένα έργο όπου αποδίδονται οι στίχοι του Κάρελ Έρμπεν υπό μουσική υπόκρουση.
ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia
Discover Music
Αntonin Dvorak
Naxos
Mπορεί να ειναι τρομακτικό, ομως το παραμυθι που μας διηγηθηκες αναδυει τις αντιλήψεις των λαων της Κ.Ευρωπης και της εποχης για υπαρξη ιδιαιτερων πλασματων, Αζη μου!
ΑπάντησηΔιαγραφήΛυπητερη η ιστορια με το ξωτικο του νερου, δινει ομως εναυσμα για το συμφωνικο ποιημα του Ντβορζακ, από τα ωραιότερα της μουσικής φιλολογιας με βαση τις παραδοσεις των λαων, που τόσο ο συνθετης ανέδειξε στο εργο του και μαρτυρά και την αλληλεπιδραση ποιησης-μουσικής!Εξοχη η μικρή ανάλυση που μας δινεις, όπως επίσης και το ετερο έργο του Φίμπιχ, που ακουσα πρωτη φορα κι ευχαριστω που μου το γνωρισες!Πλάθει αυτη τη θλιμμενη ατμοσφαιρα, στην εισαγωγη με τα θεματααπο τα τοξοτα εγχορδα,αλλά και οταν εισερχεται το πνευστο με την κυρια μελωδια συνοδεια της αφηγησης!
Ευχαριστουμε πολύ για την θαυμασια δημοσιευση κι ευχομαι όμορφη μερα και χαρουμενο Σαββατοκυριακο, αγαπημενη μου!
Ευχαριστώ πολύ για το σχόλιό σου και τον έπαινο, Ελπίδα μου. Εμείς εδώ στην Ελλάδα, δεν έχουμε τέτοια έθιμα, αλλά στο σχολείο που εργαζόμουν και είναι Βρετανικής παιδείας, κάθε χρόνο τέτοια μέρα γίνονταν πάρτι με τα παιδιά μασκαρεμένα με στολές μαγισσών, φαντασμάτων, σκελετών κλπ κι όλο το σχολείο στολισμένο με φωτισμένες κολοκύθες. Δεν ξεχνώ την μαγεία που ένιωθα. Είχε κάτι το απόκοσμο. Γι' αυτό και σκέφτηκα να φτιάξω μια τέτοιου περιεχομένου ανάρτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜου αρέσει η σύνθεση του Ντβόρζακ περισσότερο, είναι η αλήθεια. Του Φίμπιχ έχει την αφήγηση που την κάνει πιο δραματική.
Καλό Σαββατοκύριακο και σε σένα, αγαπημένη μου φίλη!