Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2020

Ο Δον Κιχώτης στην Μουσική ανά τους αιώνες


Mε την ευκαιρία της γέννησης του Πάμπλο Πικάσσο στις 25 Οκτωβρίου 1881 ασχολήθηκα με τον ήρωα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες Δον Κιχώτη, του οποίου το σκίτσο φιλοτέχνησε ο Ισπανός ζωγράφος. Απεικονίζεται ο Δον Κιχώτης πάνω στο κοκκαλιάρικο άλογό του Ροθινάντε και ο οικονόμος  του Σάντσο Πάντσα στο γαϊδουράκι του, ο Ήλιος και κάποιοι ανεμόμυλοι.

O Δον Κιχώτης, ο θρυλικός ήρωας του Μιγκέλ ντε Θερβάντες (29/9/1547-22/4/1616)  ενέπνευσε κι εξακολουθεί να εμπνέει τους δημιουργούς όλων των τεχνών, λογοτέχνες, εικαστικούς και μουσικούς απ’ τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η Έντιθ Γκρόσμαν, που έγραψε και δημοσίευσε μια εξέχουσα μετάφραση του μυθιστορήματος το 2003, αναφέρει ότι το βιβλίο συγκινεί τους ανθρώπους χρησιμοποιώντας συστηματικές ανατροπές στην πορεία του στα όρια τόσο της τραγωδίας όσο και της κωμωδίας.


Πίνακας: PICASSO
(25 Οκτωβρίου 1881 - 8 Απριλίου 1973)


Η Γκρόσμαν δήλωσε ότι “το ερώτημα Κιχώτης έχει πολλαπλές ερμηνείες και το πώς ασχολούμαι μ’ αυτό στην μετάφρασή μου. Θα αποφύγω ν’ απαντήσω στο ερώτημά σας αποφεύγοντάς το...έτσι όταν για πρώτη φορά άρχισα να διαβάζω τον Δον Κιχώτη, σκέφτηκα ότι ήταν το πιο τραγικό βιβλίο του κόσμου κι ότι διαβάζοντάς το θα έκλαιγα...Καθώς μεγάλωσα, χόντρυνε το πετσί μου κι έτσι όταν καθόμουν στον υπολογιστή μου δουλεύοντας την μετάφραση γελούσα δυνατά. Αυτό έγινε. Όπως το έκανε κι ο Θερβάντες...μην αφήνοντας σε ησυχία τον αναγνώστη. Ποτέ δεν είσαι σίγουρος ότι έχεις αντιληφθεί. Επειδή μόλις νιώσεις ότι κάτι έχεις καταλάβει, ο Θερβάντες εισάγει κάτι άλλο που αντιτίθεται στο προηγούμενο”


...Ποιος είναι όμως ο Δον Κιχώτης; Ένας μοναχικός θιασώτης και οπαδός του κόσμου της ιπποσύνης, ο οποίος, μέσα από τα διαβάσματά του -έπη και βίους ιπποτών- πιστεύει με απόλυτη ειλικρίνεια πως τα κακά του κόσμου (αυτά που εκείνος θεωρεί πως είναι τα κακά του κόσμου) διορθώνονται με την αυταπάρνηση, την προσωπική θυσία, τη μεταμόρφωση της πραγματικότητας σε όνειρο και τη μεταμόρφωση του ονείρου σε πραγματικότητα, στοιχεία που αναδύονται από έναν κόσμο αρετής, από έναν κόσμο Οδύσσειας (ο Δον Κιχώτης περιπλανάται ή μάλλον έχει βγει "στον πηγαιμό για την Ιθάκη"), που έχει να αντιμετωπίσει φυσικά και ψυχικά μαρτύρια, τα οποία δεν είναι άλλο από επιβεβαιώσεις αυτού του ταξιδιού, που η κατάληξή του είναι ο θάνατος. Τέσσερις αιώνες πριν από τον Καβάφη, ο Δον Κιχώτης λέει "οι Ιθάκες τι σημαίνουν". Έτσι μάλλον θα πρέπει να δούμε τον Δον Κιχώτη σήμερα. Όταν ο Θερβάντες έγραφε το έργο του, δεν θα φανταζόταν βεβαίως πως έτσι θα μπορούσαμε να δούμε τον ήρωά του…

(Φίλιππος Δρακονταειδής - απόσπασμα από δοκίμιο)


Στη μουσική η μορφή του Δον Κιχώτη, Ιππότη απ’ την Μάντσα συγκίνησε, διαπότισε κι ενέπνευσε πολλούς συνθέτες μέχρι σήμερα. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποιες συνθέσεις ανά αιώνα.

Καλή ακρόαση.

18ος ΑΙΩΝΑΣ
1719 - Conti - Don Chisciotte in Sierra Morena (Kωμική Όπερα, απόσπασμα)





1743 - Joseph Bodin de Boismortier Don Quichotte chez la Duchesse (Μουσική για μπαλέτο, απόσπασμα)

1767 TELEMANN - DON QUICHOTTE SUITE (Μουσική Δωματίου)

19ος ΑΙΩΝΑΣ
1827 - Felix Mendelssohn - Die Hochzeit des Camacho (Πρώιμη όπερα βασισμένη σ’ ένα επεισόδιο απ’ τον Δον Κιχώτη) Eισαγωγή


  
  
1869 - Ruperto Chapí - Combate de Don Quijote contra las ovejas
(Scherzo (αστείο) για ορχήστρα

1869 - Ludwig Minkus -Don Quixote (Μουσική για το Μπαλέτο του Marius Petipa)





1898 - Strauss - Don Quixote (Συμφωνικό Ποίημα με υπότιτλο: Φανταστικές Παραλλαγές για Μεγάλη Ορχήστρα σ’ ένα θέμα Ιπποτικού Χαρακτήρα)

20ος ΑΙΩΝΑΣ
1910 - JULES MASSENET - DON QUICHOTTE (Όπερα με τον μπάσσο Chaliapin στον ομώνυμο ρόλο, ο οποίος μάλιστα πρωταγωνίστησε και στο ομότιτλο μιούζικαλ του σκηνοθέτη G.W. Pabst)


1960 - Gara (Κara ή Qara) Garayev - Don Kihot (Συμφωνία)
Πρώτο μέρος


Δεύτερο μέρος



Σε έργα τώρα εκτός κλασικής μουσικής
1985 - Nik Kershaw - Don Quixote (τραγούδι)

1998 - Mägo de Oz - La Leyenda De La Mancha (Ροκ άλμπουμ με μια σύγχρονη απόδοση των ιστοριών του μυθικού Δον Κιχώτη)

21ος ΑΙΩΝΑΣ
2010 - Coldplay - Don Quixote (Tα λόγια του τραγουδιού αναφέρονται σε στοιχεία του μυθιστορήματος)

Θα ήταν παράλειψη να μην προσθέσω και δυο ποιήματα Ελλήνων ποιητών εμπνευσμένα απ' τον Ιππότη Δον Κιχώτη.
Δὸν Κιχώτης
Ἀτσάλινος καὶ σοβαρὸς ἀπάνω στ᾿ ἄλογό του
τὸ ἀχαμνό, τοῦ Θερβαντὲς ὁ ἥρωας περνάει,
καὶ πίσω του, τὸ στωικὸ γαϊδούρι του καβάλα
ὁ ἱπποκόμος του ὁ χοντρὸς ἀγάλια ἀκολουθάει.
Αἰῶνες ποὺ ξεκίνησε κι αἰῶνες ποὺ διαβαίνει
μὲ σφραγισμένα ἐπίσημα, ἑρμητικὰ τὰ χείλια
καὶ μὲ τὰ μάτια ἐκστατικά, τὸ χέρι στὸ κοντάρι,
πηγαίνοντας στὰ γαλανὰ τῆς Χίμαιρας βασίλεια...
Στὸ πέρασμά του ἀπ᾿ τοὺς πλατειοὺς τοῦ κόσμου δρόμους, ὅσοι
τὸν συντυχαίνουν, γιὰ τρελλὸ τὸν παίρνουν, τὸν κοιτᾶνε,
τὸν δείχνει ὁ ἕνας τοῦ ἀλλουνοῦ - κι εἰρωνικὰ γελᾶνε
Ὦ ποιητή! παρόμοια στὸ διάβα σου οἱ κοινοὶ
οἱ ἄνθρωποι χασκαρίζουνε. Ἄσε τους νὰ γελᾶνε:
οἱ Δὸν Κιχῶτες πᾶν μπροστὰ κι οἱ Σάντσοι ἀκολουθᾶνε!
ΚΩΣΤΑΣ ΟΥΡΑΝΗΣ


Δον Κιχώτες
Oι Δον Kιχώτες πάνε ομπρός και βλέπουνε ως την άκρη
του κονταριού που εκρέμασαν σημαία τους την Iδέα.
Kοντόφθαλμοι οραματιστές, ένα δεν έχουν δάκρυ
για να δεχτούν ανθρώπινα κάθε βρισιά χυδαία.
Σκοντάφτουνε στη Λογική και στα ραβδιά των άλλων,
αστεία δαρμένοι σέρνονται καταμεσής του δρόμου,
ο Σάντσος λέει «δε σ' το 'λεγα;» μα εκείνοι των μεγάλων
σχεδίων αντάξιοι μένουνε και: «Σάντσο, τ' άλογό μου!»
Έτσι αν το θέλει ο Θερβαντές ― εγώ τους είδα, μέσα
στην μίαν ανάλγητη Zωή, του Oνείρου τους ιππότες
άναντρα να πεζέψουνε και, με πικρήν ανέσα,
με μάτια ογρά, τις χίμαιρες ν' απαρνηθούν τις πρώτες.
Tους είδα πίσω να 'ρθουνε ―παράφρονες, ωραίοι
ρηγάδες που επολέμησαν γι' ανύπαρχτο βασίλειο―
και σαν πορφύρα νιώθοντας χλευαστικιά πως ρέει,
την ανοιχτή να δείξουνε μάταιη πληγή στον ήλιο!
ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ


2 σχόλια:

  1. Ωραια αφορμη έδωσε ο αγαπημενος κυβιστης ζωγραφος!
    Εξαιρετική η εργασια σου, αγαπημενη μου Αζη, πάνω στο κορυφαιο και κλασικο στο ειδος του, διαχρονικο κειμενο υψηλων νοηματων του Θερβάντες!Ενα εργο που μοιάζει περιπλάνηση στο "όραμα" της πραγματικότητας, που τόσο αγαπάμε!Κι είναι η τεχνη καθε μορφής που μάς δινει αυτη τη δυνατοτητα, καθως η ψυχη και το πνευμα εχει αναγκη αυτο το όραμα, που πρεσβευει ως ηρωας ο Κιχωτης! Λογοτεχνια, Μουσική, ποιηση, εικαστικη τεχνη τοποθετουν η καθεμια τη δικη της ψηφιδα σε αυτο το πελωριας σημασιας παζλ που ακουει στα ονοματα Θερβαντες και Δον Κιχωτης, "μην αφήνοντας σε ησυχία ποτε τον αναγνώστη", όως λες και θα συμφωνησω!

    Θα απολαυσω με τον καφε μου με τη ροκ εκδοχη και το τραγουδι,καθως τις προτασεις κλασικης με μουσικές αναπαραστασεις επεισοδίων του εργου με τον ιπποτη, τις γνωριζω...

    Συγχαρητηρια για την κοπιωδη αναζητηση και παρουσιαση, γλυκιά μου! Ευχαριστουμε πολύ! Ανταποδίδω με ενα απόσπασμα από ποιημα του Ομ.Μπεκέ που μου αρεσει πολύ!
    Καλό μας απόγευμα! ❤

    "Όταν μιλώ να σκάνετε, γιατ’ είστε βλάκες πρώτης!
    Γελάτε σα με βλέπετε, και λέτε: Ο Δον Κιχώτης!
    Οικόσημά μου τα όνειρα μα κι η χλωμή μου η μούρη
    δεν αντικρύζει, όπως εσείς, του Σάντσου το γαϊδούρι.
    Τον Πήγασο με τα φτερά μπινεύω τα μεγάλα!
    Κι αν θέλετε, ανεμόμυλοι, μ’ εμέ να μετρηθήτε,
    βροντώντας γύρω σας ρυθμούς αθάνατους θα ιδείτε
    με τα ωσαννά σας να ριχτώ στα σύννεφα καβάλα"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ελπίδα μου, είναι ο Δον Κιχώτης ένα έργο διαχρονικής σημασίας οπωσδήποτε και κάθε ηλικία που τον διαβάζει παίρνει πάντα κάτι άλλο. Η αλήθεια είναι ότι μου πήρε αρκετό χρόνο και κόπο να αναζητήσω όλα αυτά τα βίντεο. Σήμερα μάλιστα, πριν το δημοσιεύσω δύο απ' αυτά είχαν αποσυρθεί, οπότε έψαξα να τα αντικαταστήσω. Όμως, άξιζε τον κόπο διότι έχει τόσα και διάφορα μουσικά στυλ. Σ' ευχαριστώ πολύ για τον έπαινο καθώς και για το αξιόλογο απόσπασμα του Ομ. Μπεκέ που συμπληρώνει εξαιρετικά το άρθρο μου.
    Καλό βράδυ, γλυκιά μου Ελπίδα! ❤

    ΑπάντησηΔιαγραφή