Ιθάκη

 

Stenhammar

Oscar Levertin 

H Iθάκη του Σουηδού Μουσικού Karl (Carl) Wilhelm Eugène Stenhammar (1871-1927) είναι μελοποίηση του ομώνυμου ποιήματος του συμπατριώτη του Oscar Levertin (1862-1906). Στο ποίημα αυτό, όπως γίνεται αντιληπτό, παρακολουθούμε τις έντονες αναμνήσεις, την λαχτάρα και το συναίσθημα του Οδυσσέα που όλο και γινόταν μεγαλύτερο καθώς πλησίαζε την πατρική γη μετά από την μακρόχρονη απουσία του. 

   Ο Στενχάμαρ υπήρξε ένας απ' τους σπουδαιότερους συνθέτες της Σουηδίας κι εξαιρετικός πιανίστας της εποχής του. Μελέτησε μουσική στην Στοκχόλμη και στο Βερολίνο και ήταν εξέχουσα προσωπικότητα στο μουσικό γίγνεσθαι της Στοκχόλμης.

   H νοσταλγία υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους και τους πολιτισμούς άραγε όμως πώς καθορίζεται σε κάποια συγκεκριμένη χώρα ή περιοχή; Και για τον ποιητή ποιά ήταν η νοσταλγία του; Να επιστρέψει στην πατρίδα του ή να προχωρήσει στον προορισμό του; Προερχόταν από Εβραϊκή γενιά και άραγε πού ήταν η πραγματική πατρίδα του; Η ρομαντική διάθεση της Ιθάκης και της Ελλάδας είναι η κλασική αναζήτηση που ποτέ δεν σταματάει και το βλέμμα ατενίζει προς την αιωνιότητα.

 Οι στίχοι του ποιήματος σε μετάφραση δική μου από την Αγγλική μετάφραση που βρήκα στο διαδίκτυο χωρίς υπογραφή.

Ιθάκη

Oνειρευόμουν ξένος σε μια παράξενη παραλία

Ένας Θεός ξέρει πόσα χρόνια

 θέλω να επιστρέψω στην πατρίδα μου. Είμαι ήδη στην θάλασα.

Η θύελα λυσσομανάει στα μεταξωτά πανιά

Μπροστά σε άπειρα υδάτινα ρεύματα

πέρασα τις Ηράκλειες Στήλες 

στρίβοντας το πηδάλιο του πλοίου

προς το μακρινό νησί στο γαλάζιο πέλαγος

Εκεί, ηλιοφώτιστο καταμεσής της θάλασσας, βρίσκεται

η Ιθάκη μου, το νησί

που ο θησαυρός των οπωροφόρων δένδρων πάντα λαμπυρίζει

και σπάνε τα μεγάλα κύματα

στις καλαμιές σαν ένα βουβό βραδυνό τραγούδι

από μια ερωτική λύρα που σε νανουρίζει 

εκεί, το ταξίδι  είναι τόσο δύσκολο και μακρύ

αλλά θα οδηγήσω το σκάφος μου.

Εκεί η αργυρή λεύκα έχει αυτό το ιερό θρόισμα

που προστατεύει με την ηρεμία της.

Ω, οι δρόμοι του κόσμου, πόσο μ' έχουν κουράσει!

Ακούω τις βουβές προσκλήσεις

προς την Ιθάκη που νοσταλγώ, το σπίτι της καρδιάς μου

το άσπρο μου νησί στην θάλασσα.

Στο ταξίδι για την πατρίδα ακούω αφηρημένα

τις επιθυμίες της ζωής και τον θόρυβο

σαν κάποιος που με συνάντησε τυχαία

και με κρατάει σφιχτά απ' το μπράτσο.

Αδέλφια, αν και περπατώ ανάμεσά σας

ήδη τις θύελλες, σαν χάδια

με την αινιγματική στιγμή του αποχαιρετισμού,

γελοιοποιώ.

Έχω πάρει την απόφασή μου.

Ακόμη πιο έντονα ακούω κάθε μέρα

την ελκυστική μουσική

σαν την ηχώ των κυμάτων που σκάνε το βράδυ

στην ακτή του όρμου στο πατρικό νησί μου!

Ονειρεύομαι καθώς γέρνω στην πλώρη του πλοίου.

Τα δελφίνια διασκεδάζουν στον αφρό.

Δεν φαίνεται ακόμη το νησί, αλλά το άρωμα

των αμυγδάλων έρχεται με τον αέρα

και μου λέει ότι όλο και πλησιάζω.

Έτσι θα αντέξω όλες τις οδύνες 

που μπορεί ν' αντέξει ο άνθρωπος

γιατί το μόνο που ξέρω είναι ότι δεν θα κρατήσει για πάντα

η οδύσσεια της καρδιάς μου.

Η μικρή αλλαγή της λύπης και της χαράς μου

έχει κιόλας ξεχαστεί,

όπως η γη θάβεται σε γη,

όταν το πλοίο φτάσει την Ιθάκη του, του ονείρου μου

το λευκό ανοιξιάτικο νησί στην θάλασσα.

(Oscar Levertin) 

Σε άλλη διάσταση κινείται η Καβαφική Ιθάκη, που οφείλουμε να αντιγράψουμε εδώ για να αντιληφθούμε τα διαφορετικά μήκη κύματος που κινούνται τα δύο ποιήματα.

Σὰ βγεῖς στὸν πηγαιμὸ γιὰ τὴν Ἰθάκη,

νὰ εὔχεσαι νἆναι μακρὺς ὁ δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τοὺς Λαιστρυγόνας καὶ τοὺς Κύκλωπας,

τὸν θυμωμένο Ποσειδῶνα μὴ φοβᾶσαι,

τέτοια στὸν δρόμο σου ποτέ σου δὲν θὰ βρεῖς,

ἂν μέν᾿ ἡ σκέψις σου ὑψηλή, ἂν ἐκλεκτὴ

συγκίνησις τὸ πνεῦμα καὶ τὸ σῶμα σου ἀγγίζει.

Τοὺς Λαιστρυγόνας καὶ τοὺς Κύκλωπας,

τὸν ἄγριο Ποσειδώνα δὲν θὰ συναντήσεις,

ἂν δὲν τοὺς κουβανεῖς μὲς στὴν ψυχή σου,

ἂν ἡ ψυχή σου δὲν τοὺς στήνει ἐμπρός σου.

Νὰ εὔχεσαι νά ῾ναι μακρὺς ὁ δρόμος.

Πολλὰ τὰ καλοκαιρινὰ πρωϊὰ νὰ εἶναι

ποὺ μὲ τί εὐχαρίστηση, μὲ τί χαρὰ

θὰ μπαίνεις σὲ λιμένας πρωτοειδωμένους·

νὰ σταματήσεις σ᾿ ἐμπορεῖα Φοινικικά,

καὶ τὲς καλὲς πραγμάτειες ν᾿ ἀποκτήσεις,

σεντέφια καὶ κοράλλια, κεχριμπάρια κ᾿ ἔβενους,

καὶ ἡδονικὰ μυρωδικὰ κάθε λογῆς,

ὅσο μπορεῖς πιὸ ἄφθονα ἡδονικὰ μυρωδικά.

Σὲ πόλεις Αἰγυπτιακὲς πολλὲς νὰ πᾷς,

νὰ μάθεις καὶ νὰ μάθεις ἀπ᾿ τοὺς σπουδασμένους.

Πάντα στὸ νοῦ σου νἄχῃς τὴν Ἰθάκη.

Τὸ φθάσιμον ἐκεῖ εἶν᾿ ὁ προορισμός σου.

Ἀλλὰ μὴ βιάζῃς τὸ ταξείδι διόλου.

Καλλίτερα χρόνια πολλὰ νὰ διαρκέσει.

Καὶ γέρος πιὰ ν᾿ ἀράξῃς στὸ νησί,

πλούσιος μὲ ὅσα κέρδισες στὸν δρόμο,

μὴ προσδοκώντας πλούτη νὰ σὲ δώσῃ ἡ Ἰθάκη.

Ἡ Ἰθάκη σ᾿ ἔδωσε τ᾿ ὡραῖο ταξίδι.

Χωρὶς αὐτὴν δὲν θἄβγαινες στὸν δρόμο.

Ἄλλα δὲν ἔχει νὰ σὲ δώσει πιά.

Κι ἂν πτωχικὴ τὴν βρῇς, ἡ Ἰθάκη δὲν σὲ γέλασε.

Ἔτσι σοφὸς ποὺ ἔγινες, μὲ τόση πείρα,

ἤδη θὰ τὸ κατάλαβες ᾑ Ἰθάκες τί σημαίνουν.

(Κ. Π. Καβάφης)

Με δυο λόγια η Ιθάκη του Καβάφη είναι ποίημα προορισμού και στόχου ενώ του Levertin είναι ποίημα νοσταλγίας. Ο Καβάφης μας συμβουλεύει ότι το ταξίδι αυτό θα μας δώσει γνώσεις ενώ ο Levertin ανυπομονησία για να φτάσουμε.

Δύο βίντεο με την μελοποίηση της Ιθάκης του Καβάφη

Κ.Π Καβάφης "Ιθάκη" (Μελοποίηση:Γιάννης Γλέζος)

"ΙΘΑΚΗ" Κ. Καβάφης (μελοποίηση: Κώστας Πουλής)

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
levandemusikarv
Bards from the Nobel Land