Γιόχαν Γιόχανσον - Ορφέας

 Ο Γιόχαν Γιόχανσον (1969-2018) γεννήθηκε στο Ρέγκιαβικ της Ισλανδίας, αλλά είχε ως βάση του το Βερολίνο. Υπήρξε σύγχρονος συνθέτης που η τέχνη του αγκαλιάζει τον μινιμαλισμό (για έγχορδα και πιάνο), ακουστική ή ηλεκτρονική μουσική, ορχηστρικές συνθέσεις αλλά και χορωδιακή μουσική. Ήταν και συνθέτης μουσικής κινηματογράφου όπου με μια ιδόρρυθμη αφηγηματικότητα, διηγείτο παραβολές, ιστορία ή μύθους. Βασισμένη με κάποια ελευθερία στην ιστορία του Ορφέα αλλά και στις διάφορες ερμηνείες του μύθου μέσα από τα χρόνια, η σύνθεση ο "Ορφέας" του Γιόχανσον κυκλοφόρησε σε δίσκο της Ντώυτσε Γκράμοφον τον Σεπτέμβριο του 2016."

Γιόχαν Γιόχανσον 

Τα επί μέρους κομμάτια έχουν τους παρακάτω τίτλους. Μερικά θα τα ακούσουμε σε βίντεο.

1. Flight from the City
2. A Song for Europa
3. The Drowned World
4. A Deal with Chaos
5. A Pile of Dust
6. Α Sparrow Alighted Upon our Shoulder
7. Fragment I
8. By the Roes, and by the Hinds of the Field
9. The Radiant City
10.Fragment II
11.The Burning Mountain
12. De Luce et Umbra
13. Good Morning, Midnight
14. Good Night, Day
15. Orphic Hymn  

Με θέμα τον μύθο του Ορφέα και της Ευριδίκης και τις διάφορες ερμηνείες του από τις  Μεταμορφώσεις του Οβιδίου μέχρι την ταινία του Ζαν Κοκτώ "Ορφέας" του 1950,  το μεγαλείο του Ορφέα του γίνεται αντιληπτό σε δευτερόλεπτα. O κύριος χαρακτήρας του Κοκτώ, ο Ορφέας που έχει μεταπηδήσει στον ΒΠΠ, ακούει κάποιες συχνότητες στο ραδιόφωνο αλλά και σήματα Μορς που ερμηνεύονται σαν ποιήματα με κάποιο νόημα. Κατά παρόμοιο τρόπο ο Γιόχανσον χρησιμοποιεί  μερικά επαναλαμβανόμενα μέρη πιάνου και βιολιού αλλά και με κάποια ηχητικά εφέ για να ξεκινήσει  ο Ορφέας του με το "Flight from the City".

Jóhannsson: Flight From The City

To "A Song for Europa" σκιαγραφείται περισσότερο με ηχητικά εφέ αλλά και με επαναλαμβανόμενα φασματικά φωνητικά δείγματα.

Jóhann Jóhannsson - A Song For Europa

O Γιόχανσον χαράζει ένα μονοπάτι απ' το σκοτάδι στο φως, εμπνευσμένο απ' τον μύθο του Ορφέα. Μια ιστορία για τον θάνατο και την αναγέννηση, την ασύλληπτη φύση της δημιουργίας και της τέχνης και την εφήμερη φύση της μνήμης. Είναι ένα άλμπουμ για την αλλαγή, την αγάπη και την τέχνη.

Παρακάτω ακούμε το επιβλητικό A Deal With Chaos για σόλο τσέλο

Jóhannsson: A Deal With Chaos

Το πολύ τρυφερό By the Roes, and by the Hinds of the Field

Jóhannsson: By The Roes, And By The Hinds Of The Field

Ένα ακόμη εξαιρετικό δίπτυχο "Good Μorning Midnight" και "Good Νight Day" δείχνουν την αλλαγή της κατάστασης, την αναγέννηση.

Jóhannsson: Good Morning, Midnight

Jóhannsson: Good Night, Day

To πλέον εντυπωσιακό είναι το φινάλε, το "Οrphic Hymn" όπου σκιαγραφείται με ένα a capella μαγευτικό χορωδιακό σε κείμενο των Μεταμορφώσεων του Οβιδίου.

Jóhannsson: Orphic Hymn

Oι στίχοι στα Λατινικά:
Umbra subit terras, et quae loca viderat ante
Cuncta recognoscit quairesque per arva piorum
Invenit Euridicen cupidisque amplectitur ulnis;
Hic mondo coniunctis spatiantur passibus ambo
Nunc praecedentem sequitur, nunc praevius anteit
Euridicenque suam iam tuto respicit Orpheus 

METAΦΡΑΣΗ

Στη γη, του Ορφέα η ψυχή μπήκε και όσους τόπους πριν είδε όλους
αναγνωρίζει κι αναζητώντας μεσ' στων οσίων τον χώρο ευρίσκει

την Ευριδίκη και με τα χέρια, που την ποθούσαν, την αγκαλιάζει.

Εκεί βαδίζουν τώρα οι δυό τους και πλάι πλάι περπατούνε.

τώρα πάει πίσω από εκείνη που προηγείται, τώρα προηγείται

αυτός στον δρόμο και με ασφάλεια την Ευρυδίκη του τώρα κοιτάζει.

ΤΩΝ ΟΒΙΔΙΟΥ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΧΙ στίχοι 61-66 

Έμμετρη απόδοση στη Ν. Ελληνική από τον ΘΕΟΔΩΡΟ ΤΣΟΧΑΛΗ

ΑΘΗΝΑ 2009

Tον Ιούνιο του 2018, πέντε τραγουδιστές συναντήθηκαν για να εξερευνήσουν την εντυπωσιακή ακουστική του σκοτεινού και μυστηριακού "Ναού της Τέχνης" στο Γκαίτεμποργκ της Σουηδίας, γνωστού για την πλούσια και εκτεταμένη για πάνω από 20 δευτερόλεπτα αντήχησή του. 

 Σαν φόρο τιμής στον ευρηματικό Ισλανδό συνθέτη Γιόχαν Γιόχανσον, που πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου 2018 μόλις 48 ετών, οι τραγουδιστές ηχογράφησαν τον "Ορφικό Ύμνο".

ORPHIC HYMN (A Tribute to Jóhann Jóhannsson)

Να σημειώσουμε εδώ ότι η ιστορία αυτή αφορά τον θάνατο του Ορφέα όπου και τότε συνάντησε οριστικά την Ευριδίκη του. Σύμφωνα με τον Οβίδιο, ενώ ο Ορφέας άδοντας έθελγε δένδρα και ζώα, οι γυναίκες της Θράκης τον κατασπάραξαν, επειδή τις περιφρονούσε, και διασκόρπισαν τα μέλη του. Το κεφάλι και τη λύρα του τα δέχθηκε ο Έβρος και τα έφερε στην θάλασσα. Τα κύματα τα απέθεσαν στην παραλία της Μήθυμνας της Λέσβου. Οι γυναίκες της Θράκης που έπραξαν και είδαν την ανόσια πράξη, μεταμορφώνονται σε δένδρα από τον Βάκχο.

"Δημιουργώντας τον Ορφέα ήταν ένα αληθινό έγο αγάπης, κάτι που είχε γίνει μέρος της ύπαρξής μου για έξι χρόνια, κι ακόμη η μουσική παρέμενε φρέσκια - ήταν η ζωή μου μόνιμα σε μια κατάσταση ροής και ανανέωσης", είπε ο συνθέτης. 

Τελειώνοντας θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου με τίτλο:

ΣΤΟΝ ΟΡΦΕΑ

Το καλοκαίρι εφέτος κάτω απ' τον αστερισμό της Λύρας μένουμε συλλογισμένοι.

Ποιό τ' όφελος που μάγεψες με το τραγούδι σου τον Άδη και την Περσεφόνη

και σου επιστρέψανε την Ευρυδίκη; Ο ίδιος εσύ, στη δύναμή σου διαπιστώνοντας,

στράφηκες να βεβαιωθείς, κ' εχάθη πάλι το βασίλειο των ίσκιων κάτω απ' τις λεύκες.

Τότε, απ' το ακατόρθωτο σκυμμένος, κήρυξες στη λύρα

τη μοναξιά σαν την ύστατη αλήθεια. Αυτό δε σου το συχωρέσαν

ούτε οι θεοί ούτε οι άνθρωποι. Μαινάδες σου κομμάτιασαν το σώμα

στις όχθες του Έβρου. Μόνο η λύρα σου κ' η κεφαλή σου φτάσανε στη Λέσβο

παρασυρμένα απ' το ρεύμα. Ποιά η δικαίωση, λοιπόν, του τραγουδιού σου;

Μήπως η στιγμιαία (εικονική κι αυτή) συνοχή του φωτός και του σκότους;

Ή μήπως το που οι Μούσες κρέμασαν τη Λύρα σου καταμεσίς στ' αστέρια;

Κάτω από τούτο τον αστερισμό, το καλοκαίρι εφέτος, μένουμε συλλογισμένοι.

                

27.VI.69

ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ - ΣΑΜΟΣ

Απ' την ποιτητική συλλογή: ΠΕΤΡΕΣ - ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ - ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑ

ΠΗΓΕΣ:
Wikepedia
BBC
Pitchfork
Gramophone
Spellbinding Music
ΟΒΙΔΙΟΥ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ