Μπετόβεν και Ακορντεόν

 

Το 2020 εορτάστηκαν τα 250 χρόνια της γέννησης του Μπετόβεν και εννέα συνθέτες έγραψαν από μια σύνθεση για ακορντεόν εμπνευσμένη από κάποιο έργο του Μπετόβεν. Το όλο εγχείρημα ήταν μια έμπνευση του ακορντενονίστα Φελισιάν Μπρουτ. Τότε είχαν πει τα παρακάτω:

"Το 2020 θα γιορτάσουμε τα 250 χρόνια ενός θρυλικού συνθέτη: Του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Γεννήθηκε το 1770 και πέθανε στην Βιέννη το 1827, δύο μόλις χρόνια πριν την εφεύρεση του ακορντεόν σ' αυτή την ίδια πόλη απ' τον κατασκευαστή πιάνων Cyrill Demian. Αυτά τα δύο χρόνια εμπόδισαν μια συνάντηση. Σχεδόν δύο αιώνες μετά, δελεαστήκαμε από ένα όνειρο, αυτό που με την φαντασία πραγματοποίησε την συνάντηση".

NEUF logo

Η ομάδα των "ΕΝΝΕΑ" (9) ονομάστηκε έτσι - "NEUF"-  για κάποιους λόγους, όπως εννέα συμφωνίες του Μπετόβεν, εννέα συνθέτες που δέχτηκαν την πρόκληση, εννέα γράμματα B-E-E-T-H-O-V-E-N- και A-C-C-O-R-D-E-O-N.

Παρακάτω θα παρουσιάσω τους εννέα συνθέτες με αλφαβητική σειρά, μαζί  με τις  εννέα εμπνευσμένες συνθέσεις τους απ' την μουσική του Μπετόβεν με λίγα λόγια για το πώς ο κάθε συνθέτης σκέφτηκε την σύνθεσή του. Όλα τα έργα είναι για ακορντεόν και κουιντέτο εγχόρδων. Ακορντεόν παίζει ο Félicien Brut, που είναι κι ο εμπνευστής αυτής της σπουδαίας συνεργασίας. 

Félicien Brut

*

*

Corentin Apparailly, συνθέτης γεννήθηκε στην Τουλούζη το 1995

"Τι είναι χειρότερο για έναν μουσικό απ' το να χάσει την ακοή του; Από τότε που έμαθα την ιστορία του Μπετόβεν αυτή η ερώτηση με συναρπάζει. Αυτό το ιδιαίτερο συναίσθημα να χάνεσαι σιγά σιγά στην σιωπή, αυτή η πάλη ενός εκκωφαντικού εσωτερικού κόσμου κι ενός βωβού εξωτερικού, είναι αυτό που ήθελα να εξερευνήσω μέσα απ' την Σονάτα του Σεληνόφωτος που την συνέθεσε το 1801 ο Μπετόβεν τότε που ανακάλυψε την απώλεια της ακοής του"

Depuis les Ombres (Από τις Σκιές) εμπνευσμένο απ' την Σονάτα του Σεληνόφωτος 

Corentin Apparailly (d'après Ludwig van Beethoven) : Depuis les ombres

*

*

Stéphane Delplace, συνθέτης, γεννήθηκε το 1953 στο Μπορντώ

"Η πρόσκληση του Félicien Brut να λάβω μέρος στην ομάδα NEUF πραγματικά με αποπλάνησε. Ήδη  είχα συνδέσει στο παρελθόν το θέμα της πρώτης συμφωνίας του Μπραμς μέσα στην Ωδή της Χαράς του Μπετόβεν, οπότε μου δόθηκε η ευκαιρία να γράψω μια φούγκα που θα ενσωμάτωνε αυτό το χορωδιακό.[...] Το σύνολο των έξι εκτελεστών απαιτούσε μια εξάφωνη φούγκα. [...]Το ακορντεόν με ενθάρρυνε να παραμορφώσω το μέτρο και να το γυρίσω προς το βαλς, πέραν των άλλων εξερευνήσεων."

L’Odieuse Fugue, εμπνευσμένο και σ' ελεύθερη διασκευή απ' την Συμφωνία αρ. 9 του Μπετόβεν 

Stéphane Delplace: L'Odieuse Fugue

*

*

Domi Emorine, συνθέτρια και ακορντεονίστα γεννήθηκε το 1975
"Η 18η Αυγούστου 1937 είναι μια όμορφη καλοκαιριάτικη μέρα που τελειώνει στον ουρανό του Παρισιού. Η ώρα είναι 7 το βράδυ. Η ζέστη είναι αποπνικτική. Ο Μπετόβεν φεύγει απ' το Palais Garnier, εξουθενωμένος από μια μεγάλη και χαοτική πρόβα. Βγάζει από την τσέπη του ένα χαρτί που είναι γραμμένο το όνομα αυτού του καλού εστιατορίου στην περιοχή της Βαστίλλης, πρόταση του σολίστα τσελίστα της ορχήστρας, και μπαίνει γρήγορα σ' ένα ταξί.

Λίγα λεπτά αργότερα, κεταβαίνει την οδό de Lappe κάτω από έναν ήλιο που εξαφανίζεται όταν λίγες χειμαρρώδεις νότες του χτυπούν τα ήδη ταλαιπωρημένα αυτιά του. Είναι νωρίς ακόμη για το δείπνο κι η καταιγίδα είναι απειλητική. Τότε το αστικό Βιενέζικο στυλ τον σπρώχνει στην πόρτα μιας αίθουσας χορού απ' την οποία ξεφεύγει αυτή η μουσική κατά κύματα. Στο πίσω μέρος του μικρού δωματίου, μέσα από το πυκνό πέπλο του καπνού των τσιγάρων, ο νεαρός Τζο παίζει το ακορντεόν του, ποτήρια τσουγκρίζονται, γέλια ακούγονται. Έξω έπεσε πυκνό σκοτάδι. Η καταιγίδα είναι εδώ και σε λίγο θα ξεσπάσει...

Ο Μπετόβεν κι ο Τζο Πριβά, μας λένε μια απίθανη ιστορία εδώ πάνω από τρεις φορές, μια αδύνατη συνάντηση που αψηφά τον χρόνο, μια παράλογη παρένθεση που μόνο η μουσική μπορεί να προσφέρει, πέρα απ' τις πραγματικότητες μιας ζωής στην οποία μετρούμαστε, ο χρόνος".

Tempête au Balajo, εμπνευσμένο και σε ελεύθερη διασκευή απ' την Σονάτα "The Tempest"

Domi Emorine: Tempête au Balajo

*

*

Thomas Encho, συνθέτης γεννήθηκε το 1988 στο Παρίσι

" Η Σονάτα έργο 11, είναι η τελευταία απ' τις 32 σονάτες για πιάνο του Μπετόβεν αλλά και μια απ' τις τελευταίες του πιανιστικές συνθέσεις. Συχνά θεωρείται το "Αντίο στο πιάνο". Γι' αυτό θέλησα να του αποτίσω φόρο τιμής μ' αυτή την διαφορετική ενορχήστρωση για ακορντεόν και κουιντέτο εγχόρδων.

Επέλεξα να εστιάσω στο θέμα της δεύτερης κίνησης, Αριέτα, μια απλή και ανόθευτη μελωδία σε ντο μείζονα απ' την οποία ο Μπετόβεν έγραψε έξι μνημειώδεις παραλλαγές εξαιρετικού ρυθμικού και θεματικού πλούτου.

Φαντάστηκα ότι βρισκόμαστε στο τέλος της ζωής του Μπετόβεν, η κώφωσή του είναι τώρα ολοκληρωτική και το τραγούδι του είναι ήρεμο και λαμπερό σαν το ουράνιο τόξο μετά την καταιγίδα, όταν ο ήλιος διαπερνά τις τελευταίες σταγόνες της βροχής και νιώθεις κρύο και ζέστη ταυτόχρονα."

[...]

Après l’Orage, εμπνευσμένο και σε ελεύθερη διασκευή απ' την Σονάτα έργο 111 του Μπετόβεν 

Thomas Encho: Après l'Orage

*

*

Cyrille Lehn, Γάλλος συνθέτης, πιανίστας και αυτοσχεδιαστής γεννήθηκε το 1977.

" Ο Μπετόβεν έχει γράψει αρκετές κινήσεις στις σονάτες του στον ρυθμό της Ταραντέλας: αυτός ο Ιταλικός χορός στην πραγματικότητα διαποτίζει ολόκληρη την λόγια μουσική του 19ου αιώνα. Αυτό το κομμάτι με τον ζωηρό ρυθμό υπονοεί ένα ακορντεόν με προφανή δημοφιλή χρώματα κι ένα κουιντέτο εγχόρδων που απαιτεί δεξιοτεχνία. Ένα τρελό ρόντο, μ' έναν τρόπο που όλοι οδηγούνται στην χαρά και στην μέθη"

Tarentelle à Kreutzer, εμπνευσμένο και σε ελεύθερη διασκευή απ' την Σονάτα Κρώυτσερ του Μπετόβεν .

Cyrille Lehn: Tarentelle à Kreutzer

*

*

Patrice d’Ollone, Γάλλος συνθέτης και πιανίστας, γεννήθηκε το 1947

"Ποιμενικοί, Μπετόβεν και...Ντεμπυσί! 

Διασχίζοντας μια ιδιαίτερα οδυνηρή περίοδο της ζωής του, υπάρχει ένα χαροποιό στοιχείο (ίσως μεταφορικά;) ότι ο Μπετόβεν παρουσιάζει την 6η συμφωνία του. Σίγουρα συναντάμε μια θύελλα, αλλά το περισσότερο περιεχόμενο της Ποιμενικής, απ' την αρχή ως το τέλος, μιλάει μόνο για χαρά κι αναγέννηση.

Όταν για τον Ντεμπυσί, το λιγότερο που μπορεί να λεχθεί είναι ότι η οπτική του για την φύση βρίσκεται πολύ μακριά απ' αυτήν του Μπετόβεν, όπου ως "Monsieur Croche" , έγραψε τα δυσάρεστα λόγια: " Όταν ένας άνθρωπος γεννιέται δεν απαιτούμε να γράφει μόνο αριστουργήματα, κι αν αντιμετωπίσουμε την Ποιμενική μ' αυτό το πνεύμα, τότε αυτό το επίθετο είναι ελλιπές στην αντιστοιχία των άλλων έργων".

Αλλά, επειδή θέλουμε να βρεθούν αυτοί οι δύο σπουδαίοι συνθέτες μαζί κι ακόμη να ονειρευτούμε μια πιθανή συμφιλίωση της μουσικής τους...Ας ονειρευτούμε αλλά όχι υπερβολικά!"

(σημείωση: Monsieur Croche ήταν το ψευδώνυμο του Ντεμπυσί όταν έγραφε άρθρα ως κριτικός για μουσική)

Réconciliation, εμπνευσμένο και σ' ελεύθερη διασκευή απ' την Συμφωνία αρ. 6 του Μπετόβεν  

Patrice d'Ollone : Réconciliation

*

*

Thibault Perrine, συνθέτης, γεννήθηκε το 1979

"12 Απριλίου 1945. Στην δύση της ζωής του, ο γερο Ρίχαρντ Στράους έβαζε την υπογραφή του σ' ένα απ' τα τελευταία αριστουργήματά του, τις "Μεταμορφώσεις", ένα είδος θρηνητικού λυκόφωτος σχεδόν μισής ώρας διάρκειας για 23 σολίστες εγχόρδων, όπως τόσες πολλές φωνές από μια μεγάλη χορωδία θρήνου. Στην τελευταία σελίδα, ένα απόσπασμα από το Πένθιμο Εμβατήριο της 3ης Συμφωνίας του Μπετόβεν, προστέθηκε με το χέρι - ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ! Λες και στα ερείπια του πολιτισμού, μετά από δώδεκα χρόνια Ναζισμού και την τελική κατάρρευση της χώρας του, ο Στράους είχε νιώσει την ανάγκη να θυμηθεί εδώ τι είχε φέρει την τέχνη στο υψηλότερη βαθμίδα του Γερμανικού πολιτισμού, τις πρώτες ώρες του ρομαντισμού, όταν ο ουμανισμός του Γκαίτε ή του Σίλλερ φαινόταν ακόμη ικανός να αλλάξει τον κόσμο.

Εις Μνήμην...Η σύνθεση περιέχει στοιχεία από το Αλλεγκρέτο της 7ης συμφωνίας του Μπετόβεν (το άλλο πένθιμο εμβατήριο) για να γιορταστεί η επέτειος των 250 χρόνων της γέννησής του, σε μια εποχή που η βαρβαρότητα  φαίνεται όλο και περισσότερο να κυριαρχεί στην γηραιά μας ήπειρο που νομίζαμε ότι ήταν ασφαλής από πολέμους. Αυτό το κομμάτι είναι ένα ταπεινό αφιέρωμα στα θύματα της σύγχρονης βαρβαρότητας, που εδώ ενσωματώνεται από μια αδιάκοπη καμπανοκρουσία και οκτώ νότες ενός οστινάτου. Οκτώ νότες, όπως τόσα τα γράμματα του ονόματος ενός τόπου που έχει γίνει παντοτινό σύμβολο οδύνης, φρικαλεότητας, θρήνου..."

In Memoriam, εμπνευσμένο και σ' ελεύθερη διασκευή απ' την συμφωνία αρ. 7 του Μπετόβεν

Thibault Perrine : In Memoriam 

*

*

Fabien Waksman, συνθέτης, γεννήθηκε το 1980

"Τι σημαίνει η απώλεια ακοής για έναν συνθέτη;

Αυτή είναι η ερώτηση που προσπαθούσα να απαντήσω συνθέτοντας μουσική για το σεξτέτο σαν φόρο τιμής προς τον Μπετόβεν.

Το εναρκτήριο σημείο αυτού του κομματιού ήταν το όραμα του Μπετόβεν, φυλακισμένο στο ίδιο του το σώμα. Μια κολοσσιαία φυλακή, σε Δαντικές αναλογίες, και ταυτόχρονα αποπνικτική. Αυτός ο εσωτερικός κόσμος, που φαντάζομαι σαν το πνεύμα ενός Μπετόβεν χωρίς ακουστική επαφή με τον εξωτερικό, μου θύμισε τα χαρακτικά του Piranesi. Το Carcere Oscura, (Σκοτεινή Φυλακή)  που έγινε το 1743, είναι ένα είδος πρελούδιου στον κύκλο Carceri d’Invenzione, (Οι  Φυλακές) το αριστούργημα του καλλιτέχνη. Αυτό το σύμπαν φυλακών έχει μια φανταστική πτυχή λόγω του μνημειακού του τύπου. Παρόλα αυτά παραμένει κλειστό για πάντα, απάνθρωπο και γι' αυτό φοβερά τρομακτικό. Όπως λέει η Μαργαρίτα Γιουρσενάρ, οι Φυλακές προκαλούν έναν "πλασματικό κόσμο, κι όμως απειλητικά αληθινό, κλειστοφοβικό κι όμως μεγαλομανιακό που θυμίζει εκείνο στο οποίο η σύγχρονη ανθρωπότητα κλειδώνεται κάθε μέρα."

Οι πρώτες τέσσερις νότες της Πέμπτης Συμφωνίας, το πιο διάσημο μοτίβο του Μπετόβεν, κυριαρχούν σ' όλο το κομμάτι, η αντιμετώπισή του είναι συχνά πιο ξέφρενη, σαν να φαίνεται να περιπλανιέται απελπισμένα σ' έναν συνεχώς εξελισσόμενο λαβύρινθο ψάχνοντας για κάποια έξοδο, μια παρηγοριά, μια λάμψη. Το σκηνικό μπορεί να αλλάξει σημαντικά, η αίσθηση του επείγοντος σπάνια εγκαταλείπει μια συνομιλία στην οποία το ακορντεόν σταδιακά καταφέρνει να κερδίσει ανεξαρτησία απ' το πολύ πυκνό και συμπαγές σύνολο εγχόρδων.

Μια μικρή ανοδική καντέντσα στο ακορντεόν οδηγεί στην εμφάνιση ενός νέου κύτταρου απ' το θέμα της πρώτης συμφωνίας του Μπετόβεν, που σταδιακά φαίνεται να φέρνει μια σχετική ηρεμία, της οποίας το αχνό φως δεν μπορεί να εμποδίσει την επιστροφή της αρχικής φρενίτιδας. Αυτή η αναζήτηση τελειώνει σαν  μια πρόσβαση στην έξαλλη άνοια, τόσο μάταιη αλλά και τόσο απαραίτητη μιας ελευθερίας που αιώνια δραπετεύει..."

Carcere Oscura, εμπνευσμένο και σ' ελεύθερη διασκευή από την 5η Συμφωνία του Μπετόβεν 

Fabien Waksman : Carcere Oscura

*

*

Jean-François Zygel, συνθέτης, πιανίστας και αυτοσχεδιαστής γεννήθηκε το 1960

( Μέχρι στιγμής ο συνθέτης δεν έχει αναλύσει τις σκέψεις που τον οδήγησαν στην εμπνευσμένη απ' τον Μπετόβεν σύνθεσή του, όμως ακούγονται διάφορα θέματα από γνωστά έργα όπως το κοντσέρτο για πιάνο αρ. 3, Για την Ελίζα, η Ωδή της Χαράς)

Il est là , εμπνευσμένο και σ' ελεύθερη διασκευή από διάφορα γνωστά θέματα του Μπετόβεν.

Jean-François Zygel : "Il est là"

Eκτός από τον ακορντεονίστα Félicien Brut, συμμετέχει το σύνολο Quatuor Hermès και ο κοντραμπασίστας Edouard Macarez .

To έργο παρουσιάστηκε ζωντανά στις 9 Ιανουαρίου 2021 στο Théâtre de l'Alliance Française.

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
BBC
Felicien Brut
France Musique