Per aspera ad astra

 Μέσα απ' τις δυσκολίες θα φτάσουμε στα αστέρια

Sergei Bortkiewicz Concerto No.3 for piano and orchestra in с minor "Per Aspera ad Astra",Op.32

O Σεργκέι Μπορτκίεβιτς (1877-1952) άρχισε  τις μουσικές σπουδές του στην Αγ. Πετρούπολη και ένας από τους δασκάλους του ήταν ο Ανατόλ Λιαντοφ. Συνέχισε στο Ωδείο της Λειψίας όπου και αποφοίτησε λαμβάνοντας το βραβείο Σούμαν. Κατά την διάρκεια των σπουδών του  πήγε κάποιες φορές στην Ρωσία και μετά το τέλος τους έμεινε στην Γερμανία για τον περισσότερο χρόνο, όπου δίδαξε στο Ωδείο και δίνοντας ρεσιτάλ σε  πολλές πόλεις μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.   Μετά την έναρξη του πολέμου ο συνθέτης και η σύζυγός του, μπήκαν  σε κατ’ οίκον περιορισμό επειδή ήταν Ρώσοι υπήκοοι, αλλά αργότερα  αναγκάστηκε να επιστρέψει στην γενέτειρά του στην Ουκρανία, όπου παρέμεινε στην πατρική περιουσία - οι γονείς του  ανήκαν στους ευγενείς της Πολωνίας - μέχρι που ο Κόκκινος Στρατός έκανε κατάσχεση της περιουσίας μετά την Ρωσική Επανάσταση του 1917.

Sergei Bortkiewicz

Απέδρασε  κάτω από μεγάλο κίνδυνο μ’ ένα ατμόπλοιο στην Τουρκία κι έμεινε στην Κων/λη το 1919. Έδωσε συναυλίες και μετά από καιρό απέκτησε βίζα για να πάει στην Γιουγκοσλαβία και το 1922 στην Αυστρία. Απέκτησε την Αυστριακή υπηκοότητα το 1925 κι έμεινε στην Βιέννη για πέντε χρόνια.

Ενώ ο συνθέτης ήταν στη Βιέννη έγραψε το Κοντσέρτο για Πιάνο αρ. 3 το 1926.

Sergei Bortkiewicz Piano Concerto "Per Aspera ad Astra",Op.32

Είχε περάσει πολλές κακουχίες από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και αυτό ήταν μια εποχή σχετικής ηρεμίας στη ζωή του. Το κοντσέρτο έχει υπότιτλο "Per aspera ad astra" το οποίο παίρνει βαθιά σημασία λόγω των κακουχιών του συνθέτη.

Το κοντσέρτο είναι αφιερωμένο στον πιανίστα Paul de Conne, που βοήθησε τον Μπορτκίεβιτς να αποκτήσει την Αυστριακή υπηκοότητα το 1925. Ο συνθέτης γνώριζε τον Πωλ ντε Κον απ' την εποχή που μελετούσε πιάνο στο Ωδείο της Αγ. Πετρούπολης με τον Karel van Ark, έχει πέντε μέρη, τα οποία παίζονται χωρίς διακοπή. Στην εισαγωγή ακούγεται το κόντρα-φαγκότο που με το βαρύ και σκυθρωπό του ύφος θυμίζει τις δυσκολίες που πέρασε ο συνθέτης στον ΑΠΠ, ενώ στην συνέχεια αυτό που φαίνεται σαν δεύτερο μέρος έχει μια πιο ήρεμη και  λυρική διάθεση που με τις εξαιρετικά πολύχρωμες φράσεις του πιάνου μεταφερόμαστε σε άλλη διάσταση πιο αισιόδοξη ώσπου στο μεγαλόπρεπο τέλος η ζωή φεύγει απ' το σκοτάδι και το φωτεινό στοιχείο επικρατεί.

Ο Μπορτκίεβιτς παραλληλίζεται με τον Ραχμάνινοφ και όντως υπάρχουν ομοιότητες. Ήταν προικισμένος εξαιρετικά στο να γράφει μελωδίες αλλά και στην “μαστοριά” των συνθέσεων. Υπήρξε αναμφίβολα ένας  από τους τελευταίους Ρομαντικούς που δεν ενστερνίστηκε τις μουσικές καινοτομίες του 20ού αιώνα. Έχει γράψει κι ένα κοντσέρτο για αριστερό χέρι για τον τραυματία πιανίστα Πωλ Βιτγκενστάιν, αδελφό του φιλόσοφου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, που έχασε το δεξί του χέρι στον ΑΠΠ.

Με τον ίδιο τίτλο (Per Aspera ad Astra) ένας ακόμη συνθέτης, ο  Πολωνός Moritz Moszkowski (1854-1925) έγραψε ένα λαμπρό βιβλίο με 15 σπουδές για πιάνο με Ρομαντική μουσική, στο ύφος του Σοπέν, του Μέντελσον και του Σούμαν. Τα κομμάτια αυτά, εξαιρετικής δυσκολίας προορίζονται για προχωρημένους πιανίστες, που κάθε ένα από αυτά είναι μια μελέτη στην δραματικότητα, στο ύφος και στην έκφραση αλλά και στην τεχνική των δαχτύλων.

Moritz Moszkowski 

Εδώ μπορείτε να ακούσετε όλο το εκθαμβωτικό άλμπουμ και των 15 δεξιοτεχνικών σπουδών. Μέσα απ' τις δυσκολίες τους φτάνει ο πιανίστας στα αστέρια!

Ilana Vered plays Moszkowski 15 Virtuoso Etudes Op. 72

Να πούμε τέλος, ότι αυτή η φράση "Per aspera ad Astra" κοσμεί πολλά εκπαιδευτικά κι ερευνητικά κέντρα σε όλον τον κόσμο και ο λόγος είναι προφανής.

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia
Alfred Music
Netherlands Music Institution