Άρης - Ο Θεός του Πολέμου

Ο Πόλεμος! Μια φρικιαστική πράξη που ο άνθρωπος σκοτώνει άνθρωπο. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι λαοί για διάφορους λόγους, εδαφικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και άλλους έρχονται σε ένοπλη σύγκρουση που καταλήγουν σε θνησιμότητα, καταστροφή, πόνο και όλα αυτά νόμιμα. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν στο Δωδεκάθεό τους και τον Άρη, τον θεό του πολέμου, που ήταν όμως ο πιο μισητός θεός και όχι άδικα. 

Ο Άρης φέρνει τον θάνατο και την καταστροφή. Ο Άρης ήταν γιος του Δία και της Ήρας. Ο Δίας δεν τον αγαπάει. Του το λέει άλλωστε συχνά, ότι κανένας απ' τους θεούς του Ολύμπου δεν του είναι τόσο ανυπόφορος όσο εκείνος κι ότι, αν δεν ήταν γιός του, από καιρό θα τον είχε ρίξει στα σκοτάδια του Τάρταρου, εκεί που ζουν οι Τιτάνες μέσα σε φοβερά βασανιστήρια . 

O Άρης αναπαυόμενος

Ο αναπαυόμενος Άρης (η άνω φωτογραφία)  ήταν ένα αριστουργηματικό γλυπτό, έργο του αρχαίου Έλληνα γλύπτη Σκόπα ή του Λυσίππου. Σήμερα σώζεται μαρμάρινο αντίγραφό του, ρωμαϊκής εποχής, γνωστό επίσης με την επωνυμία Άρης του Λουντοβίζι, το οποίο εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρώμης.

Μονάχα οι σκληρές μάχες αρέσουν στον άγριο Άρη. Με τ' αστραφτερά του άρματα, με μια πελώρια ασπίδα, τρέχει ορμητικός ανάμεσα στους πολεμιστές, μέσα στις κλαγγές των όπλων και τους αλαλαγμούς της μάχης. Τον συνοδεύουν οι γιοί του Δείμος (τρόμος) κι ο Φόβος που δίπλα τους στέκουν η έριδα, η θεά της διχόνοιας και η θεά Ενυώ που σπέρνει τους φόνους. Ανείπωτη χαρά νιώθει ο Άρης όταν η μάχη φουντώνει και σωριάζονται χάμω βογγώντας οι πολεμιστές. Θριαμβεύει όταν σκοτώνει, με το τρομερό σπαθί του κάποιον πολεμιστή και απολαμβάνει να βλέπει το καυτό αίμα να ρέει πάνω στο χώμα. Βαράει δεξιά, αριστερά δίχως να διαλέγει και σωριάζονται γύρω από τον σκληρό θεό τα κουφάρια.

Σκληρός, παράφορος και τρομαχτικός είναι ο Άρης, μα δεν είναι πάντα νικητής. Πολλές φορές νικιέται στη μάχη από την Αθηνά-Παλλάδα, την πολεμική κόρη του Δία. Η θεά τον νικάει με την εξυπνάδα της και με την ήρεμη εμπιστοσύνη που έχει στην δύναμή της. 

 Μάχη Άρη και Αθηνάς. David, Jacques-Louis 1771

                                   (Ο πίνακας φυλάσσεται στο Παρίσι, Musée du Petit Palais)

Καμιά φορά και οι θνητοί ήρωες τον νικούν, προπαντός όταν τους βοηθάει η Αθηνά με τα φωτεινά μάτια. Έτσι, κάποτε, τον λάβωσε κάτω από τα τείχη της Τροίας ο ήρωας Διομήδης με το χαλκόδετο κοντάρι του. Η ίδια η Αθηνά είχε κατευθύνει το χτύπημα. Έβγαλε μια τόσο δυνατή κραυγή ο λαβωμένος θεός που αντήχησε μακριά μέχρι το στρατόπεδο των Τρώων και των Ελλήνων. Λες και ούρλιζαν με μια φωνή χιλιάδες πολεμιστές ορμώντας στην σκληρή μάχη, έτσι κραύγασε από τον πόνο ο Άρης μέσα στην χάλκινη πανοπλία του. Μεγάλος τρόμος έπιασε τους Τρώες και τους Έλληνες κι ο ορμητικός Άρης, βουτηγμένος στο αίμα και τυλιγμένος μέσα σε πυκνή αιθάλη, έφυγε τρέχοντας στον πατέρα του τον Δία να παραπονεθεί γι' αυτό που του έκανε η Αθηνά. Μα ο Δίας μήτε καν άκουσε τις κλάψες του. Δεν αγάπαγε αυτόν τον γιό που του άρεσαν μόνο οι φαγωμάρες, οι μάχες και οι σκοτωμοί.

Η ετυμολογική προέλευση του ονόματός του, αν και δεν είναι απόλυτα επιβεβαιωμένη συνδέεται με την αρά/αρή που σημαίνει κατάρα.

Σε σύγκριση με άλλους Έλληνες θεούς, ο Άρης λατρευτόταν λιγότερο.  Ανατολικά της Σπάρτης, περιγράφεται πως υπήρχε αρχαϊκό άγαλμα του αλυσοδεμένου Άρη, για να δείξει ότι το πνεύμα του πολέμου και η νίκη πρέπει να φυλάσσονται στην πόλη.

Ο Άρης παίζει σχετικά περιορισμένο ρόλο στην ελληνική μυθολογία όπως αντιπροσωπεύεται στη λογοτεχνική αφήγηση, αν και αναφέρονται οι πολλές ερωτικές σχέσεις του και οι άφθονοι απόγονοι του. Όταν ο Άρης δεν εμφανίζεται στους μύθους, συνήθως αντιμετωπίζει ταπείνωση. Είναι γνωστός ως εραστής της Αφροδίτης, της θεάς του έρωτα, που ήταν παντρεμένη με τον Ήφαιστο, θεό της χειροτεχνίας. 

Ρούμπενς: Οι Συνέπειες του Πολέμου

                                   ( Ο πίνακας βρίσκεται στο  Palazzo Pitti, στην Φλωρεντία, Ιταλία).

Όταν η Ευρώπη βρισκόταν στο τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου, ο Φερδινάνδος των Μεδίκων έδωσε παραγγελία στον Ρούμπενς να ζωγραφίσει "Τις Συνέπειες του Πολέμου. Βλέπουμε στον πίνακα, τον Άρη, τον θεό του πολέμου, να προχωράει με ορμή αμέσως μόλις βγήκε από τον ναό του Ιανού και να κινείται από αριστερά προς τα δεξιά με το ματωμένο σπαθί του χαμηλά. Παρατηρούμε την οδύνη, την θλίψη και τον θάνατο στα πρόσωπα των ανθρώπων που τον περιτριγυρίζουν ικετεύοντας το τέλος του πολέμου.

Ο Άγγλος συνθέτης Γουσταύος Χολστ (1874-1934) έγραψε ένα έργο που ονομάζεται "Πλανήτες". Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο Πλανήτης Άρης, που εκπροσωπεί τον πόλεμο. Είναι η πρώτη από τις επτά κινήσεις. Αρχίζει ήσυχα με κρουστά, άρπα και έγχορδα. Σταδιακά η μουσική συνεχίζει με κρεσέντο και φτάνει σε μια πολύ δυσαρμονική κορύφωση. Αν και παρουσιάζει τον τρόμο του πολέμου το έργο ολοκληρώθηκε πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο συνθέτης Κόλιν Μάθιους σχολιάζει ότι ο "Άρης" του Χολστ είναι ένα πείραμα ρυθμού και διαφώνων κλιμάκων και η βιαιότητα στην παράσταση εκπλήσσει το ακροατήριο. Συμπληρώνει ότι αν και μουσική για μάχες είχε γραφεί και νωρίτερα, υπονοώντας την "Ζωή ενός Ήρωα" του Ριχάρδου Στράους, ποτέ δεν είχε ακουστεί τέτοια βία και απόλυτος τρόμος. 

Gustav Holst - The Planets - Mars, the Bringer of War

Ο πόλεμος που έρχεται

Δεν είναι ο πρώτος. Υπήρξαν άλλοι

πόλεμοι πριν απ’αυτόν.

Όταν ο τελευταίος τελείωσε

υπήρχαν νικητές και νικημένοι.

Ανάμεσα στους νικημένους οι κοινοί άνθρωποι

πεινούσαν. Ανάμεσα στους νικητές

οι κοινοί άνθρωποι πεινούσαν κι αυτοί.

Μπέρτολντ Μπρεχτ