Χάυδν - Τα κουαρτέτα του Ήλιου

 

Τα επονομαζόμενα κουαρτέτα του "Ήλιου" του Γιόζεφ Χάυδν,(1732 -1809) λέγεται ότι αντιπροσωπεύουν την πρωτοφανή άνθιση της συνθετικής του παραγωγής σ' αυτό το είδος, (κουαρτέτα εγχόρδων), θέτοντας ένα υψηλού επιπέδου ορόσημο για τον οποιοδήποτε μελλοντικό συνθέτη. Τα έξι αυτά κουαρτέτα δεν είναι απλά ένα μνημείο συνθετικής δεινότητας ή κομψότητας, αλλά είναι και η ευελιξία τους, η ποικιλία και η μη προβλέψιμη ανάπτυξή τους που τα κάνει τόσο συναρπαστικά. Κάθε μέτρο είναι μεστό μιας αίσθησης μουσικής περιπέτειας, μια χειροπιαστή αίσθηση ότι ο Χάυδν κτίζει γέφυρες ανάμεσα σε ύφος και ιδέες ώστε να δημιουργεί συνθετικό όραμα ενός έργου για τέσσερα έγχορδα και να προχωρεί πέρα απ' οποιαδήποτε ιστορική μουσική πηγή που του ήταν γνώριμη αλλά και να φτάνει στα πέρατα της δικής του μουσικής φαντασίας. 

Ο Ήλιος στην έκδοση Χούμελ των κουαρτέτων

Ο Χάυδν από νωρίς καλλιέργησε το είδος του κουαρτέτου εγχόρδων. Οι πρώτες του συνθέσεις γι' αυτό τον συνδυασμο οργάνων (δύο βιολιά, βιόλα και τσέλο) ήταν κάπως πιο ελαφρές συνθέσεις, κάτι σαν σερενάτες ή ντιβερτιμέντα που συνόδευαν τα γεγονότα της ζωής στις πριγκιπικές αυλές όπου εργαζόταν. Το σύνολο των έξι κουαρτέτων έργο 20, βρίσκει τον συνθέτη να μελετάει βαθύτερα, εντατικοποιώντας την συγκινησιακή έκφραση της μουσικής και προσθέτοντας πολυπλοκότητα που δεν ανιχνεύεται σε προηγούμενα κουαρτέτα του.Ο ίδιος ο Μπετόβεν αντέγραψε ένα απ' αυτά τα κουαρτέτα του έργου 20 όταν ήταν μαθητής του Χάυδν στην Βιέννη. Αυτή είναι η στιγμή - ορόσημο, όπου το κουαρτέτο εγχόρδων εγκαταλείπει τα ίχνη των ελαφρών ριζών του πίσω του και ανοίγει τα φτερά του για ένα καινούργιο είδος σοβαρής οργανικής μουσικής στο επίπεδο της κλασικής συμφωνίας. Όπως ο σπουδαίος μουσικολόγος Ντόναλτν Τόβι είπε, "Με το έργο 20 η ιστορική ανάπτυξη των κουαρτέτων του Χάυδν φτάνει σ' ένα στόχο. Και η περαιτέρω εξέλιξη δεν είναι εξέλιξη με κάποια ιστορική έννοια, αλλά απλά η διαφορά μεταξύ ενός έργου τέχνης και του επόμενου".

Έτσι ο Χάυδν βαφτίστηκε πατέρας του κουαρτέτου.

Ο Χάυδν παίζοντας σε κουαρτέτο

Τα χειρόγραφα κείμενα των έξι κουαρτέτων χρονολογούνται απ' το 1772. Δημοσιεύθηκαν σαν "Opus XX" στο Παρίσι από τον Χούμελ το 1774 και στο Άμστερνταμ πάλι απ' τον Χούμελ πέντε χρόνια αργότερα με την εικόνα του Ήλιου στο εξώφυλλο, που έτσι δικαιολογεί και το προσωνύμιο όλης της σειράς σαν "Κουαρτέτα του Ήλιου". Η δε σειρά που είναι καταγραμμένα εξακολουθεί να είναι η ίδια, την οποία επέλεξε ο ίδιος ο συνθέτης, με το κουαρτέτο σε φα ελάσσονα αρ. 5 να είναι το εναρκτήριο.

1. Κουαρτέτο έργο 20 αρ. 5 σε φα ελάσσονα. Μια εκπληκτική μελέτη πώς οι αρμονικές αλλαγές μεταμορφώνουν το θεματικό υλικό.

1.Allegro moderato
2.Minuetto
3.Adagio
4.Finale: Fuga a due Soggetti

Op. 20 No. 5 in F minor

2. Κουαρτέτο έργο 20 αρ. 6 σε Λα μείζονα. To πιο συντηρητικό όλης της σειράς, με ζωηρό αισιόδοξο χαρακτήρα.

1.Allegro di Molto e Scherzando

2.Adagio, Cantabile

3.Minuetto. Allegretto

4.Fuga a 3 Soggetti. Allegro

Op. 20 No. 6 in A major

3. Κουαρτέτο έργο 20 αρ. 2 σε Ντο μείζονα. Εδώ ο Χάυδν αναπτύσσει μια ισονομία μεταξύ των οργάνων, δημιουργώντας συνομιλία μεταξύ τους.

1.Moderato

2.Adagio

3.Minuetto. Allegretto

4.Fuga a 4 Soggetti

Op. 20 No. 2 in C major

4. Κουαρτέτο έργο 20 αρ. 3 σε σολ ελάσσονα. Είναι το πιο αινιγματικό όλης της σειράς. διότι σε πολλά σημεία έχει ακαθόριστες ερμηνείες.

1.Allegro con Spirito

2.Minuetto. Allegretto

3.Poco Adagio

4.Finale. Allegro Molto

 Op. 20 No. 3 in G minor

5. Κουαρτέτο έργο 20 αρ. 4 σε Ρε Μείζονα. Είναι το πιο δημοφιλές κι έχει γνωρίσει την μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα από τα υπόλοιπα πέντε.

1.Allegro di Molto

2.Un poco Adagio Affettuoso

3.Allegretto alla zingarese

4. Presto scherzando

Op. 20 No. 4 in D major

6. Κουαρτέτο έργο 20 αρ.1 σε Μιb Μείζονα. Εδώ ο Χάυδν αλλάζει το μοντέλο των κουαρτέτων μέχρι των ημερών του. Το δεύτερο θέμα της έκθεσης ακούγεται από το τσέλο αντί του βιολιού που παίζει σε ψηλότερες νότες απ' την βιόλα που το συνοδεύει.

1.Allegro Moderato

2.Minuetto. Allegretto

3.Affettuoso e sostenuto

4.Finale. Presto

 Op. 20 No. 1 in E flat major

 

Αν θέλετε μπορείτε να διαβάσετε για τον Χάυντν και την Συμφωνία του Αποχαιρετισμού σε παλαιότερο άρθρο μου
Franz Joseph Haydn