Η Συμφωνία των Ψαλμών

 Η Συμφωνία των Ψαλμών είναι μια συμφωνία με χορωδία του Ιγκόρ Στραβίνσκυ. Γράφηκε το 1930 και ανήκει στην νεοκλασική περίοδο του συνθέτη. Ο τίτλος της οφείλεται στα κείμενα των ψαλμών που τραγουδάει η χορωδία.

Mέρος χειρογράφου απ' την Συμφωνία των Ψαλμών

Ο Ρώσος μαέστρος, συνθέτης και κοντραμπασίστας Σεργκέι Κουσεβίτσκυ, όταν ήταν διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστώνης, έδωσε μια παραγγελία στον Στραβίνσκυ να γράψει κάτι ευρείας αποδοχής για ορχήστρα χωρίς χορωδία. Όμως ο Στραβίνσκυ επέμενε στην ιδέα του συνδυασμού μιας Συμφωνίας των Ψαλμών, ιδέα που είχε στο μυαλό του για αρκετό διάστημα. Η επιλογή του Ψαλμού 150 έγινε λόγω του ότι ο συγκεκριμένος Ψαλμός ήταν γνωστός. Βέβαια, χρησιμοποιεί και κάποιους στίχους απ' τους Ψαλμούς 38 και 39.

Igor Stravinsky

Η παραγγελία είχε σαν σκοπό να παιχτεί στον εορτασμό των 50 χρόνων ζωής της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστώνης, όμως η παγκόσμια πρεμιέρα της δόθηκε στις Βρυξέλλες στις 13 Δεκεμβρίου  1930 υπό την μπαγκέτα του Ερνέστ Ανσερμέ. Η Αμερικανική πρεμιέρα υπό τον Κουσεβίτσκυ, δόθηκε λίγο αργότερα στις 19 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Και σ' αυτή την συμφωνία, όπως και σε άλλα έργα του ο Στραβίνσκυ, χρησιμοποιεί περιστασιακά την οκτατονική κλίμακα - εναλλαγή τόνων και ημιτονίων. Κατά τον συνθέτη η μουσική ρίζα της Συμφωνίας είναι οι ακολουθίες από δύο μικρές τρίτες που συζεύγονται με μια μεγάλη τρίτη.

 

Την Συμφωνία αυτή την έγραψε στην θερινή του κατοικία στην Νίκαια και οι τρεις κινήσεις απ' τις οποίες αποτελείται παίζονται χωρίς διακοπή.

***

Η πρώτη κίνηση χρησιμοποιεί τους στίχους 13-14 του 38ου Ψαλμού κι ολοκληρώθηκε στις 15 Αυγούστου 1930, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου και αποτελεί πρελούδιο της δεύτερης κίνησης.

Το πρώτο άκουσμα της χορωδίας μοιάζει σαν αυστηρός θρήνος με την σοβαρή αλλά γεμάτη πάθος μελωδική φωνή πριν ακουστεί ολόκληρη η χορωδία να ξεσπά σε απελπισία. 

ΨΑΛΜΟΣ 38

13 εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου, Κύριε, καί τῆς δεήσεώς μου, ἐνώτισαι τῶν δακρύων μου· μή παρασιωπήσῃς, ὅτι πάροικος ἐγώ εἰμί παρά σοί καί παρεπίδημος καθώς πάντες οἱ πατέρες μου.

14 ἄνες μοι, ἵνα ἀναψύξω πρό τοῦ με ἀπελθεῖν καί οὐκέτι μή ὑπάρξω.

[ 13 Την προσευχή μου, Κύριε, άκουσε, πρόσεξε την κραυγή μου· στα δάκρυά μου μη σωπαίνεις, γιατί είμαι μόνο ένας φιλοξενούμενός σου, ξένος, χωρίς δικαιώματα, σαν όλους τους προγόνους μου.

14 Άσε με απ' το βλέμμα σου κι ευχάριστα θα νιώσω· πριν φύγω και δεν υπάρχω πια.]

***

Η δεύτερη κίνηση είναι μια διπλή φούγκα σε ντο ελάσσονα και χρησιμοποιεί τους στίχους 2, 3 και 4 του Ψαλμού 39. Ακούγεται το πρώτο θέμα από τα όμποε ενώ το δεύτερο θέμα ακούγεται αργότερα από τις σοπράνο, τις άλτο και στη συνέχεια και από τις ανδρικές φωνές. Στο μεταξύ το πρώτο θέμα συνεχίζει να ακούγεται από τα βαθύτερα όργανα της ορχήστρας ώσπου κάποια στιγμή ακούγονται όλοι μαζί σε ομοφωνία. Ίσως αυτή η κίνηση να μην έχει λυρικό συναισθηματισμό όμως είναι εξαιρετικά εκφραστική. 

ΨΑΛΜΟΣ 39

2 Ὑπομένων ὑπέμεινα τόν Κύριον, καί προσέσχε μοι καί εἰσήκουσε τῆς δεήσεώς μου

3 καί ἀνήγαγέ με ἐκ λάκκου ταλαιπωρίας καί ἀπό πηλοῦ ἰλύος καί ἔστησεν ἐπί πέτραν τούς πόδας μου καί κατηύθυνε τά διαβήματά μου

4 καί ἐνέβαλεν εἰς τό στόμα μου ᾆσμα καινόν, ὕμνον τῷ Θεῷ ἡμῶν· ὄψονται πολλοί καί φοβηθήσονται καί ἐλπιοῦσιν ἐπί Κύριον.

[2 Αδιάκοπα στον Κύριο έλπιζα κι αυτός με πρόσεξε κι άκουσε την κραυγή μου.

3 Μ' ανέσυρε από το λάκκο της φθοράς, απ' της λάσπης το βούρκο· τα πόδια μου τα στήριξε πάνω στο βράχο, τα βήματά μου στέριωσε.

4 Στο στόμα μου έβαλε καινούριο ένα τραγούδι, για το Θεό μας δοξολόγημα· πολλοί θα δουν, θα ευλαβηθούν, στον Κύριο θα ελπίσουν.]

***

Η τρίτη κίνηση της Συμφωνίας των Ψαλμών χρησιμοποιεί σχεδόν ολόκληρο το κείμενο του Ψαλμού 150. Είπε ο Στραβίνσκυ για την συγκεκριμένη κίνηση ότι την εμπνεύσθηκε από το άρμα του Ηλία που όδευε προς τους Ουρανούς κι ότι ποτέ δεν είχε γράψει κάτι τόσο κυριολεκτικό όπως τα τρίηχα που ακούγονται από το κόρνο και το πιάνο και υποδηλώνουν τα άλογα και το άρμα. 

ΨΑΛΜΟΣ 150

᾿Αλληλούϊα.

1 ΑΙΝΕΙΤΕ τόν Θεόν ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, αἰνεῖτε αὐτόν ἐν στερεώματι τῆς δυνάμεως αὐτοῦ·

2 αἰνεῖτε αὐτόν ἐπί ταῖς δυναστείαις αὐτοῦ, αἰνεῖτε αὐτόν κατά τό πλῆθος τῆς μεγαλωσύνης αὐτοῦ.

3 αἰνεῖτε αὐτόν ἐν ἤχῳ σάλπιγγος, αἰνεῖτε αὐτόν ἐν ψαλτηρίῳ καί κιθάρᾳ·

4 αἰνεῖτε αὐτόν ἐν τυμπάνῳ καί χορῷ, αἰνεῖτε αὐτόν ἐν χορδαῖς καί ὀργάνῳ·

5 αἰνεῖτε αὐτόν ἐν κυμβάλοις εὐήχοις, αἰνεῖτε αὐτόν ἐν κυμβάλοις ἀλαλαγμοῦ.

6 πᾶσα πνοή αἰνεσάτω τόν Κύριον. ἀλληλούϊα.

[1 ΑΙΝΕΙΤΕ τον Κύριο. Αινείτε τον Θεό στο αγιαστήριό του· αινείτε τον στο στερέωμα της δύναμής του.

2 Αινείτε τον για τα μεγαλεία του· αινείτε τον σύμφωνα με το πλήθος τής μεγαλοσύνης του.

3 Αινείτε τον με ήχο σάλπιγγας· αινείτε τον με ψαλτήρι και κιθάρα.

4 Αινείτε τον με τύμπανο και χοροστασία· αινείτε τον με χορδές και όργανο.

5 Αινείτε τον με εύηχα κύμβαλα· αινείτε τον με κύμβαλα αλαλαγμού.

6 Κάθε πνοή ας αινεί τον Κύριο. Αλληλούια.]

Igor Stravinsky, Symphony of Psalms - Muti

To καταπληκτικό σ' αυτή την σύνθεση είναι η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην χορωδία και την ορχήστρα. Ο Στραβίνσκυ κατάφερε με το έργο του να συνδέσει τα δύο αυτά μουσικά σύνολα σε μια ισότιμη σχέση χωρίς να καλύπτεται το ένα έναντι του άλλου. Είπε ότι ήθελε να δημιουργήσει ένα οργανικό σύνολο χωρίς να ακολουθεί τα διάφορα μοντέλα που ως τώρα χρησιμοποιούνταν για τις συνθέσεις των συμφωνιών  αλλά να διατηρεί τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν μια συμφωνία από μια σουίτα.

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia

sfs

houstonsymphony

religious.gr