De Profundis

 Η Λατινική αυτή φράση σημαίνει "Εκ βαθέων"  για πρώτη φορά εμφανίστηκε στον Ψαλμό 129 (κατ' άλλους 130)  του Δαβίδ. Έγινε, όμως γνωστή απ' το ομότιτλο γράμμα  που έγραφε ο Όσκαρ Ουάιλντ, ενώ βρισκόταν στην φυλακή, στον αγαπημένο του Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Είναι και το κύκνειο άσμα του Ουάιλντ. Στην πραγματικότητα είναι η εκ βαθέων εξομολόγησή του όσον αφορά την πρότερη ζωή του, τα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση και στην τιμωρία του. Και πώς από την πτώση, την απόγνωση, την απόλυτη ταπείνωση και στη συνέχεια την παραδοχή της κατάστασής του, ξαφνικά ανακάλυψε ένα "θησαυρό" μέσα του. Πώς η καρδιά του μαλάκωσε και ένιωσε να ελευθερώνεται από κάθε πικρία για τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο, έτοιμος πλέον "να αντικρίσει τη ζωή με πολύ περισσότερη ηρεμία κι εμπιστοσύνη".

Πολλοί συνθέτες έγραψαν κομμάτια μουσικής με τον τίτλο De Profundis και θα ακούσουμε μερικά παρακάτω μαζί με κάποια αποσπάσματα από το γράμμα του Όσκαρ Ουάιλντ. 

Ο Ψαλμός του Δαβίδ

Ἐκ βαθέων ἐκέκραξά σε, κύριε·

 κύριε, εἰσάκουσον τῆς φωνῆς μου· γενηθήτω τὰ ὦτά σου προσέχοντα εἰς τὴν φωνὴν τῆς δεήσεώς μου.

 ἐὰν ἀνομίας παρατηρήσῃ, κύριε, κύριε, τίς ὑποστήσεται;

 ὅτι παρὰ σοὶ ὁ ἱλασμός ἐστιν.

 ἕνεκεν τοῦ νόμου σου ὑπέμεινά σε, κύριε, ὑπέμεινεν ἡ ψυχή μου εἰς τὸν λόγον σου.

 ἤλπισεν ἡ ψυχή μου ἐπὶ τὸν κύριον ἀπὸ φυλακῆς πρωίας μέχρι νυκτός· ἀπὸ φυλακῆς πρωίας ἐλπισάτω Ισραηλ ἐπὶ τὸν κύριον.

 ὅτι παρὰ τῷ κυρίῳ τὸ ἔλεος, καὶ πολλὴ παρ’ αὐτῷ λύτρωσις,

 καὶ αὐτὸς λυτρώσεται τὸν Ισραηλ ἐκ πασῶν τῶν ἀνομιῶν αὐτοῦ.

Ο Ιταλός συνθέτης Ildebrando Pizzeti (1880-1968) ήταν ένας ευχάριστος άνθρωπος που όμως ο χαρακτήρας του είχε και δύστροπες όψεις. Έτσι, μια φιλία πολλών χρόνων που είχε με τον ομότεχνό του Gian Francesco Malipiero έληξε εξ αιτίας κάποιου δηκτικού σχολίου του Pizzeti.  Όταν, λοιπόν, έληξε αυτή η φιλία το 1937 και οι δύο συνέθεσαν από ένα έργο με τον τίτλο De Profundis πάνω στους στίχους του Ψαλμού του Δαβίδ.  Το έργο του Pizzeti είναι γραμμένο για επτάφωνη χορωδία α καπέλα.

Ildebrando Pizzetti: De Profundis

"Πίσω από τη θλίψη υπάρχει πάντα μια ψυχή και το να ειρωνεύεσαι μια ψυχή που πονάει, είναι κάτι φοβερό. Όσοι το κάνουν αυτό, η ζωή τους είναι στερημένη από ομορφιά"

Η σύνθεση του Ιταλού Gian Francesco Malipiero (1882-1973) είναι για φωνή, βιόλα, κοντραμπάσο και εκκλησιαστικό όργανο.

Gian Francesco Malipiero: De Profundis

Μια πολύ όμορφη σύνθεση είναι και το μοτέτο του Γάλλου Marc-Antoine Charpentier (1643-1704), που το έγραψε για την κηδεία της συζύγου του Λουδοβίκου 14ου. Θα ακούσουμε το Πρελούδιο την πρώτη απ' τις 14 κινήσεις.

De profundis, H. 189: Prelude

"Τα μοιραία λάθη της ζωής, δεν οφείλονται στο ότι ο άνθρωπος είναι παράλογος. Μια παράλογη στιγμή, στη ζωή ενός ανθρώπου, μπορεί να ’ναι η ωραιότερη στιγμή της ζωής του. Οφείλονται στο ότι ο άνθρωπος είναι λογικός. Κι αυτή η διαφορά είναι τεράστια."

O Franz Liszt έγραψε ένα έργο για ορχήστρα και  κορυφαίο πιάνο, που το αφιέρωσε στον φίλο του Αββά ντε Λαμεναί βασισμένο στον γνωστό και για τους δύο ψαλμό. Ο Λιστ ήταν σαφής, λέγοντας "ορχήστρα και κορυφαίο πιάνο" ότι γι' αυτόν είχε μεγάλη σημασία ο ρόλος της ορχήστρας στο έργο.

Franz Liszt: De Profundis

"Ο πόνος -όσο παράξενο κι αν σου φανεί- είναι το μέσο που μας κάνει να υπάρχουμε, γιατί είναι το μόνο μέσο που μας κάνει και παίρνουμε συνείδηση της ύπαρξής μας."

Το επόμενο βίντεο είναι μια πρωτοποριακή σύνθεση του Αμερικανού συνθέτη και πιανίστα Frederic Rzewski (γεν. 1938) για πιάνο και απαγγελία στίχων βασισμένων στο  έργο του Όσκαρ Ουάιλντ. Ο πιανίστας David Falterman είναι εκπληκτικός performer!

De Profundis - Frederic Rzewski

"Η ευτυχία, η ευχαρίστηση και η επιτυχία μπορεί να ’ναι τραχιές στην ουσία τους και κοινές στην υφή τους. Η θλίψη όμως είναι το πιο ευαίσθητο απ’ όλα τα πράγματα του κόσμου."

Το γράμμα αυτό δε στάλθηκε ποτέ. Ο Όσκαρ Ουάιλντ το πήρε μαζί του κατά την αποφυλάκισή του και δεν δημοσιεύτηκε παρά μονάχα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1905, όταν πήρε και τον τίτλο De profundis. Η ολοκληρωμένη του μορφή δημοσιεύτηκε το 1962.

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
hyperion
BBC
το βιβλίο
provocateur