Μάλερ, Τα Τραγούδια του Οδοιπόρου

Τα Τραγούδια του Οδοιπόρου ( Lieder eines fahrenden Gesellen) είναι τέσσερα τραγούδια του Γουσταύου Μάλερ (1860-1911), γραμμένα μεταξύ 1884-1885 και αναθεωρημένα μεταξύ 1891-1896, σε δική του ποίηση. Είναι ο πρώτος κύκλος τραγουδιών του συνθέτη. Λέγεται ότι τα εμπνεύσθηκε απ' τον αποτυχημένο του έρωτα με την σοπράνο Johanna Richter, την οποία γνώρισε ως μαέστρος της όπερας στο Kassel της Γερμανίας.

H αρχή του κύκλου

Την 1 Ιανουαρίου 1884 ο συνθέτης ανακοίνωσε την διάλυση της σχέσης του σ' ένα γράμμα προς κάποιον φίλο:

"Χτες το βράδυ έκατσα μόνος μαζί της και ήμαστε κι οι δύο σιωπηλοί περιμένοντας το Νέο ΄Ετος. Οι σκέψεις της δεν ήταν με τον σύντροφό της κι όταν χτύπησε το ρολόι και τα δάκρυα κύλισαν από τα μάτια της, συνειδητοποίησα την φρικτή πραγματικότητα ότι δεν ήμουν εγώ αυτός που έπρεπε να στεγνώσω αυτά τα δάκρυα...Τα επιτεύγματά μου: Έχω γράψει έναν κύκλο τραγουδιών, έξι τραγούδια προς το παρόν, που είναι όλα αφιερωμένα σ' αυτήν. Δεν τα γνωρίζει. Τι άλλο θα μπορούσαν να της πουν πέρα απ' αυτό που ήδη γνωρίζει;... Τα τραγούδια έχουν σχεδιαστεί σαν κάποιος Οδοιπόρος να υποφέρει από μια βαριά μοίρα και τώρα ταξιδεύει στον κόσμο και περιπλανιέται άσκοπα".

Αυτά το έξι τραγούδια, τελικά έγιναν ένας κύκλος τεσσάρων τραγουδιών, που αρχικά γράφηκαν για φωνή και πιάνο.

Gustav Mahler

Μέσα από ένα δυνατό τονικό σχήμα, το ταξίδι του Οδοιπόρου χαρτογραφείται όχι μόνο μέσα από τις λέξεις, αλλά απ' τις τονικότητες, τα ρυθμικά μοτίβα και τις συγκεκριμένες αρμονικές ακολουθίες.

Οι τίτλοι τους είναι:

I - "Wenn mein Schatz Hochzeit macht" ("When My Sweetheart is Married")
Το κείμενο αναφέρει την λύπη του Οδοιπόρου που έχασε την αγάπη του εξ αιτίας κάποιου άλλου. Σημειώνει την ομορφιά του περιβάλλοντος κόσμου κι αναρωτιέται πώς αυτή η ομορφιά δεν μπορεί να τον βοηθήσει να μην έχει θλιμένα όνειρα.

II - "Ging heut Morgen übers Feld" ("I Went This Morning over the Field")
Αυτό το τραγούδι έχει την πιο χαρούμενη μουσική όλου του κύκλου. Και πράγματι, είναι ένα τραγούδι χαράς και θαυμασμού για την ομορφιά της φύσης σε απλά πράγματα όπως το τραγούδι των πουλιών και την πάχνη στην χλόη. Στο ρεφραίν λέει: "Δεν είναι ένας αξιαγάπητος κόσμος;" Ωστόσο, ο Οδοιπόρος θυμάται στο τέλος ότι, παρόλη αυτή την ομορφιά, η ευτυχία του δεν θα ανθοφορήσει άλλο, τώρα που η αγάπη του έφυγε.
Η μελωδία αυτού του τραγουδιού αναπτύσσεται στο θέμα της πρώτης κίνησης της Πρώτης Συμφωνίας του Μάλερ.

III - "Ich hab'ein glühend Messer" ("I Have a Gleaming Knife")
Το τρίτο τραγούδι είναι γεμάτο από απελπισία! Ο Οδοιπόρος παρομοιάζει την αγωνία για την χαμένη του αγάπη σαν μια μεταλική λεπίδα που τρυπάει την καρδιά του. Έχει τόση εμμονή ώστε τα πάντα στο περιβάλλον του, τού θυμίζουν κάποια όψη της αγάπης του και νιώθει ότι θα ήθελε στ' αλήθεια να είχε ένα μαχαίρι.

IV - "Die zwei blauen Augen von meinem Schatz" ("The Two Blue Eyes of my Beloved") 
Το τελευταίο τραγούδι καταλήγει σε μια απόφαση. Η μουσική - κι αυτή έχει χρησιμοποιηθεί στην Πρώτη Συμφωνία - είναι ήρεμη, απαλή, λυρική και συχνά θυμίζει χορικό με τις αρμονίες που χρησιμοποιεί. Αναφέρεται στο πόση μεγάλη θλίψη έφεραν στον Οδοιπόρο αυτά τα μάτια και που πλέον δεν μπορεί να αντέξει το περιβάλλον που βρίσκεται. Περιγράφει πως βρίσκεται κάτω από μια φλαμουριά κι αφήνει τα λουλούδια να πέφτουν πάνω του. Θα ήθελε να γυρίσει πίσω την ζωή του πριν αρχίσει να ταξιδεύει. Επιθυμεί να μην είχε συμβεί όλη αυτή η σχέση: "Τα πάντα: αγάπη και θλίψη, και κόσμος, και όνειρα!"

 Mahler - Lieder eines fahrenden Gesellen

Tα Τραγούδια του Οδοιπόρου συλλαμβάνουν και την ειδική σχέση που υπάρχει μεταξύ του συνθέτη και του διασκευαστή. Ως ένα σημείο, η διασκευή μπορεί να παραμορφώσει την αρχική φωνή. Η διασκευή του Arnold Schoenberg (1874–1951) είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εξαιτίας της αμφιθυμίας του απέναντι στον Μάλερ. Κάποτε εξομολογήθηκε ότι "δεν τολμούσε να μελετήσει τον Μάλερ" επειδή φοβόταν ότι η αποστροφή του θα επέστρεφε. Μολαταύτα το διαμέρισμα του Σαίνμπεργκ ήταν διακοσμημένο με προτρέτα του Μάλερ και το  Harmonielehre (Μάθημα Αρμονίας)  είναι αφιερωμένο στην "ιερή μνήμη του Γουσταύου"

Ας ακούσουμε και την έξοχη διασκευή του Σαίνμπεργκ

Gustav Mahler: Lieder eines Fahrenden Gesellen (transcription Arnold Schönberg)

Αυτόν τον εξαιρετικό κύκλο μετέγραψε για τσέλο και πιάνο ο τσελίστας Maximilian Hornung, ο οποίος και τα παρουσιάζει με τον πιανίστα Herbert Schuch σε μια πολύ πρόσφατη μαγνητοσκόπηση.

Gustav Mahler: Lieder eines fahrenden Gesellen (arr. for Cello and Piano)

ΠΗΓΕΣ
Wikipedia
yellowbarn
chandos