Η Πεταλούδα και το Λουλούδι

 

Η μελοποίηση του Le Papillon et la Fleur (Η Πεταλούδα και το Λουλούδι) είναι το πρώτο δημοσιευμένο έργο του Gabriel Fauré (Op. 1, No. 1) — ένα είδος μουσικής “γέννησης” του συνθέτη. Συντέθηκε το 1868 και εκδόθηκε λίγο αργότερα, όταν ο Fauré ήταν μόλις 23 ετών.

Το τραγούδι αυτό είναι απ’ τα πολύ πρώιμα της καριέρας του Φωρέ (1845-1924) και ήταν στην πραγματικότητα η πρώτη του δημοσιευμένη σύνθεση (op. 1/1 1865). Παρότι είναι νεανικό έργο, ήδη διακρίνεται η ευαισθησία, η λεπτότητα και η καθαρή μελωδική γραμμή που θα χαρακτηρίσουν όλη του τη δημιουργία.

To τραγούδι ή η μελωδία, όπως το αποκαλούσε ο Φωρέ, είναι μια επιδέξια απόδοση του συγκινητικά περιγραφικού ποιήματος του Β. Ουγκώ (1802-1885) Το τραγούδι περιγράφει τις ερωτικές προσεγγίσεις ενός λουλουδιού προς μια πεταλούδα που το επισκέπτεται, που το πρώτο με παράπονο εκφράζει πόσο ελεύθερα τριγυρνάει η πεταλούδα χωρίς ρίζες στην γη κι επισκέπτεται πολυάριθμα λουλούδια. 

                                          Le Papillon et La Fleur (Op.1 No.1) - Gabriel Fauré

Το ταπεινό λουλούδι είπε στην ουράνια πεταλούδα:

Μην απομακρυνθείς. 

Δες πόσο αλλιώτικες είναι οι μοίρες μας:

εγώ ριζωμένο στη γη,

εσύ γεννημένη για ταξίδι.

Κι όμως αγαπιόμαστε· ζούμε μακριά από τους ανθρώπους,

έξω απ’ τον κόσμο τους,

και μοιάζουμε τόσο πολύ — λένε μάλιστα πως κι οι δυο

είμαστε λουλούδια.

Μα, αλίμονο! Ο αέρας σε παίρνει μακριά

κι η γη με κρατά δεμένη.

Τι άδικη μοίρα.

Θα ’θελα η ανάσα μου να μοσχοβολήσει το πέταγμά σου

εκεί ψηλά στον ουρανό.

Μα όχι· πας πολύ μακριά. Χάνεσαι ανάμεσα σε άπειρα άνθη,

φεύγεις πέρα,

κι εγώ μένω μονάχο, να βλέπω τη σκιά μου

να γυρίζει γύρω απ’ τα πόδια μου.

(ελεύθερη απόδοση δική μου, από την αγγλική μετάφραση του Richard Stokes)

Το εξώφυλλο του χειρόγραφου (όπου ο συνθέτης κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια να γράψει καλλιγραφικά τον τίτλο απ’ το να ταιριάξει απόλυτα τα λόγια του ποιήματος κάτω απ’ την μουσική του) περιέχει ένα χαριτωμένο σκίτσο ενός λουλουδιού με λεπτούς βραχίονες να κοιτάζει μια πεταλούδα που τριγυρίζει φορώντας ένα στέμμα. Αυτό το σκίτσο το έκανε ο Σαιν-Σανς, δάσκαλος του Φωρέ στην École Niedermeyer, προφανώς φανερά ενθουσιασμένος για το επίτευγμα του μαθητή του.

Οι σχολιαστές σημειώνουν ότι το ύφος θυμίζει λίγο Schumann ή Mendelssohn — πιο “τραγουδιστικό”, πιο ρομαντικό, πριν ο Fauré βρει το δικό του ώριμο, αέρινο ύφος. Το ποίημα του Ουγκώ έχει μια σχεδόν παιδική, ρυθμική απλότητα. Ο Fauré το αγκαλιάζει με μια μελωδία που κυλάει απαλά, σαν διάλογος ανάμεσα σε δύο πλάσματα. Οι συνοδευτικές φιγούρες στο πιάνο μιμούνται το πέταγμα της πεταλούδας — ανάλαφρες, γρήγορες, με μικρές αναπηδήσεις. Όταν μιλά το λουλούδι, η μουσική γίνεται πιο στατική, πιο γήινη. Η πεταλούδα “φεύγει” με μικρές ανηφορικές φράσεις.Το λουλούδι “μένει” με καθοδικές, πιο γειωμένες γραμμές. Στους τελευταίους στίχους  η μουσική γίνεται πιο θερμή, πιο εκτεταμένη, σαν να ανοίγει η καρδιά του λουλουδιού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που ο Fauré εμφανίζεται ως συνθέτης mélodie — ένα είδος στο οποίο θα γίνει αργότερα κορυφαίος. Δείχνει την αγάπη του για την ποίηση, που θα τον συνοδεύσει σε όλη του τη ζωή. Αποκαλύπτει την ικανότητά του να “ακούει” την ψυχολογία των στίχων — κάτι που ταιριάζει πολύ με τη δική σου ευαισθησία στη δραματουργία.