Άρβο Περτ και Tintinnabuli

 Ο Άρβο Περτ (Arvo Pärt) είναι Εσθονός συνθέτης κλασικής και θρησκευτικής μουσικής που γεννήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1935. Τα έργα του  έχουν μινιμαλιστικό ύφος  στα οποία χρησιμοποιεί  tintinnabuli μια τεχνική σύνθεσης δικής του επινόησης 

Arvo Pärt: Εξώφυλλο Für Alina 

(tintinnabulum - ενικός - είναι λατινική λέξη που σημαίνει μικρή καμπάνα. Μουσικά, η μουσική με τις "καμπάνες" του Περτ χαρακτηρίζεται  από δύο τύπους φωνών. Η πρώτη που μιμείται την φωνή της καμπάνας παίζει σε αρπισμό την τονική τριάδα ενώ η δεύτερη κινείται διατονικά. Τα έργα του συχνά έχουν αργό, στοχαστικό ρυθμό και μια μινιμαλιστική προσέγγιση)

1. To πλέον πρώιμο έργο του Περτ που χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική είναι το Cantus in Memoriam Benjamin Britten. Έχει μια σχετική απλότητα, με ένα μοναδικό μελωδικό μοτίβο να δεσπόζει ενώ στην αρχή και στο τέλος έχουμε σιωπή. Ο κριτικός Ivan Hewett παρατηρεί: "ενώ μπορεί να είναι απλό στην σύλληψη, παράγει ένα κουβάρι ήχων που είναι δύσκολο για το αυτί να το ξετυλίξει. Ακόμη και στα σημεία που η μουσική είναι απλή σε ακουστικά χαρακτηριστικά, η εκφραστική είσοδος αυτών των χαρακτηριστικών δεν είναι τίποτε άλλο". Ακούμε τις καμπάνες σε κάποια σημεία της σύνθεσης.

Arvo Pärt, Cantus in memoriam Benjamin Britten

Στις 5 Δεκεμβρίου 1976, ο Άρβο Περτ άκουσε από το ραδιόφωνο την ανακοίνωση του θανάτου του Benjamin Britten  και λυπήθηκε βαθύτατα με τα θλιβερά νέα. Είχε πει: "Μόλις είχα ανακαλύψει τον Μπρίτεν. Λίγο πριν από τον θάνατό του άρχισα να εκτιμώ την ασυνήθιστη καθαρότητα της μουσικής του, έτσι ακριβώς όπως την εύρισκα και στις μπαλάντες του Guillaume de Machaut. (Ο σπουδαιότερος Γάλλος ποιητής και συνθέτης του 14ου αιώνα). Εκτός αυτού, για πολύ καιρό ήθελα να γνωρίσω τον Μπρίτεν προσωπικά - και τώρα αυτό ποτέ δεν θα γίνει".

*
*
*

2. Άλλο έργο του Περτ που χρησιμοποιεί tintinnabuli και μάλιστα θεωρείται από τα πιο ουσιαστικά του ύφους αυτού, είναι το Für Alina για σόλο πιάνο. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1976. Ο τίτλος θυμίζει το έργο για σόλο πιάνο του Μπετόβεν Für Elise. Με την διαφορά ότι ενώ για την Μπετοβενική σύνθεση δεν γνωρίζουμε ποιά ήταν η Ελίζα, η Αλίνα ήταν η 18χρονη κόρη ενός οικογενειακού φίλου του Περτ. Η οικογένεια του φίλου του διαλύθηκε και η κόρη πήγε στην Αγγλία με τον πατέρα της. Η αφιέρωση του έργου στο κορίτσι είχε και κάποιο είδος παρηγοριάς προς την μητέρα της που της έλειπε το παιδί της. Η ενδοσκόπηση του έργου μας θυμίζει έντονες εικόνες της νιότης που είναι έτοιμη να εξερευνήσει τον κόσμο. Στην σύνθεση αυτή εκτός από το ύφος tintinnabuli σημαντικό αισθητικό ρόλο παίζει και η σιωπή. Δεν είναι μια σιωπή που πλαισιώνει το έργο, αλλά, κατά παράδοξο τρόπο, η σιωπή είναι γραμμένη στην μουσική σαν ένα είδος ακουστικού διαστήματος. Γι' αυτό και υπάρχει ένδειξη από τον συνθέτη ότι το κομμάτι πρέπει να παιχθεί "με ήρεμο, εμψυχωτικό τρόπο ακούγοντας τον έσω εαυτόν". Mετά από την πρώτη συγχορδία ακούμε τους ήχους του πιάνου να μιμούνται τις καμπάνες (tintinnabuli) και η χρήση του συνεχούς πεντάλ βοηθάει σ' αυτήν την κατεύθυνση.

Είναι εύκολο τεχνικά έργο που μπορεί να παιχθεί και από κάποιον αρχάριο στο πιάνο. Η απλότητά του όμως είναι παραπλανητική: αφήνει ελευθερία στον εκτελεστή που για να πετύχει την καθαρότητα του ήχου απαιτεί έναν φτασμένο πιανίστα με πολύ καλό αυτί για την επίτευξη της αρμονικής ισορρρπίας και της συμμετρίας που απαιτεί η σύνθεση. Συνήθως παίζεται αρκετές φορές, με μικρές παραλλαγές.

Arvo Pärt- Für Alina

*
*
*

3.Ένα τρίτο έργο του Περτ στο ύφος tintinnabuli είναι και το Spiegel im Spiegel. Η αρχική σύνθεση είναι γραμμένη για βιολί και πιάνο και γράφηκε το 1978.  Λόγω της δημοτικότητάς του έχουν γίνει μεταγραφές και για άλλα όργανα όπως, βιόλα, τσέλο, κοντραμπάσο, κλαρινέτο, κόρνο και άλλα. 
Το "Spiegel im Spiegel" στα Γερμανικά μπορεί να σημαίνει "καθρέπτης μέσα στον καθρέπτη" αλλά και "καθρέπτες μέσα στον καθρέπτη", υπονοώντας έναν άπειρο καθρέπτη που παράγει άπειρες εικόνες, όπως αντανακλώνται μέσα από παράλληλους καθρέπτες. Οι τονικές τριάδες του πιάνου επαναλαμβάνονται ατελείωτα με μικρές παραλλαγές σαν αντανακλάσεις. 

Το μουσικό υλικό της σύνθεσης παρουσιάζει καθαρότητα και ακρίβεια. Έχει μια μελωδία του σόλο οργάνου και τρεις νότες (τριάδα) της συνοδείας του πιάνου. Η δομή του ακολουθεί μια αυστηρή γραμμή όπου καμία νότα δεν είναι τυχαία. Ο τίτλος άμεσα αντανακλά αυτό που γίνεται στην μουσική: κάθε ανοδική μελωδική γραμμή ακολουθείται από μια καθρεπτίζουσα κατιούσα φράση. Αρχικά, η μελωδία αποτελείται από δύο μόνο νότες, ενώ μια τρίτη προστίθεται στις επόμενες φράσεις. Έτσι δημιουργείται ένα φαινομενικά ατελείωτο συνεχές. Η συνοδεία του πιάνου σε κάθε βήμα είναι σαν "φύλακας άγγελος", όπως αρέσει στον συνθέτη να λέει. Επί πλέον, παρακολουθούμε το ύφος tintinnabuli στις νότες του πιάνου, που σαν μικρές καμπάνες ηχούν πάνω και κάτω από την μελωδική γραμμή ακολουθώντας ένα σταθερό σχήμα.

Arvo Pärt: Spiegel im Spiegel 

Η σύνθεση αυτή έχει χρησιμοποιηθεί στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση.

Προτείνω να ακούσουμε και μια μεταγραφή για κόρνο.

Arvo Pärt: Spiegel im Spiegel Horn and Piano

ΠΗΓΕΣ
wikipedia
arvopart
classicfm