L.v.Beethoven, Κουαρτέτο έργο 131

Αν ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ είναι η "Ιστορία της Μουσικής", ο Μπετόβεν -και ας έζησε αργότερα, είναι η Μουσική.

Μουσική ιδιοφυΐα, ευρηματικός, ρομαντικός, ιδιότροπος, δυστυχισμένος, βαθιά εσωτερική φύση, Άνθρωπος.

Πολλοί χαρακτηρισμοί έχουν αποδοθεί με το διάβα του χρόνου στο μεγάλο συνθέτη και Δάσκαλο. Χαρακτηριστικά, στο έργο "Γκαίτε - Μπετόβεν" του Ρομαίν Ρολάν, διαβάζουμε:

"Δεν είναι πολλοί, ούτε ανάμεσα στις μεγαλοφυΐες, εκείνοι που διαρκώς κοινωνούν με το πνεύμα της Γης. Ο Γκαίτε και ο Μπετόβεν ήταν δυο από τους οικείους με τις μητέρες".

Και στο έργο του "Μπετόβεν" ο Εμίλ Λούντβιχ αναφέρει:

"Ο Μπετόβεν (16.12.1770 - 26.3.1827) στάθηκε ο πιο αγνός και ο πιο μοντέρνος απ' όλους τους καλλιτέχνες. Η μουσική του είναι η γλώσσα που οι λαοί καταλαβαίνουν, το έργο του τείνει προς την ελευθερία και την ευτυχία όλων των ανθρώπων… Με την περιπαθή καρδιά του, που έπαλλε κάθε στιγμή της ζωής του, με τον έντονο εγωισμό που του επέτρεπε να υπερπηδάει τα χειρότερα εμπόδια μέχρι να φτάσει στη νίκη, κατόρθωσε να φτάσει τελικά μέσα από την τέχνη στην απολύτρωση".

L.van Beethoven

Ποιό από τα έργα του μεγάλου αυτού συνθέτη να πρωτοθαυμάσει κανείς. Είναι δύσκολο να επιλέξει κάποιος απ’ τα αναρίθμητα αριστουργήματα του Μπετόβεν. Και το αφιέρωμα αυτό είναι πολύ μικρό για να μπορέσει να περιγράψει και ν’ αναλύσει όλα αυτά τα έργα. Επέλεξα ένα απ’ τα κουαρτέτα εγχόρδων του το op.131 για το οποίο ο ίδιος ο συνθέτης είχε πει όταν κάποιος φίλος του τον ρώτησε ποιό θεωρεί το καλύτερο κουαρτέτο του: «Το καθένα με τον δικό του τρόπο. Η Τέχνη απαιτεί από μας να μην έχουμε ησυχία. Το op.131 είναι το καλύτερο έργο σ’ αυτό το είδος».

Το κουαρτέτο εγχόρδων  op.131 αποτελείται από επτά μέρη που παίζονται χωρίς παύση, πράγμα που δίνει σ’ όλο το έργο μια αίσθηση ροής κι ενότητας. 

Λέγεται ότι ήταν το πιο αγαπημένο του συνθέτη. Ο Σούμπερτ όταν το άκουσε αναφώνησε: "Μετά από αυτήν την σύνθεση τι απομένει σε μας να γράψουμε". 

Το κουαρτέτο είναι αφιερωμένο στον βαρώνο Γιόζεφ φον Στούτερχαϊμ σαν μια κίνηση ευγνωμοσύνης προς το πρόσωπό του, μια κι ο βαρώνος πήρε στον στρατό τον ανιψιό του Μπετόβεν Καρλ μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας του. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1826 και δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατο του συνθέτη. Η πρώτη του δημόσια εκτέλεση παραμένει αβέβαιη.

Το  πρώτο μέρος Adagio ma non troppo e molto espressivo αποτελείται από μια φούγκα. Αυτό το μέρος προκαλεί μια λύπη και μια πρώιμη συγκίνηση.

Το δεύτερο μέρος Allegretto molto vivace, αποτελεί μια συμπιεσμένη σονάτα. Βασίζεται σ' ένα μοναχικό θέμα που μοιάζει με λαϊκή μελωδία.

Το τρίτο μέρος Allegro moderato στην πραγματικότητα είναι μόνο έντεκα μέτρα και λειτουργεί σαν συστατικό για το επόμενο. 

To τέταρτο μέρος Andante έχουμε ένα θέμα με έξι παραλλαγές και μια κόντα που λειτουργεί σαν ημιτελής έβδομη παραλλαγή. Όλες οι παραλλαγές έχουν αποκλίσεις στον ρυθμό, στην ρυθμική αγωή, στην ταχύτητα, στον χαρακτήρα αλλά και στις θέσεις που παίζει το κάθε όργανο.

Το πέμπτο μέρος, Presto είναι ουσιαστικά ένα scherzo σε διμερή αντί τριμερή ρυθμό μ' ένα τρίο που επιστρέφει με τον τρόπο που γίνεται στο ρόντο.

Το έκτο μέρος Adagio αποτελούμενο από είκοσι οκτώ μέτρα και μια κόντα χρησιμοποιείται σαν εισαγωγή του επόμενου μέρους.

Το έβδομο και τελευταίο μέρος, Allegro, ακολουθεί τον παραδοσιακό τρόπο της σονάτας. 

                                                                              

Αν παρακολουθήσει κανείς αυτό το έργο θα εντοπίσει ότι ο Μπετόβεν είναι ιδιαίτερα διακριτικός και λεπτός στις μεταβάσεις του από μέρος σε μέρος. Είναι τόσο λεπτές που πρακτικά ένα μη εξασκημένο αυτί δεν μπορεί να τις ανιχνεύσει.Τα επτά μέρη του Κουαρτέτου Op.131 έχουν σαν αποτέλεσμα να γλιστρούν το ένα στο άλλο. Εκτός απ’ τα μέρη τρίτο κι έκτο, που θεωρούνται σαν εισαγωγές στα μέρη που τα ακολουθούν, τα υπόλοιπα μέρη είναι μάλλον συμβατικές φόρμες που τοποθετήθηκαν αβίαστα μαζί στην εξής σειρά: φούγκα, συμπαγής φόρμα σονάτας, εισαγωή που περιλαμβάνει θέμα και παραλλαγές, σκέρτσο με τρίο, και εισαγωγή που περιλαμβάνει σονάτα. Λέγεται ότι το κουαρτέτο αυτό ενσωματώνεται  πιο κοντά στις μεγάλες του συνθέσεις.

Το έργο αυτό ίσως πρέπει να φανεί σαν αποκορύφωση της σημαντικής του προσπάθειας από τότε που πήγε στην Βιέννη. Τα επτά μέρη ρέουν ασταμάτητα το ένα προς το άλλο και για  πρώτη φορά στην μουσική του Μπετόβεν υπάρχει εμφατική και θεματική σύνδεση μεταξύ του πρώτου και τελευταίου μέρους, όχι αναπόληση, αλλά μια λειτουργική παράλληλη που βοηθάει να συνδεθεί όλο το έργο. Ένα έργο βαθειάς λεπτότητας και ομορφιάς.

Παραθέτω βίντεο όλου του κουαρτέτου που μπορείτε ν’ απολαύσετε.

Beethoven String Quartet No 14 Op 131 in C♯ minor Alban Berg Quartet

Αν θέλετε μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τον Μπετόβεν σε άλλο άρθρο μου
Μπετόβεν

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia
Εγκυκλοπαίδεια Παγκόσμιας Μουσικής
Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης