Μπρίτεν: Ύμνος στην Αγία Καικιλία

 Στις 22 Νοεμβρίου γιορτάζεται η Αγ. Καικιλία προστάτιδα της μουσικής και των μουσικών. Την ημέρα αυτή διοργανώνονται συναυλίες και άλλες μουσικές δραστηριότητες. Η πρώτη καταγεγραμμένη συναυλία προς τιμή της ήταν το 1570. Λέγεται ότι όταν οι μουσικοί έπαιζαν στον γάμο της, εκείνη αφιέρωσε την καρδιά της στον Κύριο. Στους πίνακες που εμπνεύσθηκαν πολλοί ζωγράφοι, εμφανίζεται είτε η ίδια να κρατά κάποιο μουσικό όργανο είτε να παίζουν άλλοι μουσικό όργανο. Κατά κάποια σύμπτωση ο συνθέτης Benjamin Britten γεννήθηκε στις 22 Noεμβρίου  1913 κι έχει συνθέσει έναν ύμνο για την Αγ. Καικιλία.

Αγ. Καικιλία: John William Waterhouse

Στον υπέροχο πίνακα του Waterhouse, βλέπουμε την Αγ. Καικιλία να κοιμάται σε ένα κήπο με καταπληκτική θέα, ενώ άγγελοι παίζουν μουσικά όργανα συμβολίζοντας την ιδιότητά της ως προστάτιδας της μουσικής. 

Ο ύμνος αυτός του Μπρίτεν είναι ένα χορωδιακό κομμάτι σε στίχους του W. H. Auden και γράφτηκε μεταξύ των ετών 1940 και 1942. Ο αρχικός τίτλος του ποιήματος ήταν "Τρια Τραγούδια για την Ημέρα της Αγ. Καικιλίας". Όμως αργότερα ο ποιητής δημοσίευσε το ποίημα ως "Ύμνος για την Ημέρα της Αγ. Καικιλίας (για τον Μπέντζαμιν Μπρίτεν)".

Για πολύ καιρό επιθυμούσε ο Μπρίτεν να συνθέσει ένα κομμάτι αφιερωμένο στην Αγ. Καικιλία για κάποιους λόγους. Ο πρώτος ήταν ότι κι αυτός γεννήθηκε την ημέρα της Αγ. Καικιλίας, όπως είπαμε πιο πάνω. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι η Αγ. Καικιλία είναι προστάτιδα της μουσικής και μια τρίτη αιτία είναι ότι στην Αγγλία υπάρχει μακρά παράδοση να γράφονται ωδές και τραγούδια αφιερωμένα σε αυτή. Το πιο δημοφιλές από αυτά είναι του John Dryden: "Ένα τραγούδι για την Ημέρα της Αγ. Καικιλίας" (1687). Άλλες μουσικές συνθέσεις είναι του Χένρι Πέρσελ, του Χούμπερτ Πάρι και του Τζωρτζ Φρίντριχ Χαίντελ.

Η πρώτη σωζόμενη αναφορά της επιθυμίας του Μπρίτεν να συνθέσει ένα τέτοιο κομμάτι χρονολογείται από το 1935 όταν ο Μπρίτεν έγραφε στο ημερολόγιό του "Έχω τρομερή δυσκολία να βρω Λατινικούς στοίχους για έναν Ύμνο αφιερωμένο στην Αγ. Καικιλία. Πέρασα όλο μου το πρωινό ψάχνοντας".

Η συνεργασία του Μπρίτεν με τον Ώντεν σε αρκετά μεγάλης κλίμακας έργα, οδήγησε τον Μπρίτεν να του ζητήσει να γράψει έναν Ύμνο για την Αγ. Καικιλία. 'Ετσι ο ποιητής έστελνε στον συνθέτη κατά διαστήματα κομμάτια του ποιήματος κι ο Μπρίτεν άρχισε να συνθέτει τον ύμνο. Το κείμενο ακολουθεί την παράδοση των Ωδών, περιλαμβάνοντας μια επίκληση στην μούσα:

Ευλογημένη Καικιλία

Εμφανίσου στα οράματα όλων του μουσικών

Εμφανίσου και δώσε έμπνευση

Κόρη κατέβα και σκίρτησε

Τους θνητούς που συνθέτουν

Με αθάνατη φλόγα

Ο Ύμνος έχει τρία τμήματα, με τρεις επαναλήψεις του ρεφραίν ελαφρά παραλλαγμένες που ακολουθούν κάθε τμήμα. Το πρώτο τμήμα είναι αρκετά παρόμοιο με το ρεφραίν στην Μι Φρύγια κλίμακα και με την ίδια μελωδία. Το δεύτερο τμήμα είναι σκέρτσο με τροποποιημένη φόρμα φούγκας ενώ το τρίτο είναι το πιο λυρικό, με σόλο σε κάθε φωνή περιγράφοντας διαφορερικό όργανο, κάτι που συμβαίνει κατά παράδοση στις Ωδές της Αγ. Καικιλίας. 

Η πρώτη ραδιοφωνική παράσταση του Ύμνου δόθηκε το 1942

 Στις πληροφορίες του βίντεο μπορείτε να διαβάσετε τους στίχους του ύμνου που γράφτηκε απ' τον W.H. Auden .

Britten: Hymn to St Cecilia

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia
hyperion

Ernest Chausson - Τρίο για Πιάνο, Βιολί, Τσέλο έργο 3

 

Αν ο Marcel Proust είχε γράψει μουσική θα έμοιαζε σαν του Enest Chausson: έντονα παθιασμένη χωρίς μεγάλες εξάρσεις. Η μουσική του έχει τον χαρακτήρα, το ηχόχρωμα αλλά και την ερωτική μουσική γλώσσα του σπουδαιοτέρου δασκάλου του, César Franck. Δυστυχώς πέθανε μόλις 44 ετών το 1899 μετά από κάποιο ατύχημα που είχε οδηγώντας το ποδήλατό του: έπεσε μετά από μεγάλη ταχύτητα σε κατήφορο σ' ένα τοίχο με το κεφάλι όπου ο θάνατός του ήταν ακαριαίος.

Amédée-Ernest Chausson

Ο Σοσόν (1855-1899) άργησε να ασχοληθεί με την μουσική, αφού πρώτα τελείωσε τις νομικές σπουδές του και έγινε δικηγόρος. Ήταν πολυτάλαντος και προτιμούσε να ζωγραφίζει ή να γράφει αντί της δικηγορίας. Έγραφε μουσική αρκετά καλά, έπαιζε πιάνο ως σολίστ αλλά και σε πιάνο ντούο ώσπου άρχισε μαθήματα μουσικής με τον Ζυλ Μασνέ. Ο Μασνέ τον χαρακτήρισε σαν "εξαιρετική προσωπικότητα και αληθινό καλλιτέχνη". Η μουσική του προσπάθησε να ελευθερώσει την  Γαλλική μουσική από την επιρροή του Βάγκνερ ερευνώντας την μουσική του Γαλλικού μπαρόκ και κυρίως Κουπρέν και Ραμώ. 

Το Τρίο αυτό είναι ο ίδιος ο Chausson - το ιδιαίτερο λυρικό του προφίλ, η πλούσια εφευρετικότητά του και στα τέσσερα μέρη που απαρτίζουν το έργο, καθώς και η παρόμοια με του Franck αφηγηματική διάθεση, όπως ο πόνος της μελαγχολίας στην αρχή του έργου επισκιάζει την χαρά του ζωηρού τελευταίου μέρους που προκαλεί ανατριχίλα.

To τρίο έχει 4 κινήσεις:

1.Pas trop lent. Anime
2.Vite
3.Assez lent
4. Anime

Το έργο αυτό το έγραψε στην Ελβετία μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 1881. Πάνω απ' όλα δείχνει την εξαιρετική αίσθηση του συνθέτη στην αρχιτεκτονική της μουσικής και τον υπέρτατο λυρισμό. Η πρώτη κίνηση είναι μια σκυθρωπή εισαγωγή που περιέχει μοτίβα που τα βρίσκουμε ξανά στην τρίτη και τέταρτη κίνηση, δημιουργώντας έτσι ένα "κυκλικό έργο" της τεχνοτροπίας του Φρανκ.

Η δεύτερη κίνηση, έχει την αίσθηση ενός ιντερμέτσο που επίσης βασίζεται σε δύο θέματα με το δεύτερο να είναι μακροσκελέστερο και ρυθμικά διακριτικό. Ενώ μια έκπληξη περιμένει τον ακροατή στην τρίτη κίνηση: είναι μόνο ένα θέμα και είναι το δεύτερο μοτίβο της πρώτης κίνησης, που όμως παίζεται στην μισή ταχύτητα.

Στο φινάλε έχουμε πλήρη τον κύκλο, αφού προστίθενται δύο ακόμη θέματα με τα αρχικά στοιχεία της παρτιτούρας ελαφρά αλλαγμένα, δίνουν στο Τρίο την κυκλική φόρμα που αγαπούσε τόσο πολύ ο Φρανκ. 

Καθ' όλη την διάρκεια του Τρίο, το πλούσιο και δεξιοτεχνικό μέρος του πιάνου είναι σημαντικό για την  δομή και την ρυθμική δόνηση ενώ διατηρεί έναν σημαντικό ρόλο στον θεματικό διάλογο.

H πλάκα στον τοίχο του σπιτιού που έζησε.

                                                      22 boulevard de Courcelles, Paris 17

Chausson - Piano Trio op.3 (Trio Archipel).

ΠΗΓΕΣ:
Wikipedia
History of Western Music
hyperion
earsense

Πανσέληνος Νοεμβρίου: Του Κάστορα

Με την αλλαγή των εποχών, η πανσέληνος του Νοεμβρίου σηματοδοτεί την αρχή του τέλους. Σε πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς, η πανσέληνος του Νοεμβρίου είναι στενά συνδεδεμένη με τον θάνατο και την απώλεια, τόσο σε κυριολεκτικό αλλά και σε συμβολικό επίπεδο. Οι Κέλτες, για παράδειγμα, την αποκαλούν Σελήνη του Αυλού, συγκρίνοντας την πένθιμη μουσική των ξύλινων πνευστών με τους μακάβριους ήχους που βγάζουν τα πνεύματα του κάτω κόσμου.* Και όχι χωρίς λόγο - Η Πανσέληνος του Πένθους σηματοδοτεί μια επικίνδυνη περίοδο του έτους όπου οι άνθρωποι εύκολα θα μπορούσαν να γλιστρήσουν στον κάτω κόσμο μ' ένα απλό παραπάτημα.

photo:pinterest.com

Εμείς ίσως απολαμβάνουμε τα ζεστά χειμωνιάτικα πανωφόρια μας, την ζεστασιά του σπιτιού μας, αλλά η θανατερή παγωνιά στους μεγάλους σκοτεινούς χειμώνες ήταν μια πολύ μεγάλη απειλή για τους πρώτους κατοίκους της Β. Αμερικής. Για να επιβιώσουν, έφτιαχναν ζεστά ρούχα από την γούνα του κάστορα. Τα ζωάκια αυτά ήταν πολύ δραστήρια αυτή την εποχή και  απασχολημένα με την προετοιμασία τους για το χειμώνα γι' αυτό ήταν πιο εύκολο να τοποθετηθούν παγίδες, ώστε να τα πιάσουν και να πάρουν τη ζεστή τους γούνα, πριν αρχίσει το πολύ κρύο. 

Έστω και λίγο να καθυστερούσαν αυτές οι πρώτες κοινωνίες της Β. Αμερικής το κυνήγι του κάστορα, αυτό θα σήμαινε θάνατο στις ζωές τους, καθώς τα ποτάμια θα πάγωναν και θα ήταν αδύνατο να στήσουν παγίδες. Για αυτό κάποιοι λαοί την αποκαλούσαν και "Παγωμένη Πανσέληνο".

H Πανσέληνος του Κάστορα (Patrick Hardy)

σκουριασμένες

 μέρες του Νοέμβρη

ψαλιδισμένες απ' το κρύο

δύο φράζουν το νυχτερινό ουρανό

να μαζέψουν το φως

να γεμίσουν την λιμνούλα πέρα

αυτή τη στρογγυλή και φωτεινή

γεμάτη

με τις αντανακλάσεις του ήλιου.

δύο κοιμούνται ήσυχα

στο αυτοσχέδιο καταφύγιό τους

μέχρι το πηγάδι

 τις ασημένιες χάντρες του να σκορπίσει

και να χαθεί στο σκοτάδι

της νέας σελήνης.

(ελεύθερη απόδοση δική μου)

Για τους Παγανιστές, από την άλλη, το τελικό στάδιο των χειμερινών τους προετοιμασιών περιλαμβάνει και την πολύ σπουδαία διαδικασία του "πένθους" - που για αυτό την ονομάζουν Πανσέληνο του Πένθους. Μετά από έναν ολόκληρο χρόνο συσσώρευσης αποκτημάτων, υλικών ή άλλων, η Πανσέληνος του Πένθους είναι η πιο κατάλληλη ευκαιρία να απαλλαγούν από παλιά, άχρηστα πράγματα και να θρηνήσουν για την απαλλαγή τους. Κάποιοι από τους παγανιστές κάνουν μια τελετή κάτω από το ολόγιομο φεγγάρι όπου γράφουν σ' ένα χαρτί ό,τι θέλουν να ξεφορτωθούν και ζητούν από την Θεά τους να τους βοηθήσει να διώξουν όλα τα ανεπιθύμητα εμπόδια. 

Εδώ ας ακούσουμε ένα  ατμοσφαιρικό κομμάτι μουσικής από το συγκρότημα του Carlos Santana χωρίς λόγια για την Πανσέληνο

Santana - Full Moon

Πέρα από τις παγανιστικές παραδόσεις, όλοι μας μπορούμε να εκμεταλευτούμε αυτή την χρονική στιγμή να κάνουμε μια εσωτερική αναζήτηση. Ας κοιτάξουμε πίσω τον χρόνο που πέρασε και να δούμε την σωρεία των φιλοδοξιών μας, τις πνευματικές μας συνήθειες, τις συμπεριφορές μας αλλά και τους ανθρώπους. Όλα αυτά που για χάρη τους σπαταλήσαμε ενέργεια. Ας καθαρίσουμε τον ζωτικό μας χώρο και να τακτοποιήσουμε όλα αυτά που συμβάλλουν στο ευ ζην μας. Ας θρηνήσουμε και ας διώξουμε ό,τι  - ή όποιον - δεν μας χαροποιεί ώστε να κοιτάξουμε εμπρός, λυτρωμένοι, προς ένα φωτεινό και χαρούμενο καινούργιο χρόνο. 

*Να θυμίσουμε την υπέροχη μελωδία του Γκλουκ από την όπερά του "Ορφέας κι Ευρυδίκη", όπου το φλάουτο έχει εξαίσια θέση. Απολαύστε τον σπουδαίο Γάλλο φλαουτίστα Jean-Pierre Rampal

Μοναξιά: Ποίηση, Μουσική, Ζωγραφική

Ένα από τα πιο δυσάρεστα συναισθήματα είναι κι αυτό της μοναξιάς. Και δεν σημαίνει κατ' ανάγκη ότι όποιος αισθάνεται μόνος δεν περιβάλλεται από άλλους ανθρώπους. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν μόνοι τους ακόμη και μαζί με φίλους τους, συναδέλφους τους ή συγγενείς τους. Η μοναξιά ενέπνευσε καλλιτέχνες στο έργο τους. Κύρια θέση σήμερα θα έχει η Αμερικανίδα ποιήτρια Ella Wheeler Wilcox (Έλα Γουίλερ Ουίλκοξ) που γεννήθηκε σαν σήμερα στις 5 Νοεμβρίου 1850  στο Ουισκόνσιν. 

Edward Hopper

 Όταν ήταν παιδί η Ουίλκοξ διάβαζε βιβλία και εφημερίδες που επηρέασαν την μετέπειτα γραφή της. Κυρίως Σαίξπηρ, Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ, Τις Χίλιες και Μία Νύχτες καθώς και άλλα λογοτεχνικά βιβλία που υπήρχαν στο σπίτι της.

Το ποίημά της "Solitude" (Μοναξιά) το εμπνεύσθηκε από ένα περιστατικό που της συνέβη καθώς πήγαινε στον εναρκτήριο χορό του Κυβερνήτη του Μάντισον. Στην διαδρομή μια νέα μαυροφορεμένη γυναίκα καθόταν στον απέναντι κάθισμα. Η γυναίκα έκλαιγε. Η Ουίλκοξ κάθησε δίπλα της και προσπαθούσε να την παρηγορήσει σε όλη την διάρκεια του ταξιδιού. Όταν έφτασαν, η ποιήτρια ήταν τόσο θλιμμένη που μετά βίας μπόρεσε να παρακολουθήσει την γιορτή. Καθώς κοίταξε το λαμπερό της πρόσωπο στον καθρέπτη, αμέσως ήλθε στην μνήμη της η θλιμμένη χήρα. Ήταν εκείνη η στιγμή που έγραψε τις πρώτες λέξεις της "Μοναξιάς".

Laugh, and the world laughs with you;
Weep, and you weep alone;

Γέλασε, και ο κόσμος  θα γελάσει μαζί σου.
Κλάψε, και μονάχος θα κλαις.

Ella Wheeler-Wilcox

Το 1884, παντρεύτηκε τον Ρόμπερτ Ουίλκοξ. Τα δύο σπίτια τους στο Long Island Sound,  μαζί με μερικές ακόμη αγροικίες, ήταν γνωστά στέκια λογοτεχνών και διάφορων καλλιτεχνών φίλων τους. Έκαναν ένα γιο που πέθανε σχεδόν αμέσως μετά τον τοκετό. Άρχισαν να ενδιαφέρονται για την Θεοσοφία, τη Νέα Σκέψη και τον Πνευματισμό. 

Υποσχέθηκαν ο ένας στον άλλο, ότι όποιος πέθαινε πρώτος θα επέστρεφε και θα επικοινωνούσε με τον άλλον. Ο Ρόμπερτ πέθανε το 1916, μετά από άνω των 30 ετών γάμου. Η θλίψη την εξουθένωνε, γινόταν όλο και πιο αφόρητη καθώς πέρναγαν οι εβδομάδες χωρίς ούτε ένα μήνυμα από κείνον. Τότε πήγε σε έναν αστρολόγο, τον Max Heindel, ψάχνοντας για βοήθεια στην λύπη της, ανίκανη να καταλάβει γιατί δεν είχε ούτε λέξη από τον Ρόμπερτ. Έγραψε για αυτή την συνάντηση.

"Ο κ. Χέιντελ με διαβεβαίωσε ότι θα ερχόμουν σε επαφή με το πνεύμα του συζύγου μου αν μάθαινα να διαχειρίζομαι την θλίψη μου. Του είπα ότι μου φαίνεται παράξενο ένας παντοδύναμος Θεός να μην μπορεί να στείλει μια αχτίνα φωτός σε μια ψυχή που υποφέρει. Κι εκείνος μου είπε ότι όπως δεν υπάρχουν αντανακλάσεις των δέντρων σε ταραγμένα νερά και μόνο όταν τα νερά είναι ήρεμα βλέπουμε τους ομόκεντρους κύκλους που σχηματίζονται όταν πέφτει μια πέτρα, έτσι ο Θεός και το πνεύμα του συζύγου σου περιμένουν να σταματήσει η ταραχή της θλίψης σου".

Λίγους μήνες αργότερα έγραψε μια θετική προσευχή (μαντρά) που την επανελάμβανε: "Είμαι η ζωντανή μάρτυρας: Οι νεκροί ζουν: Και μιλούν δι' ημών και σε εμάς: Και εγώ είμαι η φωνή που δίνει την  ένδοξη αλήθεια στον κόσμο που υποφέρει: Είμαι έτοιμη Θεέ, Είμαι έτοιμη Χριστέ, Είμαι έτοιμη Ρόμπερτ"

Η Ουίλκοξ υπερασπιζόταν τα δικαιώματα των ζώων και της χορτοφαγίας. Πέθανε από καρκίνο στις 30 Οκτωβρίου 1919 στο Κονέκτικατ. 

Οι στίχοι του δημοφιλούς της ποιήματος από την πιο γνωστή της συλλογή The Poems of Passion (Τα Ποιήματα του Πάθους) 

Μοναξιά

Γέλασε, και ο κόσμος θα γελάσει μαζί σου

Κλάψε, και μονάχος θα κλαις.

Γιατί η λυπημένη γέρικη γη πρέπει να δανειστεί την ευθυμία της,

ενώ έχει δικά της προβλήματα αρκετά.

Τραγούδησε, και οι λόφοι θα απαντήσουν.

Αναστέναξε, κι ο στεναγμός σου στον αέρα θα χαθεί.

Αναπηδούν οι αντίλαλοι σε ήχο χαρωπό,

μα συρρικνώνονται στης έγνοιας τη φωνή.

Αγαλλίασε, και οι άνθρωποι θα ψάξουν να σε βρουν.

Πένθησε, και την πλάτη θα γυρίσουν ν' απομακρυνθούν.

Θέλουν γεμάτο μερτικό απ' όλες τις χαρές σου,

μα δεν χρειάζονται τη θλίψη από τις συμφορές σου.

Είσαι χαρούμενος, και οι φίλοι σου είναι πολλοί.

Γίνε λυπημένος, και τους έχασες όλους.

oύτε ένας δεν αρνείται το νέκταρ του οίνου σου,

αλλά μονάχος πρέπει να πιεις της ζωής τη χολή.

Γιόρτασε με γεύμα πλούσιο, και οι αίθουσές σου θα γεμίσουν από πλήθη.

Νήστεψε, κι ο κόσμος θα σε προσπεράσει.

Να πετυχαίνεις και να δίνεις, κι αυτό σε βοηθάει να ζήσεις,

μα κανένας δεν σε βοηθάει να πεθάνεις.

Υπάρχει χώρος στους διαδρόμους της χαράς

για ένα μακρύ κι αρχοντικό τραίνο,

αλλά όλοι πρέπει να μπούμε ένας-ένας στη σειρά

για τα στενά περάσματα του πόνου.

(Μετάφραση από τα Αγγλικά: Αγγελική Μπούλιαρη)

Ο Άγγλος συνθέτης Henry Purcell  (1659-1695) έχει γράψει μια σύνθεση για φωνή με τον τίτλο "O, Solitude". Οι στίχοι είναι του Γάλλου ποιητή  Antoine Girard de Saint-Amant  (1594–1661) (La Solitude) μετφρασμένοι στα Αγγλικά από την Katherine Philips (1632-1664)

O solitude, my sweetest choice (Purcell) 

Άλλη μια εξίσου ωραιότατη σύνθεση σε τζαζ ύφος είναι και του Ben Webster - Solitude. Απολαύστε το σαξόφωνό του. 

Ben Webster - Solitude