Richard Strauss - Tod und Verklärung {Death and Transfiguration}
Σε ένα γράμμα προς τον φίλο του Friedrich von Hausegger το 1894 ο Richard Strauss εξήγησε την ιδέα του Tod und Verklärung (Θάνατος κι Εξαΰλωση)
 |
| O R. Strauss το 1888 όταν άρχισε να συνθέτει το έργο |
« Ήταν πριν από έξι χρόνια, όταν μου ήρθε η ιδέα να γράψω ένα Συμφωνικό Ποίημα που να περιγράφει τις τελευταίες ώρες ενός ανθρώπου, ο οποίος είχε αγωνιστεί για τα υψηλότερα ιδανικά. Ο άρρωστος άνθρωπος βρίσκεται στο κρεβάτι με βαριά κι ακανόνιστη αναπνοή την ώρα που κοιμάται. Βλέπει φιλικά όνειρα που του φέρνουν ένα χαμόγελο παρ’ όλο που υποφέρει. Ο ύπνος γου γίνεται πιο ελαφρύς και ξυπνά. Αφόρητοι πόνοι για μια ακόμη φορά αρχίζουν να τον βασανίζουν κι ο πυρετός τινάζει το σώμα του.
Όταν η κρίση τελειώνει και ο πόνος υποχωρεί, θυμάται την προηγούμενη ζωή του.Τα παιδικά του χρόνια περνάνε μπροστά στα μάτια του. Η νεότητά του με τους αγώνες και τα πάθη της και, στη συνέχεια, ενώ οι πόνοι επιστρέφουν, του εμφανίζεται ο στόχος του ταξιδιού της ζωής του, η ιδέα, το ιδανικό που προσπάθησε να ενσαρκώσει, αλλά που δεν ήταν σε θέση να τελειοποιήσει, διότι δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί τέτοια τελειότητα από κανέναν άνθρωπο. Η μοιραία ώρα φτάνει. Η ψυχή εγκαταλείπει το σώμα του, να ανακαλύψει το αιώνιο σύμπαν και την μαγευτική υλοποίηση του ιδανικού που δεν θα μπορούσε να εκπληρωθεί εδώ κάτω. »
Όταν ολοκλήρωσε την μουσική, ο Strauss ζήτησε από τον φίλο και επαγγελματικό του συνεργάτη, Alexander von Ritter, να συνθέσει ένα επεξηγηματικό ποίημα ως επέκταση του σκίτσου που του δόθηκε από τον Strauss. Αυτό το ποίημα δημοσιεύεται μαζί με τις νότες, και συνήθως περιλαμβάνεται στα προγράμματα συναυλιών προς όφελος του ακροατή. Ο Θάνατος κι η Εαξΰλωση χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα, που παίζονται χωρίς διακοπή, έκαστο των οποίων αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του ποιήματος.
Παρακάτω δίδεται σε περίληψη το ποίημα του Alexander von Ritter όπως σκιαγραφείται στα τέσσερα μέρη του έργου και αμέσως μετά στα εισαγωγικά ένα αντιπροσωπευτικό απόσπασμα του ποιήματος.
I. Largo - Ασθένεια και Αγωνία 00:00
Σε ένα μικρό γυμνό δωμάτιο, αμυδρά φωτισμένο από ένα μισοκαμμένο κερί, ένας άρρωστος άνθρωπος βρίσκεται στο κρεβάτι του. Εξαντλημένος από μια βίαιη μάχη με το θάνατο, κοιμάται. Στην ησυχία του δωματίου, σαν προμήνυμα για τον επικείμενο θάνατο, μόνο η ησυχία ενός ρολογιού ακούγεται. Ένα μελαγχολικό χαμόγελο φωτίζει το χλωμό πρόσωπο του ανήμπορου ανθρώπου: μήπως ονειρεύεται την χρυσή παιδική του ηλικία καθώς βρίσκεται ο ίδιος στα σύνορα της ζωής;
«Το στήθος μου καίει, η ανάσα μου βαραίνει. Σκιές σέρνονται γύρω μου, και κάθε χτύπος της καρδιάς είναι σαν σφυρί που με χτυπά. Η ζωή μου ξεγλιστρά σαν νερό ανάμεσα στα δάχτυλα.»
Αντιπροσωπεύει την έναρξη του έργου, με σκοτεινές αρμονίες και την αίσθηση της σωματικής κατάρρευσης.
II. Allegro molto agitato - Αναμνήσεις της ζωής 05:24
Όμως ο θάνατος του χορηγεί λίγο ύπνο ή λίγη ώρα για όνειρα. Κουνάει το θήραμά του, βάναυσα να ξεκινήσει τη μάχη εκ νέου. Η ώθηση γιανα ζήσει, η δύναμη του θανάτου! Τι τρομακτική πάλη! Ούτε κερδίζει τη νίκη και για μια ακόμη φορά βασιλεύει η σιωπή.
«Θυμάμαι το φως του πρωινού, το γέλιο των παιδιών, τις νότες που κάποτε έγραψα με πάθος. Η ψυχή μου περιπλανιέται σε περασμένες χαρές, σαν να τις ζει ξανά.»
Αντιστοιχεί στο λυρικό μέρος όπου η μουσική ανακαλεί στιγμές ευτυχίας και δημιουργίας.
III. Meno Mosso, ma Semper alla breve - Μάχη με τον θάνατο 09:09
Εξαντλημένος από τη μάχη, άγρυπνος, όπως σε ένα παραλήρημα, ο άρρωστος άνθρωπος βλέπει τώρα μπροστά του το πέρασμα της ζωής του βήμα προς βήμα, σκηνή με σκηνή. Πρώτον, η ρόδινη αυγή της παιδικής ηλικίας, ακτινοβόλα, αθώα. Μετά τα επιθετικά παιχνίδια του αγοριού, τον έλεγχο, την οικοδόμηση της δύναμης- και έτσι ωριμάζοντας για τις μάχες του ανδρισμού, να προσπαθεί με φλογερό πάθος για τους υψηλότερους στόχους της ζωής: να μεταμορφώσει όλα αυτά του φαίνεται να είναι ο πιο ευγενής σκοπός, δίνοντας ακόμα πιο εξυψωμένη μορφή, αυτό από μόνο του έχει υπάρξει ο υψηλότερος στόχος ολόκληρης της ύπαρξης του. Ψυχρά, περιφρονητικά, ο κόσμος του ύψωσε το ένα εμπόδιο μετά το άλλο στον δρόμο του. Όταν ο ίδιος πίστευε πως ήταν κοντά στο στόχο του, μια βροντερή φωνή φώναξε: “Αλτ!” Αλλά μια φωνή μέσα του ακόμα τον κάλεσε ουρλιάζοντας: “Κάνε κάθε εμπόδιο μια νέα βαθμίδα στην ανοδική σου πορεία.” Απτόητος ο ίδιος ακολούθησε την εξυψωμένη αναζήτηση. Ακόμα στην επιθανάτια αγωνία του επιδιώκει τον άφθαστο στόχο της αδιάκοπης επιδίωξης του, το επιδιώκει, αλλά δυστυχώς, ακόμα μάταια. Αν και αυτό πλησιάζει, σαφέστερο, μεγαλειώδες, ποτέ δεν μπορεί να κατανοηθεί ολόκληρο ή να τελειοποιηθεί στην ψυχή του. Η τελευταία σιδερένια καμπάνα του θανάτου ηχεί, σπάει τα γήινα καρέ του, και καλύπτει τα μάτια του με την αιώνια νύχτα.
«Όχι ακόμα! Η φλόγα μου δεν έχει σβήσει! Αντιστέκομαι, παλεύω, φωνάζω στη σιωπή. Μα ο θάνατος πλησιάζει, αμείλικτος, σαν κύμα που δεν σταματά.»
Εδώ η μουσική κορυφώνεται με δραματική ένταση, αποτυπώνοντας την εσωτερική πάλη.
IV. Moderato - Εξαΰλωση 17:09
Αλλά από τις ατελείωτες σφαίρες του ουράνιου χώρου μια πανίσχυρη ηχώ επιστρέφει για να του φέρει ό, τι λαχταρούσε εδώ κάτω και αναζητούσε μάταια:. λύτρωση, μεταμόρφωση
«Και τότε... σιγή. Το σκοτάδι διαλύεται. Ένα φως με καλεί, καθαρό και αιώνιο. Δεν υπάρχει πόνος, μόνο ανάταση. Η ψυχή μου πετά, ελεύθερη, προς την αλήθεια.»
Το φινάλε του έργου είναι γεμάτο φως και πνευματική ανάταση, με ένα από τα πιο συγκινητικά μουσικά θέματα του Στράους.
Οι πληροφορίες είναι από πρόγραμμα κάποιας συναυλίας που ψάχνοντας βρήκα στο διαδίκτυο. Δεν αναφέρεται ούτε το όνομα του γράφοντος, ούτε που ή πότε έγινε η συναυλία. Η μετάφραση από τα αγγλικά είναι δική μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου